PLUS
Το μήνυμα κατά του Απαρτχάιντ ήταν σοβαρό και εγκάρδιο, αλλά το τραγούδι που σήμανε συναγερμό σε όλον τον κόσμο για τις αδικίες του νοτιοαφρικανικού καθεστώτος δεν θα μπορούσε να ήταν πιο αισιόδοξο.
Πώς ένα ποπ τραγούδι βοήθησε στην απελευθέρωση του Μαντέλα
Το «Free Nelson Mandela» των The Special AKA βρισκόταν στην κορυφή του Top 10 hit στο Ηνωμένο Βασίλειο το 1984 και αμέσως έγινε ο ανεπίσημος ύμνος και το σύνθημα του κινήματος κατά του απαρτχάιντ.
Ο πρωταγωνιστής του τραγουδιού ήρθε στο προσκήνιο τη δεκαετία του 1950 ως ένα ριζοσπαστικό νέο μέλος του Αφρικανικού Εθνικού Κογκρέσου (ANC), το αντιπολιτευτικού κινήματος κατά της νοτιοαφρικανικής κυβέρνησης των φυλετικών διακρίσεων.
Ως υπέρμαχος των αντάρτικων επιθέσεων, ο Μαντέλα συνελήφθη και τελικά καταδικάστηκε το 1964 μαζί με άλλα μέλη του ANC για δολιοφθορά. Πέρασε 27 χρόνια στη φυλακή του νησιού Ρόντεν, στις νοτιοαφρικανικές ακτές.
Ενω ο Μαντέλα μαράζωνε στη φυλακή, ένα κίνημα κατά του απαρτχάιντ δημιουργήθηκε δειλά δειλά στη Δύση, αρχίζοντας με αθλητικές κυρώσεις κατά τις Νοτίου Αφρικής και αργότερα καλλιτέχνες μποϊκόταραν εμφανίσεις στη χώρα.
Ο στιχουργός του «Free Nelson Mandela Τζέρι Ντάμερς -ιδρυτής της πολυφυλετικής αγγλικής μπάντας The Specials, που αργότερα μετονομάστηκε σε The Special AKA- παραδέχθηκε ότι ήξερε λίγα για τον Μαντέλα, προτού συμμετάσχει σε συναυλία κατά του απαρτχάιντ το 1983 στο Λονδίνο. Αυτή η συναυλία ήταν που του έδωσε και την ιδέα να γράψει το τραγούδι.
«Δεν είχα ακούσε ποτέ για τον Νέλσον Μαντέλα, παρά το γεγονός ότι ήξερα πολλά για το κίνημα κατά του απαρτχάιντ και ότι γινόταν η ηγετική φυσιογνωμία ολόκληρου του κινήματος», είπε ο Ντάμερς στο CNN.
Ο κιμπορντίστας, ο οποίος έγραψε το Ghost Town, ένα τραγούδι των Specials κατά της πολιτικής της Θάτσερ, δεν είχε επίσης ακούσει πολλά για τον Μαντέλα, αλλά οι στίχοι για τον αγώνα του τράβηξαν την προσοχή ενός ευρύτερου κοινού.
Μερικοί από τους στίχους: «Ελευθερώστε τον Νέλσον Μαντέλα, 21 χρόνια στην αιχμαλωσία. Τα παπούτσια είναι τόσο μικρά για τα πόδια του, το σώμα του είναι υπό κακομεταχείριση, αλλά το μυαλό του είναι ελεύθερο. Είσαι τόσο τυφλός που δεν μπορείς να δεις; Λέω… ελευθερώστε τον Μαντέλα, σας ικετεύω ελευθερώστε τον Μαντέλα»
Ο βετεράνος DJ και παρουσιαστής Paul Gambaccini είπε ότι το τραγούδι για τον Μαντέλα είχε επίδραση σε όσους μάθαιναν για τον νοτιοαφρικανό ηγέτη, η φήμη του οποίου ήταν λιγοστή στη Δύση εκείνη την εποχή.
«Τώρα έχουμε αυτήν την αγιοποιημένη εικόνα για τον Μαντέλα, αλλά τότε η Θάτσερ τον μεταχειριζόταν ως τρομοκράτη. Ετσι, για να κυκλοφορήσει ένας δίσκος για κάποιον που η πρωθυπουργός σου θεωρεί τρομοκράτη ήταν πραγματικά γενναίο»
Το τραγούδι αυτό συνέβαλε στην αλλαγή των αντιλήψεων για τον Μαντέλα σύμφωνα με τον Gambaccini, παρουσιαστή στο BBC Radio 2.
«Το έκανε για να διδάξει σε πολύ κόσμο για το απαρτχάιντ, διότι πολλοί σίγουρα δεν θα μάθαιναν για τον Μαντέλα από συμβατικές πηγές. Ελεγαν άσχημα πράγματα για αυτόν και, έτσι οι μουσικοί αποφάσισαν να πάρουν στους ώμους τους την αποκατάσταση της φήμης του», συμπλήρωσε ο Gambaccini.
Το «Free Nelson Mandela» ήταν επίσης ένα υπερβολικά μάχιμο τραγούδι διαδηλώσεων, πρόσθεσε, μία και μάλιστα το 2010 το αριστερό περιοδικό New Statesman, το συμπεριέλαβε στους 20 κορυφαίους πολιτικούς ύμνους όλων των εποχών
«Είχε επιρροή για δύο λόγους. Ήταν ένα καλό ποπ τραγούδι και ακουγόταν ευχάριστα και μάθαινες αμέσως για τι πράγμα μιλάει, ακριβώς από τις πρώτες λέξεις του: Ελευθερώστε τον Νέλσον Μαντέλα. Ο δεύτερος λόγος ήταν ότι επρόκειτο για ένα ξεκάθαρο μήνυμα με το οποίο το κοινό συμφωνούσε», σημείωσε ο Gambaccini.
«Και το γεγονός ότι οι Specials εκείνη την χρονική περίοδο ήταν ένα από τα δέκα κορυφαία συγκροτήματα σήμαινε ότι το κοινό θα έδινε τη δέουσα σημασία. Αφού το έλεγαν οι Specials, το θα σίγουρα σήμαινε κάτι», επεσήμανε.
Τέσσερα χρόνια αργότερα, το 1988 ο Ντάμερς και η μπάνπα Simple Minds βοήθησαν στη διοργάνωση συναυλίας στο Γουέμπλεϊ με αφορμή τα 70ά γενέθλια του Νέλσον Μαντέλα, με τη συμμετοχή των Dire Straits, του Τζορτζ Μάικλ και του Sting. Ο Πίτερ Γκάμπριελ έπαιξε το «Biko» για έναν άλλο αγωνιστή κατά του απαρτχάιντ, ενώ ο Στίβεν φαν Ζαντ παρουσίασε το δικό του τραγούδι «Sun City».
Την εκδήλωση παρακολούθησαν παγκοσμίως από την τηλεόραση 600 εκατ. τηλεθεατές και σφράγισε τη λαϊκή αντίθεση διεθνώς για το καθεστώς του απαρτχάιντ.
Ο Gambaccini δήλωσε περήφανος που ήταν ένας από τους παρουσιαστές, τονίζοντας ότι «είχε απίστευτη επιτυχία. Είχε το μεγαλύτερο τηλεοπτικό κοινό και έθεσε τον Μαντέλα στην κορυφή του κόσμου. Αλλα αυτό δεν θα είχε συμβεί χωρίς το τραγούδι Free Nelson Mandela, διότι ενέπνευσε αρκετούς από τους καλλιτέχνες που εμφανίστηκαν τότε στο Γουέμπλεϊ».
Οσο ο αντίκτυπος της συναυλίας διευρύνετο ανά τον κόσμο, η νοτιοαφρικανική κυβέρνηση είχε μυστικές συνομιλίες με τον Μαντέλα. Οι συναντήσεις αυτές οδήγησαν στην αποφυλάκισή του, τις 11 Φεβρουαρίου 1990. Τέσσερα χρόνια αργότερα έγινε ο πρώτος μαύρος πρόεδρος της Νότιας Αφρικής.
Ο Νέλσον Μαντέλα δεν ξέχασε ποτέ το χρέος του στους υποστηρικτές του στο Ηνωμένο Βασίλειο. Το 1996 σε ομιλία του στο βρετανικό Κοινοβούλιο εξέφρασε τις ευχαριστίες του: «Εχουμε την ευκαιρία να τιμήσουμε τους εκατομμύρια Βρετανούς, που όλα αυτά τα χρόνια έλεγαν “Οχι στο Απαρτχάιντ”».
Το 2008 η αδικοχαμένη τραγουδίστρια Έιμι Γουαϊνχάουζ είχε τραγουδίσει μαζί με τον Ντάμερς στο τέλος συναυλίας στο Hyde Park του Λονδίνου για τα 90ά γενέθλια του Νέλσον Μαντέλα. Το μήνυμα του τραγουδιού είχε συνηδειτοποιηθεί από καιρό, αλλά όταν ο ηγέτης ανέβηκε στη σκηνή, ο κόσμος το έλαβε πιο θερμά από ποτέ
