Κυριόπουλος: Γιατί ο κορωνοϊός αιφνιδίασε τόσο τα συστήματα υγείας;

Την ανάγκη μιας νέας ισορροπίας ανάμεσα στη δημόσια υγεία και την ιατρική περίθαλψη αναδεικνύει η πανδημία του Covid-19, τονίζει ο ομότιμος καθηγητής Οικονομικών της Υγείας της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας (ΕΣΔΥ), Γιάννης Κυριόπουλος.

Ο κ. Κυριόπουλος, εξηγεί ότι αιτία της έλλειψης ετοιμότητας των συστημάτων υγείας είναι το γεγονός ότι δεν δίνουν την απαραίτητη έμφαση στον έλεγχο των παραγόντων κινδύνου στις νέες συνθήκες της παγκοσμιοποίησης.

Θεωρεί βέβαιο ότι η συζήτηση σε διεθνές επίπεδο πρόκειται να ενταθεί και να εστιαστεί κυρίως στα ζητήματα υγειονομικής ασφάλειας και διεθνούς συνεργασίας στον τομέα της δημόσιας υγείας και τονίζει ότι είναι «ευκταίο να ευδοκιμήσουν οι ιδέες που θέλουν τη δημόσια υγεία “ενιαία” και “παγκόσμια”».

Μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, κρίνει ικανοποιητική την αντίδραση στην Ελλάδα των δημόσιων υπηρεσιών υγείας στην παρούσα κρίση, παρά τα προβλήματα, λέγοντας χαρακτηριστικά ότι αποτελούν την «ατμομηχανή» του συστήματος υγείας στη χώρα μας.

Ο απόλυτος αιφνιδιασμός των συστημάτων υγείας

«Η πανδημία Covid-19 με τα ειδικά χαρακτηριστικά υψηλής μεταδοτικότητας του ιού, υπήρξε ο απόλυτος αιφνιδιασμός των συστημάτων υγείας σε ολόκληρο τον κόσμο. Σε καμία χώρα δεν υπήρξε ίχνος αναμονής και στοιχεία προετοιμασίας για την αντιμετώπιση ενός ανάλογου συμβάντος. Παρά το γεγονός ότι την τελευταία δεκαετία υπήρξαν συχνές επιδημικές εξάρσεις (Η1Ν1, SARS, MERS, Ebola κά.) προειδοποιητικές -κατά κάποιον τρόπο- της εισόδου του κόσμου στον “αιώνα των ιών”».

Τα συστήματα υγείας, συνεχίζει, «στις ανεπτυγμένες χώρες είναι στην ουσία συστήματα ιατρικής περίθαλψης. Δηλαδή βασίζονται στην μονοτεχνική προσέγγιση της ατομιστικής θεραπευτικής ιατρικής και αποσκοπούν στην ίαση και την ανακούφιση των ασθενών. Όμως η υγεία είναι διαφορετικό πράγμα από την ιατρική περίθαλψη και έχει επενδυτικό και πολυπαραγοντικό χαρακτήρα. Ως εκ τούτου, η προσέγγιση του προβλήματος της πανδημίας γενικά παραπέμπει μάλλον στη δημόσια υγεία και η πανδημία Covid-19 αποτελεί ένα τέτοιο χαρακτηριστικό παράδειγμα».

Ο κ. Κυριόπουλος τονίζει ότι η αιτία της έλλειψης ετοιμότητας των συστημάτων υγείας κυρίως των δυτικών χωρών είναι το γεγονός ότι δεν δίδουν την απαραίτητη έμφαση στην επιδημιολογική επιτήρηση, την πρόληψη και τη δημόσια υγεία για τον έλεγχο των παραγόντων κινδύνου στις νέες συνθήκες της παγκοσμιοποίησης.

«Μόνον μείζονα και δραματικής έντασης φαινόμενα, όπως η περίπτωση του Covid-19, επαναφέρουν στη συζήτηση την ανάγκη μιας νέας ισορροπίας ανάμεσα στη δημόσια υγεία και την ιατρική περίθαλψη. Πρόκειται για ένα φαινόμενο «αντίστροφης ιεράρχησης» των αναγκών και των προτεραιοτήτων που συνιστά ένα δομικό ζήτημα που σχετίζεται με τις αξιακές κοινωνικές προτιμήσεις».

Τι έφταιξε και χάνονται τόσες ζωές

«Έχει ειπωθεί ότι ο εικοστός πρώτος αιώνας είναι “ο αιώνας των ιών και της κατάθλιψης”. Θα πρόσθετα: βεβαίως, υπό το πρίσμα της παγκοσμιοποίησης».

Η διεθνοποίηση και η ελεύθερη διακίνηση -χωρίς τους κατάλληλους κανόνες- ανθρώπων, αγαθών, υπηρεσιών και κεφαλαίων με ένταση του «χωρίς όρους και όρια» ανταγωνισμού διευκολύνει την ανάδυση «εκτροπών». Σε παγκόσμια κλίμακα, δεδομένου ότι δεν συνοδεύεται με τη λήψη μέτρων προσαρμογής των ανθρωπίνων κοινοτήτων.

Ο διεθνής ανταγωνισμός με διακύβευμα την γεωπολιτική ισορροπία και την προσδοκία μεταβολής του συσχετισμού των δυνάμεων είναι αδυσώπητος και παράγει «εκτροπές» του τύπου: κλιματική αλλαγή, υγειονομική απορρύθμιση, διατροφική κρίση, μετακίνηση πληθυσμών και κοινωνικές ανισότητες. Απέναντι σε αυτή την κατάσταση τα υγειονομικά συστήματα οφείλουν επιτακτικά να αντιτάξουν ισχυρές δομές δημόσιας υγείας και μηχανισμούς ελέγχου και διαχείρισης των παραγόντων κινδύνου για την υγεία».

Το βάρος στον δημόσιο τομέα της υγείας

Οι υπηρεσίες δημόσιας υγείας και τα κρατικά νοσηλευτικά ιδρύματα επωμίζονται το κύριο βάρος αντιμετώπισης της πανδημίας Covid-19 διεθνώς και στη χώρα μας, υπογραμμίζει ο κ. Κυριόπουλος.

«Παρά το γεγονός ότι ο δημόσιος τομέας υπέστη σοβαρά πλήγματα εξαιτίας της υποχρηματοδότησης, στην διάρκεια της οικονομικής κρίσης, εντούτοις εξακολουθεί να αποτελεί την «ατμομηχανή» του συστήματος υγείας στη χώρα μας.

Όμως η δημόσια δαπάνη για τη υγεία συνεχίζει να βρίσκεται στο «μνημονιακό» 5.1% του ΑΕΠ, τουλάχιστον δύο μονάδες κάτω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.

Αυτή η κατάσταση πρέπει άμεσα (αλλά σταδιακά) να αλλάξει, όπως επίσης πρέπει να σταματήσει και η διαρροή και η απώλεια του ιατρικού «διανοητικού» κεφαλαίου της χώρας.

Η θέσπιση κοινών κανόνων λειτουργίας ανάμεσα στον δημόσιο και ιδιωτικό τομέα και η επιδίωξη μιας παραγωγικής συνέργειας συνιστά την βασική προϋπόθεση ανάπτυξης και ανασυγκρότησης του συστήματος υγείας. Εξάλλου σε ολόκληρο τον κόσμο τα υγειονομικά συστήματα έχουν μεικτό χαρακτήρα.

Ανεξαρτήτως αυτών των παρατηρήσεων οι υπηρεσίες δημόσιας υγείας είναι μια υπόθεση της κεντρικής διοίκησης -δηλαδή του πυρήνα του κράτους- για την άσκηση δημόσιων πολιτικών με σκοπό τον έλεγχο και τη διαχείριση των παραγόντων κινδύνου και η περίπτωση της πανδημίας Covid-19 είναι χαρακτηριστική».

Ικανοποιητική η αντίδραση των δημοσίων υπηρεσιών μας

Είναι γενικά παραδεκτό ότι η αντίδραση των δημοσίων υπηρεσιών στην παρούσα κρίση υπήρξε ικανοποιητική σε συνθήκες αβεβαιότητας και «σκότους» λόγω της έλλειψης δεδομένων σχετικά με την πανδημία, τονίζει ο κ. Κυριόπουλος.

«Η απουσία διαγνωστικών ελέγχων αποτελεί εμπόδιο διαμόρφωσης ενός επιδημιολογικού οδικού χάρτη πορείας της πανδημίας. Αυτή η προσέγγιση είναι πλέον επείγουσα για δύο λόγους: ο πρώτος αφορά στην ολοκλήρωση του «βιογραφικού» του κορωνοϊού και ο δεύτερος στον εντοπισμό των «θυλάκων» Covid-19 στη φάση της ενδημίας.

Διαφορετική αντιμετώπιση της πανδημίας από χώρα σε χώρα

«Η παγκόσμια κοινότητα, υπό τον μανδύα μιας διαφορετικής προσέγγισης στην επιδημιολογία, ανέδειξε ιδεολογικές, πολιτικές και οικονομικές διαφορές που συνδέονται με την αντιμετώπιση της πανδημίας.

Ειδικότερα, με την επίκληση της ανάγκης για την επίτευξη της «ανοσίας αγέλης» χωρίς την ύπαρξη κατάλληλου εμβολίου, ο Αγγλοσαξωνικός άξονας έδειξε την προτίμησή του σε ένα σχήμα οιονεί «φυσικής επιλογής» και δι’ αυτής την προτεραιότητα που αποδίδεται στο «οικονομικό» έναντι του «υγειονομικού».