Η Επιτροπή της Γιάννας και ο Δικτάτορας Καποδίστριας

Η «Ελλάδα 2021», η Επιτροπή για τον εορτασμό της επετείου των 200 χρόνων της Επανάστασης του 1821, ανήρτησε στον λογαριασμό της στο twitter ένα μήνυμα η οποία προκάλεσε πληθώρα αντιδράσεων.

(1/4) «Για τον Ιωάννη Καποδίστρια, τα πρώτα δημοκρατικά και φιλελεύθερα συντάγματα αποτελούν "ξυράφι στα χέρια μικρού παιδιού". Ο Καποδίστριας φτάνει τον Ιανουάριο του 1828 στην Αίγινα ενώ έχει αποδεχτεί ήδη από τον Αύγουστο του 1827 τη θέση του Κυβερνήτη. pic.twitter.com/aw0sZQg72O

— Greece 2021 (@Greece_2021) May 4, 2020

Η Επιτροπή επικαλέσθηκε μια παλαιότερη άποψη του Αριστείδη Χατζή, καθηγητή Φιλοσοφίας Δικαίου & Θεωρίας Θεσμών στο ΕΚΠΑ, μέλους της επιτροπής «Ελλάδα 2021» και Διευθυντής Ερευνών στο Κέντρο Φιλελεύθερων Μελετών, η οποία έλεγε:

«Για τον Ιωάννη Καποδίστρια, τα πρώτα δημοκρατικά και φιλελεύθερα συντάγματα αποτελούν “ξυράφι στα χέρια μικρού παιδιού”. Ο Καποδίστριας φτάνει τον Ιανουάριο του 1828 στην Αίγινα ενώ έχει αποδεχτεί ήδη από τον Αύγουστο του 1827 τη θέση του Κυβερνήτη. Καθώς λοιπόν θεωρεί ιδιαίτερα επικίνδυνο ξυράφι το Σύνταγμα της Τροιζήνας, το αναστέλλει & κηρύσσει ουσιαστικά δικτατορία. Αυτό είναι το τέλος της Πρώτης Ελληνικής Δημοκρατίας. Όμως οι δημοκρατικοί και φιλελεύθεροι Έλληνες δεν το έβαλαν κάτω. Συνέχισαν να αγωνίζονται για δημοκρατία και δικαιώματα. Ούτε η εκσυγχρονιστική δικτατορία Καποδίστρια, ούτε οι Βαυαροί, ούτε οι ξένες δυνάμεις μπόρεσαν να τους αναγκάσουν να ανεχθούν ένα αυταρχικό καθεστώς. Με αγώνες & αίμα κατόρθωσαν το 1844 να κάνουν την Ελλάδα το πρώτο κράτος στον κόσμο που καθιερώνει την καθολική ψηφοφορία των ανδρών & το 1864 μία από τις πρώτες φιλελεύθερες κοινοβουλευτικές δημοκρατίες της Ευρώπης».

Ο Αριστείδης Χατζής σχολιάζει την ανάρτηση:

Αυτά που προκύπτουν από την συγκεκριμένη ανάρτηση που έγινε αντικείμενο έντονου σχολιασμού είναι τα δύο ερωτήματα: Πρώτον, ήταν όντως ο Καποδίστριας δικτάτορας; Και δεύτερον, είναι αυτή η θέση της Επιτροπής και κατά πόσο είναι κατάλληλη για τον εορτασμό της Επανάστασης;

Οι αντιδράσεις

Τα σχόλια από επώνυμους και μη χρήστες του διαδικτύου έπεσαν βροχή.

Διαβάζουμε εδώ ότι ο Καποδίστριας κήρυξε «δικτατορία». Και πιο κάτω αποκαλείται «δικτάτορας», που του αντιστάθηκαν οι «δημοκρατικοί και φιλελεύθεροι Έλληνες».

Καμία επιστημονική άποψη δεν φιμώνεται. Είναι όμως αυτή η επιλογή λέξεων κατάλληλη για μια Επιτροπή που λέει πως ενώνει; https://t.co/Ci8Bx3RSAz

— constantinosbogdanos (@bogdanosk) May 4, 2020

Η εξήγηση της Επιτροπής για την ανάρτηση

Έτσι η Επιτροπή αποφάσισε να περάσει σε συμπληρωματικά tweet για να εξηγήσει την στάση της.

Με αφορμή το θόρυβο που δημιουργήθηκε για την ανάρτηση της Επιτροπής «Ελλάδα 2021» σχετικά με τα σχόλια του Ι.Καποδίστρια για το Σύνταγμα της Τροιζήνας, διευκρινίζουμε τα εξής: pic.twitter.com/iZnbHROsgk

— Greece 2021 (@Greece_2021) May 5, 2020

«Με αφορμή το θόρυβο που δημιουργήθηκε για την ανάρτηση της Επιτροπής «Ελλάδα 2021» σχετικά με τα σχόλια του Ι. Καποδίστρια για το Σύνταγμα της Τροιζήνας, διευκρινίζουμε τα εξής:»

«Για την Επανάσταση του 1821 έχουν γράψει πολλοί και έχουν αποδοθεί οι τιμές στους μεγάλους ηγήτορες εκείνης της εθνεγερτήριας περιόδου. Προφανώς, κάποιες από τις αποφάσεις όλων αυτών, ηχούν παράξενα μέσα στο ασφαλές σημερινό περιβάλλον.»

«Το χρέος όλων μας, και συγκεκριμένα της Επιτροπής «Ελλάδα 2021», είναι να αναδειχθούν όλες οι απόψεις, όλες οι κριτικές, για τις δράσεις και τις αποφάσεις εκείνης της εποχής, γιατί, όπως έλεγε και ο Διονύσιος Σολωμός, «Εθνικό είναι το Αληθές».

«Με πρόγραμμα και συνέπεια, από τον περασμένο Φεβρουάριο και για τους επόμενους 20 μήνες, τα social media και το site της Επιτροπής «Ελλάδα 2021», υπηρετούν αυτόν τον σκοπό. Με την έννοια αυτή, οι συζητήσεις που γίνονται, στο βαθμό που είναι νηφάλιες, πιστεύουμε ότι είναι εξαιρετικά γόνιμες.»

«Αλίμονο, αν 200 χρόνια μετά, δεν μπορούμε να συζητάμε με ψυχραιμία για την περίοδο της Επανάστασης. Αρκεί, ο στόχος να παραμένει ένας: να την τιμήσουμε, γιατί αυτή, σε μεγάλο βαθμό, προσδιόρισε αυτό που είμαστε σήμερα.»

Ήταν δικτάτορας ο Καποδίστριας;

Ναι, αλλά! Ας ξεκινήσουμε το πρώτο ερώτημα που δεν είναι τόσο εύκολο. Σύμφωνα με τον φιλόλογο Αποστόλη Ζυβραγάκη, ο Καποδίστριας ελέχθηκε κυβερνήτης της Ελλάδας με θητεία επτά ετών στις 30 Μαρτίου 1827, στην Γ΄ Εθνοσυνέλευση της Τροιζήνας.

Ο Καποδίστριας έκρινε ότι για να λειτουργήσει σωστά η χώρα στην οποία επικρατούσε φατριασμός στην πολιτική σκηνή, έπρεπε να συγκεντρώσει η συγκέντρωση όλων των εξουσιών στο πρόσωπό του ήταν αναγκαία συνθήκη για να αντιμετωπιστούν τα επείγοντα προβλήματα της χώρας

Πράγματι, πίστευε ότι τα Συντάγματα και τα Κοινοβουλευτικά Σώματα ήσαν πρόωρα για το ασύστατο ακόμα κράτος και πρέσβευε εις την αρχή του ενός ανδρός, έστω και υπό προθεσμία. Έτσι ανέστειλε την ισχύ του συντάγματος της Τροιζήνας. Με την έννοια του κυβερνήτη χώρας που συγκεντρώνει όλες τις εξουσίες, λοιπόν, ο Καποδίστριας θα μπορούσε να χαρακτηριστεί δικτάτορας.

Ωστόσο, με την έννοια που χρησιμοποιείται η λέξη, για να δηλώσει ένα πρόσωπο που ασκεί οποιαδήποτε αυθαίρετη επιβουλή, κρίνεται σκόπιμο να τονιστεί ότι ο πρώτος κυβερνήτης της Ελλάδας δεν επέβαλε αυθαίρετη δικτατορία.

Ο Καποδίστριας δεν πήρε αυτήν την απόφαση πραξικοπηματικά. Η Δ’ Εθνοσυνέλευση το καλοκαίρι του 1829 στο Άργος επικύρωσε αυτήν την πολιτική και έθεσε τις βασικές αρχές μιας μελλοντικής συνταγματικής αναθεώρησης. Στην Δ’ Εθνοσυνέλευση συμμετείχαν 236 πληρεξούσιοι από όλη την Ελλάδα, για πρώτη φορά εκλεγμένοι από άμεση ψηφοφορία στις Ελληνικές εκλογές του 1829.

Σε αυτήν εγκρίθηκε η πολιτική του Ιωάννη Καποδίστρια, συστάθηκε Γερουσία με 27 γερουσιαστές σε αντικατάσταση του συμβουλευτικού σώματος του Πανελληνίου που είχε ιδρυθεί με την άφιξη του Καποδίστρια το προηγούμενο έτος το 1828 και λήφθηκαν σημαντικές αποφάσεις σχετικά με τη λειτουργία του κράτους, που περιγράφηκαν σε 13 ψηφίσματα.

Επομένως, ο Καποδίστριας δεν ενήργησε αυθαίρετα και δεν ήταν πραξικοπηματίας. Με την άδεια της Δ’ Εθνοσυνέλευσης συγκέντρωσε στα χέρια του όλες τις εξουσίες, ώστε να αντιμετωπιστούν άμεσα τα μείζονα προβλήματα του νεοσύστατου κράτους, ενώ ταυτόχρονα υπήρχε πρόβλεψη για μελλοντική συνταγματική αναθεώρηση.

Είναι ο κατάλληλος τρόπος να τιμήσει η Επιτροπή την Επανάσταση;

Σίγουρα όχι! H φράση «να την τιμήσουμε γαιτί αυτή προσδιόρισε αυτό που είμαστε σήμερα» θα έπρεπε να είναι το κανονικό μήνυμα της Επιτροπής ώστε να είναι ξεκάθαρο για όλους.

Δεν υπάρχει λόγος να αναφερόμαστε στον πρώτο κυβερνήτη της χώρας ως δικτάτορα, γνωρίζοντας πλήρως το νόημα αυτής της λέξης στην σημερινή κοινωνία και να παραγράφουμε τις προσπάθειες και την αφοσίωσή του στην Ελλάδα και τα παιδιά της.

Ένα πολύ ωραίο απόσπασμα για αυτήν την περίπτωση είναι αυτό της τραγωδίας του Ν. Καζαντζάκη «Καποδίστριας»:

Στη σκηνή ο Καποδίστριας και ένας παπάς που έχει έρθει να τον εξομολογήσει. Εκεί ο Κυβερνήτης λυγίζει:

Καποδίστριας: «Πολλά δεν έχω γέροντα να πω… λίγες χαρές, δουλειά πολλή, σεμνές ανάγκες. Λόγο βαρύ θα πω, ο Θεός ας με συγχωρνάει. Καμιά δεν πάτησα εντολή του, δεν θυμούμαι…

Ένα μονάχα βάρος νιώθω στην καρδιά μου. Κουράστηκα! Σιχάθηκα! Δεν τους θέλω τους Έλληνες! Συμφέροντα, ψευτιές, ατιμίες, προδοσίες…

Σιχάθηκα τους Έλληνες. Μοχθώ παλεύω πονώ και χάνομαι γι’ αυτούς, μα δεν τους θέλω. Το αθάνατο το φως μολεύουν (μολύνουν) της Ελλάδας. Γεράσαν όλοι τους στα μίση στις κλεψιές στις ατιμίες στους φόνους.

Η μόνη ελπίδα πια, η μεγάλη, τα παιδιά τους. Γι’ αυτό έχω τόσο πόθο για σχολειά. Γι’ αυτό μαζεύω απ’ τους δρόμους τα ορφανά και νοιάζομαι για τις μανάδες που βυζαίνουν τα μωρά τους.

Έλληνες ίσως να γενούν αυτοί μια μέρα».