Aegean Marine: Οι ΗΠΑ ξεσκονίζουν τον ρόλο των Deloitte και PwC

Στο στόχαστρο (του δικαστικού και εποπτικού κλοιού των Αµερικανών) συνεργάτες του ∆ηµήτρη Μελισσανίδη και ελληνικές ελεγκτικές εταιρείες. Στο μικροσκόπιο οι Έλληνες ορκωτοί.

Του Θανάση Κουκάκη

Έχουν περάσει 18 μήνες από τότε που η Aegean Marine Petroleum Network, η εταιρεία ναυτιλιακών καυσίμων που ίδρυσε ο Δημήτρης Μελισσανίδης και έβαλε το 2006 στο Χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης, υπάχθηκε στις διατάξεις του αμερικανικού πτωχευτικού κώδικα και σταμάτησε να διαπραγματεύεται στην αμερικανική κεφαλαιαγορά εν μέσω καταγγελιών και αγωγών για οικονομικές ατασθαλίες και εξαπάτηση των επενδυτών. Ωστόσο, στον χρόνο που μεσολάβησε η υπόθεση της Aegean Marine Petroleum Network δεν ξεχάσθηκε. Αντίθετα, έχει διακλαδωθεί προς δύο ξεχωριστές κατευθύνσεις. Η μία κατεύθυνση σχετίζεται με την έρευνα που διεξάγουν οι ομοσπονδιακές και χρηματιστηριακές αρχές των ΗΠΑ για τα γεγονότα που οδήγησαν στην οικονομική κατάρρευση της εταιρείας και για τις πιθανές ευθύνες του Δημήτρη Μελισσανίδη, των συνεργατών του και των ελεγκτικών εταιρειών που υπέγραφαν τις οικονομικές καταστάσεις της Aegean Marine. Η δεύτερη κατεύθυνση αφορά στις δικαστικές διεκδικήσεις των πρώην πιστωτών της Aegean Marine Petroleum Network που έχουν κινηθεί νομικά κατά του κ. Μελισσανίδη, των συνεργατών του και των ελεγκτικών εταιρειών που υπέγραφαν τις οικονομικές καταστάσεις της Aegean Marine. Και στα δύο αυτά μέτωπα έχουν υπάρξει εξελίξεις.

Το «κουβάρι» της Aegean Marine Petroleum Network άρχισε να ξετυλίγεται προ τριετίας από τη στιγμή που ακτιβιστές μέτοχοι στις ΗΠΑ επέβαλαν αλλαγές στη διοίκηση της εταιρείας, απομακρύνοντας πρόσωπα του περιβάλλοντος Μελισσανίδη από κρίσιμα πόστα. Εν συνεχεία η νέα διοίκηση διεξήγαγε λογιστικό έλεγχο, ο οποίος αν και ολοκληρώθηκε με δυσκολίες,  αποκάλυψε κακοδιαχείριση, αδυναμία είσπραξης απαιτήσεων από προμηθευτές και διοχέτευση πόρων της εταιρείας προς άλλες εταιρείες μέσα από υπερκοστολογήσεις κατασκευής έργων. Εν μέσω αυτών των αποκαλύψεων η Aegean Marine Petroleum Network βρέθηκε σε δύσκολη οικονομική θέση και μη μπορώντας να αποπληρώσει ομολογίες που είχε εκδώσει υπάχθηκε στις διατάξεις του αμερικανικού πτωχευτικού κώδικα. Ο «Λευκός Ιππότης» που διέσωσε μέσω της αναδιάρθρωσης την Aegean Marine ήταν ο όμιλος Mercuria Εnergy Group. Η εταιρεία που δραστηριοποιείται στους κλάδους της ενέργειας και των εμπορευμάτων ανέλαβε το δίκτυο και τον στόλο 40 πλοίων ανεφοδιασμού της Aegean Marine και τη μετονόμασε σε Minerva Bunkering. Έτσι, το μόνο κεφάλαιο που έμεινε ανοικτό στην υπόθεση της Aegean Marine Petroleum Network είναι αυτό της διερεύνησης των ευθυνών για την κατάρρευσή της.

Από την πρώτη στιγμή που οι ακτιβιστές μέτοχοι της Aegean Marine Petroleum Network διαπίστωσαν πως τα οικονομικά δεδομένα της εταιρείας δεν επαληθεύονταν, επικεντρώθηκαν στον ρόλο που διαδραμάτισαν στο σκάνδαλο οι ελεγκτικές εταιρείες που υπέγραφαν τις οικονομικές της καταστάσεις, ήτοι η Deloitte Greece και η PwC Greece. Τις καταγγελίες μετόχων και ομολογιούχων της Aegean Marine Petroleum Network ανέλαβαν να εξετάσουν οι αρμόδιες εποπτικές αρχές των ΗΠΑ και η αμερικανική Δικαιοσύνη. Στη βάση αυτή η Deloitte Greece και η PwC Greece έχουν βρεθεί τους τελευταίους μήνες στη θέση να κοινοποιούν μέσω ειδικής διαδικασίας στοιχεία που αφορούν στην υπόθεση της Aegean Marine Petroleum Network στις αμερικανικές Αρχές. Σύμφωνα με πληροφορίες της «ΜΠΑΜ» οι ελληνικές εταιρείες έχουν προχωρήσει ήδη σε μια αποστολή στοιχείων και αναμένεται δεύτερη αποστολή μέσα στις επόμενες εβδομάδες. Έχουν, δε, αναθέσει την υπεράσπισή τους σε μεγάλα δικηγορικά γραφεία, όπως το γραφείο Κουταλίδη.

Το βάρος του ελέγχου έχει πέσει στην Deloitte Greece, η οποία ήταν ο βασικός ορκωτός λογιστής (principal accountant) και ανεξάρτητος ελεγκτής (independent auditor) της Aegean Marine πριν από το 2006, όταν και ο Δημήτρης Μελισσανίδης έβαλε την Aegean Marine Petroleum Network στο Χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης.

Οι αμερικανικές Αρχές έχουν επικεντρωθεί στο ελεγκτικό έργο της Deloitte Greece για τα έτη 2013, 2014 και 2015, καθώς και στην ορθότητα των πληροφοριών που περιείχαν οι ειδικές εκθέσεις (Form 20-F) που υπέβαλε η Aegean Marine στην αμερικανική επιτροπή κεφαλαιαγοράς (SEC) προς ενημέρωση των επενδυτών. Για τα έτη που έληξαν στις 31 Δεκεμβρίου 2013, 31 Δεκεμβρίου 2014 και 31 Δεκεμβρίου 2015, η Deloitte Greece είχε εκδώσει ανεπιφύλακτες ή «καθαρές» ελεγκτικές γνώμες σε σχέση με τους ελέγχους της στις ενοποιημένες οικονομικές καταστάσεις της Aegean Marine. Για τα ίδια έτη η Deloitte Greece είχε εκδώσει επίσης ανεπιφύλακτες ή «καθαρές» ελεγκτικές γνώμες σε σχέση με τους ελέγχους της σχετικά με τους εσωτερικούς ελέγχους της Aegean επί ζητημάτων χρηματοοικονομικών αναφορών. Πλέον, η διοίκηση της Deloitte Greece έχει κληθεί από τις αμερικανικές Αρχές να δώσει εξηγήσεις για αυτές τις ελεγκτικές γνώμες, οι οποίες αποδείχθηκε πως δεν αποτύπωναν την πραγματική κατάσταση της Aegean. Αξίζει να σημειωθεί πως μεταξύ 2013 και 2016 η Deloitte Greece έλαβε αμοιβές από την Aegean Marine Petroleum Network συνολικού ύψους 2,7 εκατ. δολαρίων, ως αποζημίωση για τις υπηρεσίες που παρείχε.

Αλλά στο στόχαστρο των Αρχών των ΗΠΑ βρίσκεται και η PwC Greece που ανέλαβε ελεγκτής της Aegean Marine Petroleum το 2016. Και η PwC Greece εξέδωσε ανεπιφύλακτες ή «καθαρές» ελεγκτικές γνώμες σχετικά με τις ενοποιημένες οικονομικές καταστάσεις της εταιρείας, συμπεριλαμβανομένων των ενοποιημένων οικονομικών καταστάσεων της Aegean για το έτος που έληξε στις 31 Δεκεμβρίου 2016. Εξέδωσε επίσης ανεπιφύλακτες ή «καθαρές» ελεγκτικές γνώμες σχετικά με τους εσωτερικούς ελέγχους της Aegean επί των ζητημάτων χρηματοοικονομικών αναφορών για τη χρήση του 2016. Οι αμερικανικές Αρχές διερευνούν το κατά πόσο η ελεγκτική γνώμη της PwC Greece που αποτυπώθηκε και στις ειδικές εκθέσεις που εστάλησαν στην Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς των ΗΠΑ (Form 20F), μετέφερε στους επενδυτές λανθασμένες πληροφορίες σχετικά με την οικονομική κατάσταση της εταιρείας, την αποτελεσματικότητα των εσωτερικών ελέγχων και τις επιχειρηματικές προοπτικές της. Να σημειωθεί πως η Aegean Marine Petroleum Network κατέβαλε στην PwC Greece 1 εκατ. δολάρια στα τέλη του 2016, για τις παρεχόμενες υπηρεσίες της.

Το θέμα των ορκωτών ελεγκτών έχει και μια ακόμη πτυχή που έχει αναδειχθεί από αγωγές επενδυτών και έχει καταγγελθεί στις εποπτικές αρχές των ΗΠΑ. Σύμφωνα με αυτές τις καταγγελίες, πρώην στελέχη των Deloitte Greece και PwC Greece βρέθηκαν να εργάζονται αργότερα στην Aegean Marine Petroleum Network. Ο λόγος γίνεται για δύο γυναίκες. Η μια, πρώην επόπτης ελέγχου της Deloitte από το Σεπτέμβριο του 2004, έγινε manager χρηματοοικονομικών και λογιστικών στην Aegean Marine τον Απρίλιο του 2008 και παρέμεινε σε αυτήν τη θέση μέχρι τον Μάιο του 2018, όταν η Επιτροπή Ελέγχου που είχε ανασυσταθεί από τη νέα Διοίκηση αποκάλυψε τους παραποιημένους λογαριασμούς της εταιρείας. Η δεύτερη, εκ των εν λόγω κυριών, ήταν Αναλύτρια Εσωτερικών Αναφορών (Internal Reporting Analyst) στην Aegean Marine το διάστημα το 2016-2018. Ωστόσο, πριν εργαστεί για την εταιρεία ήταν Senior Consultant (Internal Auditor) στην PwC Greece από το 2008 έως το 2016. Κατά τις ίδιες καταγγελίες, και άλλα πρώην στελέχη της Deloitte Greece προσλήφθηκαν στο επίμαχο διάστημα σε επιχειρήσεις συμφερόντων του Δημήτρη Μελισσανίδη. Σε αυτά συμπεριλαμβάνεται ο επικεφαλής λογιστής της Aegean Shipping Management SA (που ήταν ανώτερος ελεγκτής στην Deloitte Greece από το 2008-2012) και ο CFO της Aegean Shipping Management SA (που ήταν Senior Manager στη Deloitte το διάστημα 2013-2014 και Manager στη PwC Greece το διάστημα 2009-2013).

Οι αμερικανικές εποπτικές Αρχές μέσα από τα στοιχεία που συλλέγουν από τις Deloitte Greece και PwC Greece επιδιώκουν να προσωποποιήσουν τις ευθύνες για την καταγγελλόμενη παραποίηση των οικονομικών καταστάσεων της Aegean Marine Petroleum Network που ζημίωσε τους μετόχους και τους πιστωτές της εταιρείας. Όταν ολοκληρώσουν το έργο αυτό, θα κινηθούν και οι σχετικές νομικές διαδικασίες.

Η εκδίκαση της υπόθεση

Πάντως και στο δικαστικό πεδίο η υπόθεση της Aegean Marine Petroleum Network κινείται γρήγορα. Η βασική υπόθεση εκδικάζεται σε δικαστήριο της Νέας Υόρκης (United Stated District Court Southern District of New York) από τη δικαστίνα Naomi Reice Buchwald, 76ετών, η οποία προ διετίας είχε γίνει παγκοσμίαΠρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ δεν δικαιούται να μπλοκάρει τους χρήστες που τον ακολουθούν στο Twitter. Ο επικεφαλής ενάγων στη δίκη αυτή είναι η Utah Retirement Systems, φορέας που διαχειρίζεται τα συνταξιοδοτικά προγράμματα δημοσίων υπαλλήλων στην Πολιτεία της Γιούτα των ΗΠΑ. Το Utah Retirement Systems που διαχειρίζεται πάνω από 31 δισ. δολάρια για σχεδόν 200.000 δικαιούχους, υπέστη οικονομική ζημία από την επένδυση του στην Aegean Marine Petroleum Network και διεκδικεί με την αγωγή του αποζημιώσεις από τη πρώην διοίκηση και τις ελεγκτικές εταιρείες της Aegean Marine. Στην ίδια αγωγή μετέχουν ακόμη 11 ενάγοντες, στην πλειοψηφία τους συνταξιοδοτικά επενδυτικά ταμεία.

Μέχρι τώρα το δικαστήριο της Νέας Υόρκης έχει εξετάσει αιτήσεις με τις οποίες του ζητούνταν να παρατείνει τον επιτρεπόμενο χρόνο για την ολοκλήρωση συγκεκριμένων πράξεων, αλλά και αιτήματα των κατηγορουμένων με τα οποία ζητούσαν να απορριφτούν οι σε βάρος τους καταγγελίες που εμπεριέχονται στην ομαδική αγωγή. Μεταξύ αυτών των αιτημάτων είναι και τα αιτήματα του ιδρυτή της Aegean Marine Δημήτρη Μελισσανίδη και του πρώην γενικού συμβούλου της εταιρείας Σπύρου Φωκά. Σύμφωνα με νομικές πηγές από Ελλάδα και ΗΠΑ, μετά τη διευθέτηση αυτών των τυπικών θεμάτων η εκδίκαση της υπόθεσης θα κινηθεί ταχύτερα στο προσεχές διάστημα και η έδρα θα μπει στην ουσία της υπόθεσης.

Το πολλαπλό δικαστικό μέτωπο

Αλλά το δικαστικό μέτωπο για τους εμπλεκομένους στην υπόθεση της Aegean Marine είναι πολλαπλό. Ένας ακόμη εναγόμενος που δείχνει μεγάλη μαχητικότητα και είναι ευρηματικός στον τρόπο που κινείται νομικά είναι το Aegean Litigation Trust. Ενα ειδικό καταπίστευμα που συστάθηκε μετά την υπαγωγή της Aegean Marine Petroleum Network στον πτωχευτικό κώδικα για να διεκδικήσει τις αξιώσεις της Aegean. Το Aegean Litigation Trust, μέσω του διαχειριστή του Peter Kravitz, έχει στραφεί κατά τεσσάρων μελών της προηγούμενης διοίκησης της Aegean Marine, του Νικόλα Ταυλάριου, του Πήτερ Γεωργιόπουλου, του Γιάννη Ταυλάριου και του Γιώργου Κονόμου, διεκδικώντας 318 εκατ. δολάρια για την οικονομική ζημία (financial destruction) της εταιρείας. Σύμφωνα με τη συγκεκριμένη αγωγή, τα εν λόγω στελέχη δεν άσκησαν ορθά τα καθήκοντά τους με αποτέλεσμα ο Δημήτρης Μελισσανίδης να έχει (κατά τη γνώμη του Aegean Litigation Trust), τη δυνατότητα να εξαπατήσει την Aegean Marine Petroleum Network και να χειραγωγήσει τα οικονομικά της, «καταχρώμενος» (misappropriated) πάνω από 300 εκατ. δολάρια από την Aegean μέχρι το 2018.

Το Aegean Litigation Trust υποστηρίζει ότι αν και ο Δημήτρης Μελισσανίδης παραιτήθηκε από τις διευθυντικές θέσεις που κατείχε στην Aegean στο τέλος του 2006, συνέχισε να ασκεί ουσιαστικό έλεγχο στην εταιρεία. Ετσι, υποστηρίζουν πως οδήγησε την Aegean Marine Petroleum Network να προσλάβει την εταιρεία συμφερόντων του Oil Tank Engineering and Consulting Ltd για να προσφέρει συμβουλευτικές υπηρεσίες για την κατασκευή μιας μεγάλης αποθηκευτικής εγκατάσταση στη Φουτζέιρα των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων. Ο προϋπολογισμός του έργου ξεπέρασε κατά πολύ τον αρχικό και τελικά ολοκληρώθηκε με συνολικό κόστος 221,9 εκατ. δολάρια. Η αγωγή του Aegean Litigation Trust υποστηρίζει ότι τουλάχιστον 68 εκατ. δολάρια διοχετεύτηκαν παρανόμως στην Oil Tank και υποστηρίζει ότι υπάρχουν ενδείξεις ότι άλλα 58 εκατ. μεταφέρθηκαν σε αυτή και σε άλλες εταιρικές οντότητες συμφερόντων Μελισσανίδη. Το Aegean Litigation Trust προκειμένου να διασφαλίσει τα συμφέροντά του προσέφυγε ήδη από τον προηγούμενο Αύγουστο στο Ανώτατο Δικαστήριο των Νήσων Μάρσαλ, ζητώντας περιοριστικά μέτρα (restraining order) κατά της Oil Tank Engineering and Consulting Ltd. Μέσα από τη νομική οδό πέτυχε να λάβει προσωρινή διαταγή και κυρίως να οριστεί ένας τρίτος διαχειριστής (Granting Preliminary Injunction and Appointing Receiver) της περιουσίας της Oil Tank. Κατά τη διαδικασία αυτή η Oil Tank Engineering δεν εκπροσωπήθηκε από τους δηλωμένους ιδιοκτήτες της. Αυτό έγινε τον Οκτώβριο του 2019 και με μεγάλη καθυστέρηση, οπότε και εμφανίσθηκε ως ιδιοκτήτρια της εταιρείας η Μαρία (Μάρα) Γκιογκάκη (δηλωμένος ιδιοκτήτης της Oil Tank Engineering and Consulting Ltd εμφανιζόταν ως τότε ο Αιμίλιος Βραχυπέδης και ως επαφή το Δικηγορικό Γραφείο του Σπύρου Φωκά στην Αθηνά). Η κ. Γκιογκάκη προσπάθησε επανειλημμένα να ανατρέψει την προσωρινή διαταγή, ωστόσο το Ανώτατο Δικαστήριο των Νήσων Μάρσαλ απέρριψε προ εβδομάδων το αίτημα της, δικαιώνοντας το Aegean Litigation Trust.

1. Οι ενάγοντες και οι εναγόμενοι στη υπόθεση της Aegean Marine Petroleum Network που εκδικάζεται σε δικαστήριο της Νέας Υόρκης

2-3. Η αγωγή της Aegean Litigation Trust και του Peter Kravitz, κατά τεσσάρων μελών της προηγούμενης διοίκησης της Aegean Marine και οι αναφορές n Δημήτρη Μελισσανίδη

4. Η πρόσφατη απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου των Νήσων Μάρσαλ για την Oil Tank Engineering and Consulting Ltd.

Όπως δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «ΜΠΑΜ» που κυκλοφορεί