PLUS
Η Βασιλική, η Κωνσταντίνα, η Καρολάιν, η Ελένη, η Γαρυφαλλιά. Πέντε γυναικοκτονίες σε διάστημα επτά μηνών συγκλονίζουν την Ελλάδα θέτοντας σε αμφισβήτηση θεμελιώδεις αξίες του νομικού πολιτισμού και του κοινωνικού υπόβαθρου.
Του Μιχ. Ι. Ασημάκη
Η «Μ» εστιάζει στις περιπτώσεις των ειδεχθών εγκλημάτων που σόκαραν το πανελλήνιο το τελευταίο διάστημα, προσεγγίζοντας τα δεδομένα από την πλευρά της επιστήμης και της ψυχιατρικής
Το 2018 καταγράφηκαν 18 περιπτώσεις εκ προθέσεως ανθρωποκτονιών στο πλαίσιο ενδοσυντροφικών ή ενδοοικογενειακών σχέσεων, 8 το 2019 και 10 το 2020. «Ο βίαιος μισογυνισμός έχει ανθήσει στη σκιά της πανδημίας» αναφέρεται στην τελευταία έκθεση του ΟΗΕ, φράση η οποία απομονώθηκε και διακινείται ως «ευαγγελική ρήση», απηχώντας ωστόσο μόνο τη γενική εικόνα παγκοσμίως κι όχι τα ειδικά χαρακτηριστικά τέτοιων εγκλημάτων σε κάθε χώρα. Τα όσα κατά καιρούς εξαγγέλλονται περί διαχωρισμού των ανθρωποκτονιών και περαιτέρω φόρτισης των εγκλημάτων σε βάρος γυναικών μένουν σε διατυπώσεις και ανεδαφικές υποσχέσεις, καθώς διεθνώς το Δίκαιο αναγνωρίζει ως ξεχωριστές μόνο τις παιδοκτονίες και τις ειδεχθείς πράξεις κατά ανηλίκων.
Περισσότερο ειδεχθή
Από τη δεκαετία του 1980 (Ιούνιος 1987) όταν ο Παναγιώτης Φραντζής σκότωσε και τεμάχισε τη 18χρονη σύζυγό του Ζωή Γαρμανή έως σήμερα, εν μέσω παγκόσμιας πανδημίας, η μορφή τέτοιων ενεργειών έχει εντελώς διαφορετική ένταση. Τούτο φάνηκε τόσο στη δολοφονία της 20χρονης Καρολάιν Κράουτς από τον 32χρονο σύζυγό της Μπάμπη Αναγνωστόπουλο, ο οποίος επί 40 ημέρες αποπροσανατόλιζε τις Αρχές, όσο και στην περίπτωση της 26χρονης Γαρυφαλλιάς Ψαρράκου, που ο 30χρονος φίλος της την χτύπησε, την πέταξε στα βράχια της Φολεγάνδρου και, παρότι εκείνη ζούσε, την εγκατέλειψε αβοήθητη να πεθάνει. Η ΕΛ.ΑΣ. εκτιμά, έχοντας αποτυπώσει σε υπόμνημά της προς τον υπουργό Προστασίας του Πολίτη Μιχ. Χρυσοχοΐδη, ότι η παρατεταμένη απομόνωση έχει προκαλέσει μεγάλα προβλήματα συμπεριφοράς και ψυχικού κλονισμού, κάτι που ήδη έχει αρχίσει ήδη να αποτυπώνεται στους δείκτες εγκληματικότητας.
Τα στοιχεία
Οι υποθέσεις που έχουν απασχολήσει περισσότερο την αστυνομική έρευνα και στο επίπεδο της ψυχολογικής εξέτασης των εμπλεκομένων την τελευταία διετία είναι οι εξής: 1) Η δολοφονία της 30χρονης ΑΜΕΑ Κλειούς στην Κρήτη από τον σύζυγό της τον Νοέμβριο του 2019, 2) η εν ψυχρώ εκτέλεση της 33χρονης Αδαμαντίας, έναν μήνα αργότερα, με κυνηγετική καραμπίνα, από τον 54χρονο σύζυγό της μπροστά στα μάτια του 4χρονου παιδιού τους, 3) ο θάνατος από ασφυξία μιας γυναίκας 44 ετών στη Βέροια τον Μάρτιο του 2020 ενώ αντιστεκόταν σε ομαδικό βιασμό. Περαιτέρω, τον Αύγουστο του 2020 στην Καλαμπάκα άνδρας πυροβολεί και σκοτώνει τη σύζυγό του μέσα στο σπίτι με τα τρία παιδιά τους, ενώ κάτι αντίστοιχο συνέβη και στην Καλλιθέα που ο δράστης την δολοφόνησε μπροστά στα δύο παιδιά τους, τον Οκτώβριο του 2020. Αναμφίβολα, το πάθος και η προμελέτη κυριαρχούν ως συναισθήματα στους συζυγοκτόνους, ωστόσο δεν περνά απαρατήρητη η μεγάλη αλλαγή συμπεριφοράς από την εκτεταμένη έκθεση σε «εικονικές καταστάσεις» και το ισχνό πνευματικό επίπεδο των εγκληματιών.
Στην Ευρώπη
Ανάλογη αύξηση κρουσμάτων ενδοοικογενειακής βίας καταγράφεται στα περισσότερα ευρωπαϊκά κράτη. Στην Ισπανία στη διάρκεια του lockdown οι εκκλήσεις για βοήθεια αυξήθηκαν κατά 58% σε σχέση με την ίδια περίοδο το 2019-2020, κυρίως μέσω του Διαδικτύου. «Στην Ιταλία και τη Γερμανία παρατηρήθηκε ίδια τάση, με άνοδο του αριθμού των εκκλήσεων σε βοήθεια σε τηλεφωνικές γραμμές αφιερωμένες στην αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας τον Απρίλιο και τον Μάιο του 2021. Στη Βρετανία, η οργάνωση «Refuge» που βοηθά θύματα ενδοοικογενειακής βίας έλαβε από την άνοιξη του 2020 έως τον Φεβρουάριο του 2021 σχεδόν διπλάσιο αριθμό κλήσεων σε σχέση με τον προηγούμενο καιρό. Όσο για την παροχή βοήθειας, στην Ιταλία οι γυναίκες μπορούσαν να καλέσουν μια ειδική γραμμή της Αστυνομίας και να πουν «θα ήθελα να παραγγείλω μια πίτσα μαργαρίτα», κάτι που σήμαινε ότι ήταν θύματα βίας, με την Αστυνομία να στέλνει ένα περιπολικό.
Απολογισμός
Στις λίγες ευρωπαϊκές χώρες όπου είναι διαθέσιμα στατιστικά στοιχεία ή απολογισμοί οργανώσεων για το 2021 οι αριθμοί είναι αμείλικτοι, όπως για παράδειγμα στην Ισπανία όπου μετά την άρση τoν Μάιο της κατάστασης έκτακτης ανάγκης λόγω του COVID-19, μία γυναίκα δολοφονείται κάθε τρεις ημέρες από τον πρώην ή νυν σύντροφό της, έναντι μίας κάθε εβδομάδα κατά μέσο όρο πριν από την πανδημία. Στο Βέλγιο τους τέσσερις πρώτους μήνες του έτους καταγράφηκαν 13 γυναικοκτονίες έναντι 24 στο σύνολο του 2020. Στη Γαλλία 56 γυναίκες έχουν φονευθεί από την αρχή του 2021, ενώ στη διάρκεια της ίδιας περιόδου πέρυσι ο αριθμός ήταν 46.
Ορισμός
Προσδιορίζοντας την έννοια της γυναικοκτονίας, η νομική επιτελής του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Καταγραφής Ανθρωποκτονιών Γυναικών, Θ. Παπανικολάου εξηγεί: «Ο όρος περιλαμβάνει μεταξύ άλλων τη δολοφονία γυναίκας ως αποτέλεσμα άσκησης βίας από ερωτικό σύντροφο, τον βασανισμό και τη δολοφονία γυναίκας ως αποτέλεσμα μισογυνισμού, τη δολοφονία γυναικών και κοριτσιών ως ‘‘εγκλήματα για λόγους τιμή’’ και λοιπές μορφές δολοφονίας, τη στοχευμένη δολοφονία γυναικών και κοριτσιών στο πλαίσιο ένοπλων συγκρούσεων, και περιπτώσεις γυναικοκτονίας οι οποίες συνδέονται με συμμορίες, το οργανωμένο έγκλημα, εμπόρους ναρκωτικών και την εμπορία γυναικών και κοριτσιών. Ο όρος ‘‘femicidio’’ (από το αγγλικό «femicide», ήτοι γυναικοκτονία) χρησιμοποιείται εκτενώς στη Λατινική Αμερική ως χρήσιμο εργαλείο για την αντιμετώπιση της ανησυχητικής κλιμάκωσης των πολύ βίαιων δολοφονιών γυναικών και κοριτσιών. Εισήχθη παράλληλα η λέξη ‘‘feminicidio’’ προκειμένου να αποτυπωθεί το στοιχείο της ατιμωρησίας και της θεσμικής βίας λόγω έλλειψης λογοδοσίας και επαρκούς ανταπόκρισης από την πλευρά του κράτους, όταν διαπράττονται τέτοιες δολοφονίες. Ο δεύτερος όρος χρησιμοποιείται όταν διακυβεύεται η ευθύνη του κράτους».
Μεταχείριση
Όπως επισημαίνει η νομικός Ι. Στεντούμη: «Η γυναικοκτονία θα πρέπει να εισαχθεί ως ποινικό αδίκημα στο νομικό σύστημα της χώρας, αλλά και να αναγνωρίζεται ως ιδιαίτερη περίπτωση ανθρωποκτονίας θεσμικά». Αυτό, όπως αναφέρει, «προκύπτει ως επιτακτική ανάγκη στο σήμερα γιατί επί της ουσίας σχηματοποιεί και ονοματίζει αυτό που πλέον θα αντιμετωπίζεται ως τέτοιο από την Αστυνομία, τις δικαστικές Αρχές, τους ενόχους και το κοινωνικό σύνολο, ειδικά στον βαθμό που αυτά τα δικαστήρια είναι μεικτά ορκωτά. Επομένως, εκτός από τους δικαστές συμμετέχουν και ένορκοι, άρα συμμετέχει ο οποιοσδήποτε από εμάς. Σε αυτό το πλαίσιο, το να έχουμε αποτυπώσει σωστά το φαινόμενο, να το έχουμε χαρακτηρίσει με σαφήνεια, βοηθάει στο να γίνει ορατό το πρόβλημα. Εφόσον γίνει ορατό το πρόβλημα, θα βοηθήσει να βρεθούν οι αιτίες που το γεννούν, να δούμε την ιδιαιτερότητά του ως ποινικό αδίκημα, ως μορφή ανθρωποκτονίας, και να πάρουμε τα σωστά μέτρα αντιμετώπισης, εξάλειψης, πρόληψης».
Όπως δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «ΜΠΑΜ» που κυκλοφορεί
