Ρωσία: Ο Πούτιν κλείνει τις στρόφιγγες φυσικού αερίου – Ο νέος ενεργειακός χάρτης και στο βάθος απειλές για πυρηνικά

18/06/2022 12:04

Ο Ρώσος πρόεδρος, Β. Πούτιν, επιχειρεί με κάθε δυνατό τρόπο να κερδίσει χρόνο και έδαφος, με αντικρουόμενα μηνύματα περί αποκλιμάκωσης του μετώπου της Ουκρανίας. Ωστόσο όμως αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο ακόμα και για πυρηνική επίθεση – Πώς διαμορφώνεται ο νέος ενεργειακός χάρτης

Συνέχεια στην στρατηγική της αναθεώρησης της παγκόσμιας τάξης δίνει η Μόσχα, καθώς μετά την εισβολή στην Ουκρανία, έχει αναγάγει σε όχημα πολιτικής και οικονομικής πίεσης τις εξαγωγές του ρωσικού φυσικού αερίου προς την ΕΕ. Έχοντας προηγουμένως εργαλειοποιήσει τη διαδικασία αποπληρωμής των εξαγωγών φυσικού αερίου, θέτοντας «τελεσίγραφο» για την αποπληρωμή σε ρούβλια, ο Ρώσος Πρόεδρος ανοιγοκλείνει τώρα κατά το δοκούν τις στρόφιγγες και δη στις ηγέτιδες χώρες της ΕΕ, στέλνοντας την ίδια ώρα αντικρουόμενα μηνύματα περί αποκλιμάκωσης του μετώπου της Ουκρανίας, ώστε να κερδίσει χρόνο και έδαφος στη διεθνή του εικόνα.

Στη δίδυμη κρίση που προκάλεσε η έναρξη της «ειδικής στρατιωτικής επιχείρησης» της Μόσχας στην Ουκρανία, δηλαδή την ενεργειακή και την επισιτιστική κρίση, τα δεδομένα μεταβάλλονται εξαιρετικά γρήγορα, καθώς οι εξαγόμενες ποσότητες ρωσικού φυσικού αερίου κάλυπταν πάγιες ανάγκες των ευρωπαϊκών κυρίως οικονομιών, οι οποίες αδυνατούν να προσαρμοστούν άμεσα στις νέες συνθήκες, τη στιγμή που ο ρωσικός ενεργειακός κολοσσός, δηλαδή η Gazprom, λειτουργεί σε παράλληλη τροχιά με το αναθεωρητικό σχέδιο του Κρεμλίνου.

Κάπως έτσι εξηγείται το γεγονός ότι τη στιγμή που ο Γάλλος Πρόεδρος, Εμανουέλ Μακρόν, ο Γερμανός Καγκελάριος, Όλαφ Σολτς και ο Ιταλός Πρωθυπουργός, Μάριο Ντράγκι περιόδευαν στη βαλλόμενη Ουκρανία, η Ρωσία «κούρευε» τις ποσότητες φυσικού αερίου προς τις χώρες τους, μετατρέποντας μια τυπική οικονομική συναλλαγή σε εργαλείο «πολέμου».

Ο νέος ενεργειακός χάρτης

Ήδη, από τον ευρωπαϊκό χάρτη έχουν αφαιρεθεί οι εξαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου προς την Πολωνία, τη Βουλγαρία και τη Φιλανδία, ενώ «κούρεμα» στις ποσότητες που διατίθενται από πλευράς της Gazprom παρατηρείται τις τελευταίες ημέρες στη Γερμανία, την Αυστρία, την Ιταλία και τη Σλοβακία.

Μηδενικές είναι οι εξαγωγές και προς τη Γαλλία, τη στιγμή που ολοένα και ηχηρότερα οι Ευρωπαίοι ηγέτες αποκαλύπτουν τον ωμό εκβιασμό του Ρώσου Προέδρου, Βλαντιμίρ Πούτιν, σε μια περίοδο ενεργειακής μετάβασης για την Ευρώπη προς τις ΑΠΕ και με την ενεργειακή απεξάρτηση από τη Ρωσία να απαιτεί ένα μίνιμουμ χρόνου, το οποίο στην πραγματικότητα δεν υπάρχει. Σε αυτή τη συνθήκη, με δυσκολία εκτελείται ο ευρωπαϊκός σχεδιασμός για την αποθήκευση αερίου ενόψει του επόμενου χειμώνα, ενώ τα κράτη -μέλη με υψηλό ποσοστό εξάρτησης από το ρωσικό φυσικό αέριο, σχεδόν «στραγγαλίζονται» σε επίπεδο βιομηχανίας.

Ενδεικτικά, ο ευρωπαϊκός μέσος όρος εξάρτησης από το ρωσικό φυσικό αέριο κυμαίνεται στο 40%, αλλά ισχυρές βιομηχανικές χώρες, όπως η Γερμανία και η Ιταλία εξαρτούν τα ενεργειακά διαθέσιμά τους από τη Ρωσία σε ποσοστό 55% και 65% αντίστοιχα, ενώ η ενεργειακή εξάρτηση της Βουλγαρίας από το ρωσικό φυσικό αέριο διαμορφώνεται σε ποσοστό 85%.

Την ίδια ώρα, στόχος των περισσότερων ευρωπαϊκών κρατών είναι να εξασφαλίσουν αποθέματα σε ποσοστό 80% μέχρι τον ερχόμενο Νοέμβριο, προκειμένου να αντιμετωπίσουν τις διαρκώς αυξανόμενες ανάγκες, τη στιγμή που η μείωση των εξαγωγών φυσικού αερίου ανεβάζει κατακόρυφα το ενεργειακό κόστος για την ευρωπαϊκή βιομηχανία.

Την ένταξη του φυσικού αερίου στο ρωσικό οπλοστάσιο, διαμορφώνοντας μια ακόμη συνθήκη υβριδικού πολέμου, υπογράμμισε ο Τιερί Μπρος καθηγητής στο Sciences Po του Παρισιού, επισημαίνοντας πως «οι Ρώσοι χρησιμοποιούν εδώ και καιρό το αέριο σαν όπλο», ενώ πρόσθεσε πως «το Κρεμλίνο χρησιμοποιεί την αρχή της αβεβαιότητας, ένα πράγμα τη μία ημέρα κάτι άλλο την επόμενη, για να ελέγξει την ενότητά μας, για να προκαλέσει αναταράξεις στην αγορά των πρώτων υλών και να αυξήσει τις τιμές».

Με δεδομένο ότι ο Γάλλος Πρόεδρος, Εμανουέλ Μακρόν πρωτοστατεί στην υπεράσπιση της εδαφικής ακεραιότητας και της κυριαρχίας της Ουκρανίας, η διαχειρίστρια του γαλλικού δικτύου μεταφοράς φυσικού αερίου GRTgaz ανακοίνωσε χθες ότι δεν λαμβάνει ρωσικό αέριο μέσω αγωγού από τις 15 Ιουνίου, έπειτα «από τη διακοπή της φυσικής ροής μεταξύ Γαλλίας και Γερμανίας».

Υπενθυμίζεται ότι η Γερμανία λαμβάνει τις τελευταίες ημέρες μειωμένες ποσότητες φυσικού αερίου από τη Ρωσία μέσω του αγωγού Nord Stream 1, εξέλιξη η οποία πιθανόν αντανακλάται στη διακοπή εισροής αερίου στη Γαλλία, η οποία εξαρτάται από τα ρωσικά αποθέματα σε ποσοστό 17%. Πάντως, η μειωμένη ροή από πλευράς της Μόσχας δεν είναι πρωτόγνωρη εξέλιξη για το Παρίσι, αφού η ροή μειώθηκε ήδη κατά 60% από την αρχή του έτους, σύμφωνα με τη GRTgaz. Σε μια πιο ασφαλή εκδοχή ενεργειακής αυτονομίας, η Γαλλία εισάγει φυσικό αέριο από την Ισπανία, αλλά και σε υγροποιημένη μορφή, απελευθερώνοντας τις πολιτικές επιλογές του Προέδρου Μακρόν στο ζήτημα της Ουκρανίας.

Ούτε όμως και για τον τρίτο επιβάτη του «βαγονιού προς Κίεβο», δηλαδή τον Ιταλό Πρωθυπουργό, Μάριο Ντράγκι τα πράγματα είναι εύκολα σε επίπεδο ενεργειακής εξάρτησης από τη Ρωσία, καθώς η Ρώμη εισάγει το 40% του αερίου της από την Gazprom, η οποία παρέδωσε χθες στην ιταλική εταιρία Eni μόνο τη μισή ποσότητα των προμηθειών αερίου που αυτή είχε ζητήσει.

«Έναντι ημερήσιας ζήτησης αερίου από την Eni περίπου 63 εκατ. κυβικών μέτρων, η Gazprom ανακοίνωσε ότι θα προμηθεύσει μόνο το 50% της ποσότητας που της έχει ζητηθεί, με τις πραγματικές ποσότητες που διανέμονται να παραμένουν σχεδόν αμετάβλητες από χθες» αναφέρεται σε ανακοίνωση του ρωσικού ενεργειακού κολοσσού, ενώ θέση απέναντι στις μειώσεις των εξαγωγών πήρε χθες και ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου Ντμίτρι Πεσκόφ, λέγοντας πως οι μειώσεις των προμηθειών δεν ήταν προσχεδιασμένες και έχουν σχέση με θέματα συντήρησης.

«Τόσο η Γερμανία όσο και εμείς, και άλλοι, πιστεύουμε πως αυτά είναι ψέματα. Στην πραγματικότητα κάνουν πολιτική χρήση του αερίου, όπως χρησιμοποιούν και τα σιτηρά για πολιτικούς λόγους» δήλωσε, ωστόσο, προχθές από το Κίεβο ο Ιταλός Πρωθυπουργός, Μάριο Ντράγκι, ο οποίος εμφανίζεται πεπεισμένος για την νέα, υβριδική απειλή της Μόσχας, την ώρα που οι ποσότητες προς την Ευρώπη μέσω του αγωγού Nord Stream 1, μειώθηκαν και άλλο χθες.

Στην Ιταλία, το πρόβλημα της ενεργειακής επάρκειας (με στόχο την αποθήκευση αερίου σε ποσοστό 90% της δυναμικότητάς του ενόψει του χειμώνα), καθίσταται ακόμη πιο σύνθετο με δεδομένο ότι η γειτονική χώρα εισάγει το 95% του αερίου που καταναλώνει, από το οποίο περίπου το 40% προερχόταν από τη Ρωσία. Μπροστά στο ενδεχόμενο παρατεταμένης έλλειψης, η Ρώμη εκπόνησε σχέδιο έκτακτης ανάγκης για το φυσικό αέριο, στο οποίο προβλέπεται η χρήση εναλλακτικών πηγών ενέργειας, η εθελούσια μείωση παροχής ενέργειας σε βιομηχανίες και η αύξηση των εισαγωγών από τρίτες χώρες.

Εναλλακτική πηγή εισροής φυσικού αερίου προς την Ιταλία φαντάζει τις τελευταίες ώρες η Αλγερία, ενώ την επόμενη εβδομάδα εικάζεται πως η κυβέρνηση θα προχωρήσει σε κήρυξη της χώρας σε κατάσταση συναγερμού, ως προς την ενέργεια, με προοπτική τη σταδιακή μείωση της παροχής ρωσικού αερίου. Παράλληλα, ενόψει της Συνόδου Κορυφής των ηγετών της ΕΕ στις 23-24 Ιουνίου, η Ιταλία θα θέτει μετ’ επιτάσεως την πρόταση για την υιοθέτηση πλαφόν στην τιμή του φυσικού αερίου, πρόταση για την οποία οι κ. Ντράγκι και Σολτς φέρεται να συνομίλησαν εκτενώς, ταξιδεύοντας προς το Κίεβο.

Έχοντας αποσυντονίσει τις ευρωπαϊκές οικονομίες, ο Ρώσος Πρόεδρος, Βλαντιμίρ Πούτιν εκτίμησε χθες ότι οι απώλειες της ΕΕ από τις κυρώσεις που επιβάλει στη χώρα του, μπορούν να ξεπεράσουν τα 400 δισ. δολάρια σε ένα χρόνο. Μιλώντας στο Οικονομικό Φόρουμ της Αγίας Πετρούπολης, ο Ρώσος Πρόεδρος περιέγραψε την τρέχουσα οικονομική κατάσταση της χώρας του, υποστηρίζοντας πως «το 16,7% είναι ένας μεγάλος δείκτης πληθωρισμού, ωστόσο «οι αρχές θα εργαστούν για τη μείωσή του, η οικονομική δυναμική θα σταθεροποιηθεί».

Περνώντας στην αντεπίθεση, ο ίδιος παρατήρησε πως «ο οικονομικός αιφνιδιαστικός πόλεμος κατά της Ρωσίας δεν είχε καμία πιθανότητα επιτυχίας», τη στιγμή που «οι Ευρωπαίοι πολιτικοί επέφεραν σοβαρό πλήγμα στην οικονομία τους με τα ίδια τους τα χέρια. Μόνο οι άμεσες απώλειες της Ευρωπαϊκής Ένωσης από τον πυρετό των κυρώσεων μπορούν να ξεπεράσουν τα 400 δισεκατομμύρια δολάρια σε ένα χρόνο. Αυτό είναι το τίμημα των αποφάσεων που είναι αποκομμένες από την πραγματικότητα και λαμβάνονται σε αντίθεση με την κοινή λογική», όπως σημείωσε.

Ακόμη ισχυρίστηκε πως «μια αποτυχημένη ενεργειακή πολιτική συνέβαλε στην κλιμάκωση των τιμών στην Ευρώπη, η Ρωσία δεν είχε καμία σχέση με την άνοδο των τιμών της ενέργειας, τα καύσιμα άρχισαν να ανεβαίνουν σε τιμές πολύ πριν από την ειδική επιχείρηση», αποποιούμενος την ευθύνη για την ευρωπαϊκή ενεργειακή κρίση, ενώ συμπέρανε ότι «τίποτε δεν θα είναι όπως παλιά στην παγκόσμια πολιτική», στο εξής.

Ωστόσο, άφησε πάνω στο τραπέζι το ενδεχόμενο ενεργοποίησης του πυρηνικού του οπλοστασίου, εξηγώντας πως «όλοι θα πρέπει να γνωρίζουν τι διαθέτουμε και τι θα χρησιμοποιήσουμε, εάν χρειαστεί, για να υπερασπιστούμε την κυριαρχία μας».

Στο ενδιάμεσο, η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία έχει τινάξει στον αέρα τον προϋπολογισμό των ευρωπαϊκών κρατών-μελών, τροφοδοτώντας έτσι την εκρηκτική άνοδο του πληθωρισμού. Σε μια προσπάθεια αναχαίτισης μιας νέας κρίσης χρέους στην ευρωζώνη, το κουμπί ενός νέου εργαλείου πάτησε στα μέσα της εβδομάδας η ΕΚΤ, για να προλάβει την στοχοποίηση κάποιου κράτους -μέλους από τις αγορές, με την Ιταλία να αποτελεί τον πιο αδύναμο κρίκο. Μιλώντας στο Eurogroup, η επικεφαλής της ΕΚΤ, Κριστίν Λαγκάρντ περιέγραψε την «ετοιμότητα» της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας να δράσει, θέτοντας όριο στις αποδόσεις των spread στα κρατικά ομόλογα των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ενώ διαφαίνονται ήδη τα πρώτα σημάδια σταθεροποίησης στις ευρωαγορές.

Παράλληλα, θετική για τα ελληνικά ομόλογα υπήρξε η Έκθεση της Wood & Company που δημοσιεύτηκε χθες, η οποία εκτιμά ότι χρηματοδοτική θέση της Ελλάδας είναι θωρακισμένη από το πρόγραμμα της τρόικας και τις ευνοϊκές επιπτώσεις των μεταρρυθμιστικών προσπαθειών των τελευταίων ετών, εισηγούμενη η ΕΚΤ να επιβάλει ένα εύρος για την απόδοση του 10ετούς ομολόγου 3-5% μεσοπρόθεσμα.

Πάντως, οριακή ήταν χθες η κατάσταση στο Χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης, καθώς ο βιομηχανικός δείκτης Dow Jones έκλεισε με μικρές απώλειες 42 μονάδων ή 0,14%, στις 29.884 μονάδες. Άνοδο 0,21% σημείωσε ο δείκτης βαρόμετρο S&P 500, ο οποίος τερμάτισε τις συναλλαγές στις 3.674 μονάδες. Ο τεχνολογικός Nasdaq, τέλος ενισχύθηκε κατά 1,43%, έχοντας φτάσει να διαπραγματεύεται και πάνω από 2% ενδοσυνεδριακά, κλείνοντας στις 10.799 μονάδες. Πούτιν Πούτιν Πούτιν Πούτιν