PLUS
Εκτός από τους αγρότες, πολλοί εκ των οποίων αντιμετωπίζουν προβλήματα επιβίωσης, σε δύσκολη κατάσταση βρίσκονται και οι μελισσοκόμοι όχι μόνο για την ακρίβεια, αλλά και για τις παράνομες ελληνοποιήσεις μελιού. Το μέλι έχει γλυκιά γεύση, αλλά και πικρή ιστορία με τις νοθεύσεις και τις παράνομες εισαγωγές.
Του ΠΑΝΤΕΛΗ ΠΕΡΙΒΟΛΑΡΗ
Οι καταναλωτές στα σούπερ μάρκετ και στα σημεία πώλησης του μελιού πρέπει να είναι ιδιαίτερα υποψιασμένοι και να διαβάζουν επιμελώς τις ετικέτες των προϊόντων.
Το μέλι νοθεύεται με φθηνές ουσίες ή με μέλι κατώτερης ποιότητας, το οποίο κοστίζει περίπου ένα ευρώ το κιλό.
Το σκάνδαλο είναι πολλαπλό, γιατί αφορά θέματα δημόσιας υγείας, οικονομίας, πολιτικής και επεκτείνεται πέρα από τα σύνορα της χώρας μας σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Διατροφικές απάτες
Το ελαιόλαδο, το γάλα, το μέλι, το σαφράν, ο χυμός πορτοκαλιού, ο καφές και ο χυμός μήλου είναι τα επτά είδη διατροφής με τη μεγαλύτερη νόθευση. Η μεγαλύτερη διατροφική απάτη, που έχει πάντα κίνητρο την κερδοσκοπία, γίνεται με αυτά τα τρόφιμα, όπως αναφέρεται στη μεγάλη έρευνά με τίτλο «A Review on Honey Adulteration and the Available Detection Approaches», που υπογράφουν επτά πανεπιστημιακοί οι Jaafar M., Othman M., Yaacob M., Talip B., Ilyas M., Ngajikin N., Fauzi N.
Το μεγαλύτερο μέρος του μελιού που πωλείται στην αγορά είναι νοθευμένο με καραμελωμένη σακχαρόζη, που όχι μόνο δεν έχει καμία θρεπτική αξία, αλλά προκαλεί και βλάβες στην ανθρώπινη υγεία (λεπτομέρειες στο A new UK 2006 National Kidney Allocation Scheme for deceased heartbeating donor kidneys).
Έκρηξη νοθείας παρατηρείται στο μέλι στην Ελλάδα -αλλά και σε άλλες χώρες- καθώς επιχειρήσεις το νοθεύουν με γλυκαντικές ουσίες, σιρόπια, ζάχαρη ή και μέλι εισαγωγής, στην προσπάθειά τους να πολλαπλασιάσουν τα κέρδη τους. Το μέλι νοθεύεται με φθηνές ουσίες ή με μέλι κατώτερης ποιότητας, το οποίο κοστίζει περίπου ένα ευρώ το κιλό. Στη συνέχεια το νοθευμένο μέλι πωλείται στις τιμές που πωλείται και το αγνό – ανόθευτο μέλι και έτσι όσοι παρανομούν, κερδοσκοπούν.
«Οι ελληνοποιήσεις και οι νοθείες είναι από τα μεγαλύτερα προβλήματα στον κλάδο. Ο καταναλωτής θα πρέπει να βρει έναν πιστοποιημένο συνεταιρισμό να προμηθεύεται μέλι ή να βρει έμπιστους μελισσοκόμους», είχε δηλώσει στο Open ο βραβευμένος παραγωγός – μελισσοκόμος σε διαγωνισμό γευσιγνωσίας στο Λονδίνο, Βασίλης Καραχάλιος.
Όπως μας περιέγραψε ο κ. Δημήτρης Αθανασόπουλος: «Το μέλι νοθεύεται με υποκατάσταση, με ζάχαρη, με αλεύρι, με κατώτερης ποιότητας μέλι. Δεν υπάρχει κανένας έλεγχος και γι’ αυτό η νοθεία είναι εκτεταμένη».
Η πρόεδρος του Συλλόγου Μελισσοκόμων Αττικής, Μαρία Κοκκίνου, σημείωσε: «Γίνεται εκτεταμένη νοθεία. Το μέλι είναι από τα πιο νοθευμένα προϊόντα του πρωτογενούς τομέα».
Προσοχή στην ετικέτα
Ο ΕΦΕΤ, ο δημόσιος φορέας ελέγχου των τροφίμων, αναφέρει: «Η νοθεία του μελιού δεν συνιστά απλή οικονομική απάτη, καθώς το νοθευμένο προϊόν που εμφανίζεται σαν μέλι στερείται των ευεργετικών ιδιοτήτων του πραγματικού μελιού. Υπάρχουν διαφόρων ειδών νοθείες του μελιού. Μια πολύ απλή νοθεία είναι να πουλιέται ένα είδος σαν κάτι άλλο, π.χ. ένα ανθόμελο για θυμαρίσιο ή ένα εισαγόμενο για ελληνικό. Επίσης υπάρχουν νοθείες με εξωγενή σάκχαρα (π.χ. ισογλυκόζη, γλυκόζη και άλλες γλυκαντικές ύλες, με παράλληλη προσθήκη χρωστικών και αρωματικών ουσιών).
Τι πρέπει να προσέχει ο καταναλωτής; Συστήνεται να αποφεύγεται η αγορά μελιού χωρίς επισήμανση και η αγορά από πλανόδιους πωλητές, οι οποίοι συστήνονται ως μελισσοκόμοι, αλλά δεν διαθέτουν άδεια πλανόδιου εμπορίου, ούτε μελισσοκομικό βιβλιάριο.
Το μέλι διατίθεται συσκευασμένο σε βάζα και όχι χύμα, και φέρει ετικέτα με τη γεωγραφική προέλευση, τη βοτανική προέλευση, το βάρος, την ημερομηνία ελάχιστης διατηρησιμότητας, τον αριθμό παρτίδας, τα στοιχεία του παραγωγού ή του τυποποιητή ή του διακινητή και τον κωδικό αριθμό καταχώρισης του συσκευαστηρίου, εφόσον δεν διατίθεται από τον ίδιο τον παραγωγό».
Τρόποι νόθευσης
Συνοψίζοντας όλα τα παραπάνω, οι τρόποι νοθείας συνήθως είναι τρεις:
1. Προσθήκη ζάχαρης: Προστίθεται ζάχαρη από ζαχαροκάλαμο, σιρόπι καλαμποκιού με υψηλή περιεκτικότητα σε φρουκτόζη, σιρόπι γλυκόζης, σιρόπι γλυκόζης- φρουκτόζης, αμυλοσιρόπιο.
2. Ανακύκλωση μελιών: Το μέλι αναμειγνύεται με άλλα υποβαθμισμένα που δεν θα μπορούσαν να πωληθούν στην αγορά αυτούσια.
3. Ψευδείς χαρακτηρισμοί: Είναι πολύ συχνό φαινόμενο να χαρακτηρίζεται ένα μέλι μονοανθικό ή κάποιας συγκεκριμένης γεωγραφικής προέλευσης, ενώ δεν είναι. Εκμεταλλεύονται έτσι όσοι προβαίνουν σε τέτοιες ενέργειες τα μη σαφή όρια ως προς τα μονοανθικά μέλια και το γεγονός ότι η μόνη ένδειξη της προέλευσης του μελιού είναι η γύρη.
Ανησυχητική έρευνα
Ο ετήσιος τζίρος της αγοράς στην Ευρώπη είναι 2,3 δισ. ευρώ, σύμφωνα με στοιχεία που δημοσίευσαν οι Financial Times στις 2 Μαΐου 2023. Στις 22.3.2023 δημοσιεύθηκε η τεχνική αναφορά του Κοινού Κέντρου Ερευνών (JRC) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το μέλι που κυκλοφορεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Μετά από συντονισμό σε επίπεδο ΕΕ, 15 κράτη-μέλη της ΕΕ καθώς και η Ελβετία και η Νορβηγία πήραν δείγματα από 320 παρτίδες εισαγόμενου μελιού, προερχόμενες από 20 χώρες, τα οποία εν συνεχεία αναλύθηκαν στο JRC με διάφορες μεθόδους (EA/LC-IRMS, HPAEC-PAD, 1H-NMR) για την παρουσία εξωγενών σακχάρων. Περίπου τα μισά δείγματα (147 από 320, ποσοστό 46%) ήταν ύποπτα για μη συμμόρφωση με τις διατάξεις της Οδηγίας 2001/110/ΕΚ για το μέλι της ΕΕ.
Με απλά ελληνικά, σχεδόν το μισό μέλι που κυκλοφορεί είναι νοθευμένο. Και όταν υπάρχει ένας τζίρος 2,3 δισ. ευρώ, τότε τουλάχιστον 1 δισ. ευρώ είναι «μαύρα» λεφτά, κέρδη από αυτή την ιστορία, κερδοσκοπία απίστευτη και μπροστά σε αυτή τη… θάλασσα χρημάτων κανείς δεν ενδιαφέρεται πόσοι άνθρωποι θα πεθάνουν.
Πολιτικές διαστάσεις
Για να διακινείται αυτό το «μαύρο» χρήμα πρέπει να υπάρχει μια πολιτική κάλυψη. Εδώ παρατηρείται ένα διαχρονικό, ευρωπαϊκό σκάνδαλο. Στην ευρωπαϊκή νομοθεσία υπάρχει ένα «παράθυρο» με τις ενδείξεις «μείγμα μελιών ΕΕ», «μείγμα μελιών εκτός ΕΕ» και «μείγμα μελιών ΕΕ και εκτός ΕΕ».
Αυτή η ασάφεια βοηθάει να εισάγονται μέλια από την Κίνα και την Τουρκία που είναι νοθευμένα και είτε να γίνεται μείξη με τα ευρωπαϊκά, είτε μετά να βαφτίζονται ευρωπαϊκά και να διοχετεύονται στην αγορά. Ο ισχύων σήμερα κανονισμός στην Ευρωπαϊκή Ένωση (2001/11/ΕΚ) ορίζει ότι η χώρα ή οι χώρες καταγωγής στις οποίες έγινε η συγκομιδή του μελιού πρέπει να αναγράφονται στην ετικέτα. Ταυτόχρονα, όμως, προβλέπει ότι εάν το μέλι προέρχεται από περισσότερα του ενός κράτη-μέλη ή τρίτες χώρες, η υποχρεωτική αναγραφή των χωρών καταγωγής μπορεί να αντικατασταθεί από μία από τις ακόλουθες ενδείξεις, κατά περίπτωση: «μείγμα μελιών ΕΕ», «μείγμα μελιών εκτός ΕΕ», «μείγμα μελιών ΕΕ και εκτός ΕΕ». Εδώ είναι το σκάνδαλο. Αλλά επειδή οι διαστάσεις της νοθείας είναι ανεξέλεγκτες, η ΕΕ έχει ετοιμάσει ένα σχέδιο αναθεώρησης του κανονισμού.
Επιπτώσεις στην υγεία
Η κατανάλωση νοθευμένου μελιού μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση του σακχάρου στο αίμα, διαβήτη τύπου II, αύξηση βάρους και παχυσαρκία στην κοιλιά, αύξηση των επιπέδων λιπιδίων στο αίμα και υψηλή αρτηριακή πίεση (λεπτομέρειες στην επιστημονική έρευνα Detection of honey adulteration with starch syrup by high performance liquid chromatography).
Υπάρχουν, όμως, και χειρότερες συνέπειες. Μπορούν να επηρεαστούν εσωτερικά όργανα, όπως το ήπαρ, το οποίο γίνεται λιπώδες, σύμφωνα με τη μελέτη Comprehensive review on the main honey authentication issues: Production and origin. Οι πιθανότητες για οξεία και χρόνια νεφρική βλάβη είναι υπερβολικά μεγάλες (μελέτη Fructose-induced leptin resistance exacerbates weight gain in response to subsequent highfat feeding), ενώ η αύξηση του σωματικού λίπους, ως αποτέλεσμα της κατανάλωσης νοθευμένου μελιού, μπορεί να οδηγήσει σε θάνατο (έρευνα: Four-week consumption of Malaysian honey reduces excess weight gain and improves obesity-related parameters in high fat diet induced obese rats).
Στη χώρα μας
Στην Ελλάδα έχει παρατηρηθεί η νοθεία του μελιού με καραμελόχρωμα. Τι είναι το καραμελόχρωμα; Σύμφωνα με τον Αμερικανικό Οργανισμό Φαρμάκων και Τροφίμων (FDA), το καραμελόχρωμα είναι σκούρα καφέ υγρή ή στερεή τεχνητή ύλη και προκύπτει από θερμική κατεργασία υδατανθράκων. Παράγουν οι μέλισσες αυτή την ύλη; Φυσικά και όχι. Επιτρέπεται η χρήση της στη βιομηχανία των τροφίμων. Ναι, επιτρέπεται η χρήση των καραμελοχρωμάτων καθώς έχουν εγκριθεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Όμως λόγω της πολύπλοκης φύσης αυτών των μειγμάτων, ακόμη πραγματοποιούνται έρευνες για την τοξικότητα των συγκεκριμένων ουσιών. Δυστυχώς ο ΕΦΕΤ δεν έχει καταφέρει να αποτρέψει τη νοθεία, η οποία γίνεται φυσικά με παράνομα ελληνοποιημενα μέλια.
