PLUS
Το ενδεχόμενο ο ιός SARS-CoV-2 να διέρρευσε από κινεζικό εργαστήριο παραμένει πιθανό όσο ποτέ άλλοτε, μετά τη δημοσίευση μιας νέας έρευνας από το Πανεπιστήμιο της Νέας Νότιας Ουαλίας στο Σίδνεϊ της Αυστραλίας, σύμφωνα με την οποία ο ιός που προκάλεσε την πανδημία COVID-19 μοιάζει να έχει «μη φυσική» προέλευση.
Της Αλεξίας Σβώλου
Είναι πιθανό ένας τυχαία μολυσμένος εργαζόμενος να προκαλέσει επιδημία στην κοινότητα.
Όπως επισήμανε η συγγραφέας της μελέτης, Τσαντίνι Ράινα ΜακΙντάιρ, καθηγήτρια παγκόσμιας βιοασφάλειας και επικεφαλής του ερευνητικού προγράμματος βιοασφάλειας στο Ινστιτούτο Kirby του Πανεπιστημίου της Νέας Νότιας Ουαλίας, η μη φυσική μετάδοση του ιού προκύπτει ως ιδιαίτερα αληθοφανές σενάριο, καθώς τα πρώτα κρούσματα της COVID-19 που αναφέρθηκαν στη Γουχάν της Κίνας στις 30 Δεκεμβρίου 2019 ήταν όλα σε κοντινή απόσταση από δύο πιθανές «εστίες»: το Ινστιτούτο Ιολογίας της Γουχάν και το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων.
Το Ινστιτούτο Ιολογίας της Γουχάν διεξήγαγε πειράματα που αφορούσαν τον κορωνοϊό τύπου SARS σε νυχτερίδες από το 2010, όπως ήταν ήδη διεθνώς γνωστό. Ένας, μάλιστα, από τους ιούς των νυχτερίδων που μελετήθηκαν στο Ινστιτούτο Ιολογίας της Γουχάν έχει ταύτιση 96,1% με τον SARS-CoV-2, κάτι που αποκαλύφθηκε μόλις άρχισε η πανδημία.
Κρούσματα
Επιπλέον, το Ινστιτούτο Ιολογίας της Γουχάν βρισκόταν μόλις 12 χιλιόμετρα μακριά από την Αγορά Θαλασσινών Χουανάν, με την οποία συνδέθηκαν ορισμένα από τα πρώτα κρούσματα στην Κίνα. Τη θεωρία της «διαρροής» ενίσχυσε το γεγονός ότι -για άγνωστους λόγους- το Ινστιτούτο Ιολογίας αφαίρεσε μια μεγάλη βάση δεδομένων για ιούς που περιείχε περίπου 20.000 δείγματα από νυχτερίδες και ποντίκια, τα οποία προηγουμένως ήταν προσβάσιμα στο κοινό. Επιπλέον φαίνεται ότι εκεί υπήρξαν «κακές» διαδικασίες βιοασφάλειας, με ορισμένους επιστήμονες να μην ακολουθούν τα κατάλληλα πρωτόκολλα προστατευτικού εξοπλισμού κατά τον χειρισμό νυχτερίδων, με συνέπεια οι νυχτερίδες να τους δαγκώσουν!
Την ίδια ώρα, η γενετική ανάλυση του ιού έδειξε ότι ο SARS-CoV-2 μοιράζεται το 96% του DNA του με τους κορωνοϊούς που βρίσκονται στις νυχτερίδες, ωστόσο δεν εντοπίστηκε κανένας ζωικός ξενιστής ή ενδιάμεσο ζώο που να υποστηρίζει τη ζωονοσογόνο προέλευση του ιού.
Η πρόσφατη έρευνα δεν μπορεί βέβαια να αποδείξει ότι ο ένοχος ιός για την COVID-19 διέρρευσε από τα εργαστήρια στο Γουχάν, αλλά αφήνει περιθώριο γι’ αυτό που στα δικαστήρια ονομάζουμε reasonable doubt, δηλαδή για δικαιολογημένη αμφιβολία. ιός
Όπως παραδέχονται οι επιστήμονες στην Κίνα, τα ατυχήματα στα εργαστήρια είναι συνηθισμένα και, εάν το εν λόγω παθογόνο είναι ιδιαίτερα μεταδοτικό, είναι πιθανό ένας τυχαία μολυσμένος εργαζόμενος να προκαλέσει επιδημία στην κοινότητα. Το γεγονός ότι η πρώτη ομάδα κρουσμάτων ήταν κοντά σε ένα παγκοσμίως κορυφαίο εργαστήριο κορωνοϊών, το οποίο είναι γνωστό ότι πειραματιζόταν σε ιούς που μοιάζουν με τον SARS, καθώς και σε ένα δεύτερο εργαστήριο που επίσης εργαζόταν σε κορωνοϊούς, υποδεικνύει μια μη φυσική προέλευση.
Μετά την υποχώρηση της χειρότερης πανδημίας της σύγχρονης εποχής, όλος ο κόσμος περιμένει από την επιστημονική κοινότητα να βελτιώσει τη βιοασφάλεια στο μέλλον. Είναι πολύ σημαντικό να μην επαναλαμβάνονται ανθρώπινα λάθη και να ενισχυθούν τα πρωτόκολλα, ώστε να μη ζήσουμε μια νέα πανδημία.
Σκεπτικισμός
Παρότι η δημοσίευση της μελέτης από την Αυστραλία προκάλεσε κύμα σκεπτικισμού -με σημαντικότερο αντεπιχείρημα την άποψη του Ντέιβιντ Ρόμπερτσον, καθηγητή Ιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Γλασκώβης και επικεφαλής του Κέντρου Έρευνας Ιών της Γλασκώβης στο Τμήμα Βιοπληροφορικής, πως τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν είναι περισσότερο υποκειμενικές απόψεις παρά πραγματική επιστήμη-, ο κόσμος οφείλει να προετοιμαστεί. Για την αποτροπή τέτοιων λαθών ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας αυστηροποιεί τις συστάσεις του προς τα εργαστήρια διεθνώς, προκειμένου να ελαχιστοποιηθούν τα περιθώρια βιολογικών κινδύνων. ιός
Από ευρήματα της έγκυρης επιστημονικής επιθεώρησης «The Lancet Microbe», τέτοιου είδους ατυχήματα, διαρροής παθογόνων από εργαστηριακές εγκαταστάσεις, έχουν συμβεί τουλάχιστον 20 φορές τα τελευταία χρόνια.
Όλοι βέβαια γνωρίζουμε πως τα εργαστήρια είναι άκρως απαραίτητα στην επιστήμη -και στην καθημερινή ζωή- για την έγκαιρη διάγνωση νοσημάτων, την επιτήρηση παθογόνων μικροοργανισμών στην κοινότητα, καθώς και την ανάπτυξη γρήγορων τεστ, νέων φαρμάκων και εμβολίων.
Για να αποφευχθεί το «λάθος» απαιτούνται άρτια εξοπλισμένες και κατασκευασμένες εγκαταστάσεις, με αδιάβλητα πρωτόκολλα ασφαλείας, διαφανείς διαδικασίες και άριστα εκπαιδευμένο προσωπικό. Οι νέες συστάσεις του ΠΟΥ περιλαμβάνουν ενισχυμένα μέτρα κυβερνοασφάλειας, καθώς και αυστηρότερη ασφάλεια στον χειρισμό ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων, όπως είναι τα αρχεία των ασθενών. Επίσης περιλαμβάνουν μέτρα για την ελαχιστοποίηση του κινδύνου από τις νέες τεχνολογίες, όπως είναι η γενετική τροποποίηση των παθογόνων και η τεχνητή νοημοσύνη (AI), ενώ καταρτίζονται και ειδικά πρωτόκολλα ασφαλείας για τις περιπτώσεις κρίσεων, όπως είναι οι εμπόλεμες συρράξεις, η κοινωνική αναταραχή και οι φυσικές καταστροφές που εντείνονται από την εξελισσόμενη κλιματική αλλαγή.
Το νέο πλαίσιο συστάσεων βιοασφάλειας που κατήρτισε ο ΠΟΥ βοηθάει όλα τα κράτη -ειδικά εκείνα που στερούνται μέτρων ασφαλείας- να χειρίζονται με τον βέλτιστο τρόπο τα παθογόνα, που μπορούν να προκαλέσουν επιδημικές εξάρσεις ή ακόμα και πανδημίες. Άλλωστε, όλα τα κράτη-μέλη συνυπέγραψαν τη δέσμευση της ενδυνάμωσης για την αντιμετώπιση των εργαστηριακών βιολογικών κινδύνων στην τελευταία Παγκόσμια Σύνοδο. Στην κατάρτιση των νέων αυστηρότερων οδηγιών συμμετείχαν όλοι οι θεσμικοί φορείς, όπως είναι η Τεχνική Συμβουλευτική Ομάδα του ΠΟΥ πάνω στη βιοασφάλεια (TAG-B).
