PLUS
O Philip A. Berry και ο David Mansfield εξετάζουν πώς η απαγόρευση των Ταλιμπάν στην καλλιέργεια και το εμπόριο οπίου επηρεάζει την προσφορά οπιούχων στην Ευρώπη
Τον Απρίλιο του 2022, λιγότερο από ένα χρόνο μετά την ανάληψη της εξουσίας στην Καμπούλ, οι Ταλιμπάν ανακοίνωσαν ότι θα απαγορεύσουν την καλλιέργεια, την παραγωγή, τη διακίνηση, το εμπόριο και την κατανάλωση όλων των ναρκωτικών στο Αφγανιστάν.
Εκείνη την εποχή, πολλοί παρατηρητές ήταν δύσπιστοι τόσο για την ειλικρίνεια της νέας κυβέρνησης, λόγω των εσόδων που είχε από καιρό δημιουργήσει από τη βιομηχανία ναρκωτικών, όσο και για την ικανότητά της να επιβάλει την απαγόρευση.
Δύο χρόνια αργότερα, ωστόσο, νέα στοιχεία δείχνουν ότι η απαγόρευση των ναρκωτικών από τους Ταλιμπάν κράτησε την καλλιέργεια της παπαρούνας σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά. Ως αποτέλεσμα, πολλοί ειδικοί έχουν εκφράσει εύλογες ανησυχίες ότι η προκύπτουσα έλλειψη ηρωίνης στην Ευρώπη θα μπορούσε να οδηγήσει σε εισροή συνθετικών οπιοειδών υψηλής ισχύος για να καλυφθεί το κενό. Στις ΗΠΑ και τον Καναδά, αυτά τα συνθετικά οπιοειδή έχουν προκαλέσει την πιο θανατηφόρα κρίση ναρκωτικών στην ιστορία της Βόρειας Αμερικής.
Ωστόσο, προς το παρόν δεν έχει σημειωθεί αντίστοιχη μείωση στη διαθεσιμότητα αφγανικής ηρωίνης στους ευρωπαϊκούς δρόμους και μπορεί να περάσει αρκετός καιρός μέχρι να υπάρξει. Παράλληλα με τη στενή παρακολούθηση της προμήθειας αφγανικής ηρωίνης, οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις εργάζονται σκληρά για να αντιμετωπίσουν τα συνθετικά οπιοειδή που ήδη εμφανίζονται στην παράνομη προμήθεια ναρκωτικών.
Για δεκαετίες, το Αφγανιστάν ήταν ο μεγαλύτερος παραγωγός οπίου στον κόσμο και η πηγή σχεδόν όλης της ηρωίνης στην Ευρώπη. Μετά την απαγόρευση όμως όλων των ναρκωτικών από τους Ταλιμπάν τον Απρίλιο του 2022, η καλλιέργεια παπαρούνας μειώθηκε από 219.744 εκτάρια το 2022 σε 31.088 εκτάρια το 2023, μία μείωση της τάξης του 86 τοις εκατό.
Από τον Ιούλιο του 2024, η χαρτογράφηση των καλλιεργειών των 14 επαρχιών του Αφγανιστάν που ευθύνονται για το 92 τοις εκατό της καλλιέργειας παπαρούνας της χώρας το 2022 δείχνει ότι η καλλιέργεια έχει πέσει κάτω από 4.000 εκτάρια φέτος, σε σύγκριση με περίπου 16.000 εκτάρια το 2023 και σχεδόν 202.000 εκτάρια στα 2022.
Αυτό που είναι λιγότερο σαφές, ωστόσο, είναι πώς αυτή η μείωση της καλλιέργειας παπαρούνας θα επηρεάσει μακροπρόθεσμα την προσφορά ηρωίνης στις ευρωπαϊκές καταναλωτικές αγορές. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, για παράδειγμα, η καθαρότητα της ηρωίνης έχει μειωθεί και η τιμή χονδρικής έχει αυξηθεί από 12.000 £ ανά κιλό, ή περίπου 15.000 δολάρια, πριν από την πανδημία COVID-19 σε περίπου 26.000 £ ή 33.000 δολάρια σήμερα. Παρά αυτές τις διακυμάνσεις, η Εθνική Υπηρεσία Εγκλήματος του Ηνωμένου Βασιλείου ανέφερε ότι εξακολουθούν να υπάρχουν και να κυκλοφορούν «σημαντικά αποθέματα» ηρωίνης στη χώρα.
Εν τω μεταξύ, κατά μήκος της βαλκανικής διαδρομής που χρησιμεύει ως ο κύριος διάδρομος διέλευσης από το Αφγανιστάν προς την Ευρώπη, οι χώρες συνεχίζουν να απαγορεύουν σημαντικές ποσότητες ηρωίνης. Για παράδειγμα, τον Απρίλιο του 2024, οι βουλγαρικές αρχές κατέσχεσαν λίγο περισσότερα από 400 κιλά, με εκτιμώμενη αξία 8,5 εκατομμυρίων ευρώ ή 9,3 εκατομμυρίων δολαρίων. Αυτοί οι παράγοντες οδήγησαν τον Οργανισμό Ναρκωτικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης να συμπεράνει προσεκτικά ότι «μέχρι σήμερα, δεν έχουν υπάρξει ισχυρά σήματα διαταράξεων των ροών ηρωίνης προς την ΕΕ».
Όλα αυτά έρχονται σε έντονη αντίθεση με την πρώτη φορά που οι Ταλιμπάν εφάρμοσαν απαγόρευση της παπαρούνας το 2000 και το 2001, όταν το Ηνωμένο Βασίλειο είδε μείωση στη διαθεσιμότητα ηρωίνης 12 μήνες μετά το τέλος της συγκομιδής της παπαρούνας.
Λοιπόν, τι εξηγεί αυτή τη φαινομενική αντίφαση της σημαντικά μειωμένης καλλιέργειας οπίου στο Αφγανιστάν και μιας σε μεγάλο βαθμό αδιάκοπης ροής ηρωίνης στην Ευρώπη; Η απάντηση βρίσκεται εν μέρει στα διαφορετικά πλαίσια της πρώτης απαγόρευσης των ναρκωτικών από τους Ταλιμπάν και της απαγόρευσης που εισήγαγε πριν από δύο χρόνια.
Ο κύριος λόγος για τον οποίο η Ευρώπη δεν έχει δει ακόμη έλλειψη ηρωίνης είναι ότι τεράστιες ποσότητες οπίου εξακολουθούν να αποθηκεύονται επί του παρόντος στο Αφγανιστάν, ενώ λίγα στοιχεία δείχνουν ότι οι Ταλιμπάν επιβάλλουν απαγόρευση στο εμπόριο και τη διακίνηση οπιούχων.
Το 2000, οι Ταλιμπάν ανακοίνωσαν την απαγόρευσή τους τρεις μήνες μετά τη συγκομιδή της παπαρούνας, όταν οι τιμές του οπίου ήταν χαμηλές. Ως αποτέλεσμα, οι αγρότες αναγκάστηκαν να πουλήσουν πολύ περισσότερη από τη συγκομιδή τους για να καλύψουν τα έξοδά τους, αντί να αποθηκεύουν όπιο ως μια μορφή αποταμίευσης. Επιπλέον, η αφγανική βιομηχανία οπίου ήταν σημαντικά μικρότερη πριν από δύο δεκαετίες, όταν η καλλιέργεια παπαρούνας σπάνια καταλάμβανε περισσότερα από 70.000 εκτάρια γης.
Συγκριτικά, η τελευταία απαγόρευση που ανακοινώθηκε τον Απρίλιο του 2022 δεν τέθηκε σε ισχύ παρά αργότερα εκείνο το έτος. Κατά συνέπεια, οι αγρότες μπόρεσαν να μαζέψουν την παπαρούνα τους και στη συνέχεια να αποθηκεύσουν το όπιο που εξήχθη από αυτήν σε μια εποχή που οι τιμές είχαν εκτιναχθεί στα ύψη εν όψει της απαγόρευσης. Επιπλέον, κατά την προηγούμενη δεκαετία , η γη αφιερωμένη στην καλλιέργεια παπαρούνας είχε περίπου τριπλασιαστεί σε μέγεθος, ξεπερνώντας τακτικά τα 200.000 εκτάρια.
Αλλά ο κύριος λόγος για τον οποίο η Ευρώπη δεν έχει δει ακόμη έλλειψη ηρωίνης είναι ότι τεράστιες ποσότητες οπίου εξακολουθούν να αποθηκεύονται στο Αφγανιστάν.
Η πρωτοποριακή έρευνα που χρησιμοποιεί δορυφορικές εικόνες υψηλής ανάλυσης αποκάλυψε ότι οι αγρότες στις πρώην ερημικές εκτάσεις του νοτιοδυτικού Αφγανιστάν —μια περιοχή που είναι υπεύθυνη για την παραγωγή του 40 τοις εκατό του οπίου της χώρας— θα μπορούσαν να είχαν αποθηκεύσει περίπου 16.500 τόνους οπίου πριν από το 2022.
Υπάρχουν επίσης στοιχεία που να υποδηλώνουν ότι οι Ταλιμπάν δεν επιβάλλουν με αυστηρότητα απαγόρευση στο εμπόριο και τη διακίνηση οπιούχων, παρά τους ισχυρισμούς τους για το αντίθετο. Τα οπιούχα συνεχίζουν να πωλούνται εντός της χώρας και οι γείτονες του Αφγανιστάν εξακολουθούν να κατάσχουν μεγάλους όγκους ναρκωτικών στα σύνορά τους.
Ένας άλλος δείκτης της άφθονης προσφοράς οπίου στη χώρα είναι ότι οι τιμές συνέχισαν να πέφτουν φέτος, από πάνω από 1.000 $ ανά κιλό στο αποκορύφωμά τους τον Δεκέμβριο του 2023 σε περίπου 580 $ ανά κιλό σήμερα. Αποθέματα, συνέχιση της καλλιέργειας —ιδιαίτερα στη βορειοανατολική επαρχία Badakhshan, όπου οι προσπάθειες των Ταλιμπάν για την καταπολέμηση των ναρκωτικών απέτυχαν σε μεγάλο βαθμό— και οι αναφορές για αυξημένη καλλιέργεια στο Πακιστάν είναι οι πιο πιθανές εξηγήσεις για αυτήν την πτωτική τάση.
Υπάρχουν τουλάχιστον δύο πιθανά σενάρια που θα μπορούσαν να εκτυλιχθούν τα επόμενα χρόνια, και τα δύο θα καθορίσουν εάν εξαντληθούν οι ευρωπαϊκές προμήθειες αφγανικής ηρωίνης.
Το πρώτο σενάριο είναι ότι οι Ταλιμπάν διατηρούν την απαγόρευση της παπαρούνας, ενώ σταδιακά περιορίζουν το εμπόριο οπιούχων, με αποτέλεσμα να μειώνονται τα αποθέματα. Αυτό θα μπορούσε να μειώσει σημαντικά την προσφορά ηρωίνης στην Ευρώπη, αν και είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι οι έμποροι ναρκωτικών δίνουν προτεραιότητα στον εφοδιασμό των ευρωπαϊκών αγορών ναρκωτικών λόγω της υψηλής αξίας τους.
Ένα δεύτερο και πιο πιθανό σενάριο είναι ότι οι Ταλιμπάν δυσκολεύονται περισσότερο να αποτρέψουν την καλλιέργεια παπαρούνας τα επόμενα χρόνια. Ενώ οι μεγάλοι γαιοκτήμονες έχουν ευημερήσει από την απαγόρευση ως αποτέλεσμα των μεγάλων ποσοτήτων οπίου που έχουν αποθηκεύσει και των αυξανόμενων τιμών, οι ακτήμονες αγρότες αντιμετώπισαν σοβαρές οικονομικές συνέπειες. Εάν η απαγόρευση συνεχιστεί, θα αυξήσει την πιθανότητα μη συμμόρφωσης και θα αυξήσει την πολιτική αστάθεια.
Επιπλέον, όπως σημειώθηκε παραπάνω, οι Ταλιμπάν απέτυχαν να εφαρμόσουν αποτελεσματικά την απαγόρευση στο Badakhshan, με την επαρχία να εξακολουθεί να είναι υπεύθυνη για σημαντική ποσότητα οπίου τα τελευταία δύο χρόνια. Αυτό θα μπορούσε να ωθήσει και άλλες επαρχίες να επιστρέψουν σύντομα στην καλλιέργεια παπαρούνας. Μακροπρόθεσμα, εάν οι Ταλιμπάν δεν μπορούν να στρέψουν τους αγρότες σε άλλες μορφές εισοδήματος, η απαγόρευση θα καταρρεύσει.
Σε κάθε περίπτωση, φαίνεται πιθανό ότι η ευρωπαϊκή αγορά ναρκωτικών θα συνεχίσει να εξελίσσεται , συμπεριλαμβανομένης της πιθανότητας αυξημένης επικράτησης συνθετικών οπιοειδών. Σε απάντηση, οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις δίνουν ήδη προτεραιότητα στην αντιμετώπιση τόσο της προσφοράς όσο και της ζήτησης για συνθετικά οπιοειδή. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, για παράδειγμα, αυτό περιλαμβάνει τη δημιουργία μιας διακυβερνητικής ομάδας εργασίας και τη μάθηση από διεθνείς εταίρους, όπως οι ΗΠΑ και ο Καναδάς, για την παροχή έγκαιρης, τεκμηριωμένης απάντησης στον κίνδυνο που ενέχουν τα συνθετικά οπιοειδή.
Ωστόσο, τα διαθέσιμα στοιχεία δείχνουν ότι η Ευρώπη δεν βρίσκεται ακόμη στο κατώφλι μιας μεγάλης έλλειψης ηρωίνης, πράγμα που σημαίνει ότι οι κυβερνήσεις πρέπει να συνεχίσουν να αντιμετωπίζουν με την ίδια σημασία και αυστηρότητα τόσο αυτήν την παλαιότερη απειλή όσο και νεότερες, όπως τα συνθετικά οπιοειδή.
Ο Philip A. Berry είναι επισκέπτης ερευνητής στο King’s College του Λονδίνου, όπου ειδικεύεται στη διεθνή πολιτική για τα ναρκωτικά. Προηγουμένως ήταν υπάλληλος καταπολέμησης ναρκωτικών στο Υπουργείο Εσωτερικών του Ηνωμένου Βασιλείου. Είναι ο συγγραφέας του βιβλίου «Ο πόλεμος κατά των ναρκωτικών και οι αγγλοαμερικανικές σχέσεις: Μαθήματα από το Αφγανιστάν, 2001-2011».
Ο David Mansfield είναι σύμβουλος που διεξάγει έρευνα για τις παράνομες οικονομίες στο Αφγανιστάν από το 1997 και ανώτερος ερευνητής στο Παρατηρητήριο Παγκόσμιας Πολιτικής Ναρκωτικών του Πανεπιστημίου Swansea. Είναι ο συγγραφέας του «Ένα κράτος χτισμένο στην άμμο: Πώς το όπιο υπονόμευσε το Αφγανιστάν».
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Αφγανιστάν: Η μοναδική χώρα στον κόσμο που διώχνει τις γυναίκες από τα σχολεία
Νέες ταραχές εν μέσω εκστρατείας εξάλειψης καλλιεργειών παπαρούνας στο Αφγανιστάν
