PLUS
Το Ιράν ήταν μοναρχία μέχρι το 1979, όταν ο Σάχης Μοχάμαντ Ρεζά Παχλαβί, εκδιώχθηκε από την ιρανική επανάσταση που εγκαθίδρυσε το σημερινό θεοκρατικό καθεστώς υπό τον Αγιατολάχ Ρουχολάχ Μουσαβί Χομεϊνί.
Την περίοδο αυτή παγιώθηκε και κλιμακώθηκε η αντιπαλότητα ανάμεσα στο θεοκρατικό Ιράν και στις ΗΠΑ. Αφορμή γι’ αυτό υπήρξε και το γεγονός ότι δόθηκε η άδεια στον –καρκινοπαθή– σάχη να εισέλθει στις ΗΠΑ και να νοσηλευθεί εκεί. Έτσι, στις 4 Νοεμβρίου 1979, νεαροί Ιρανοί σπουδαστές και φανατικοί υποστηρικτές του θεοκρατικού καθεστώτος εισέβαλαν στην αμερικανική πρεσβεία στην Τεχεράνη συλλαμβάνοντας δεκάδες Αμερικανούς διπλωμάτες και πολίτες ως ομήρους.
Η Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν είναι η πρώτη και μοναδική σιιτική θεοκρατία στον κόσμο που κυβερνάται από κληρικούς της σιιτικής αίρεσης του Ισλάμ, που είναι γενικά γνωστοί ως «μουλάδες» στη Δύση.
Τουλάχιστον τρεις γενιές ριζοσπαστών Ιρανών κληρικών έχουν δει το Ισραήλ να καταλαμβάνει σύμφωνα με τα πιστεύω τους παράνομα ιερά ισλαμικά εδάφη , δηλαδή της Δυτικής Όχθης και της Ανατολικής Ιερουσαλήμ θεωρώντας ότι η περιοχή της Παλαιστίνης αποτελούσε «γη του Ισλάμ», η οποία είχε καταληφθεί από απίστους και συνεπώς όφειλε να ανακαταληφθεί στο πλαίσιο του «ιερού πολέμου». Αυτή η αντι-ισραηλινή τους στάση και η αντισημιτική τους ρητορική επέτρεψαν στην Τεχεράνη να αναλάβει πρωταγωνιστικό ρόλο υποστήριξης των Παλαιστινίων σε περιφερειακό επίπεδο, ενώ άλλα αραβικά κράτη έχασαν σταδιακά το ενδιαφέρον τους να υποστηρίξουν την υπόθεση των Παλαιστινίων.
Η Ιρανική Επανάσταση και κυρίως ο μετασχηματισμός του Ιράν σε σιιτικό θεοκρατικό καθεστώς αποτέλεσαν σημαντική πρόκληση προς τη Σαουδική Αραβία και τους ήσσονες εταίρους της στον Περσικό Κόλπο. Το νέο ιρανικό καθεστώς λειτουργούσε ευθέως ανταγωνιστικά στην απόπειρά τους να προωθήσουν το σουνιτικό πολιτικό Ισλάμ στη βάση του σαλαφισμού και του ουαχαμπισμού. Το θεοκρατικό Ιράν έθετε σοβαρά εμπόδια στην αξίωση ορισμένων αραβικών μοναρχιών του Περσικού Κόλπου να αποτελέσουν τον ηγέτη του παγκόσμιου Ισλάμ, όχι μόνον από γεωπολιτικής-γεωστρατηγικής σκοπιάς, αλλά και επειδή ο σιιτισμός υπερείχε έναντι του σουνιτισμού τόσο ως προς τον ενθουσιασμό που γεννάει στις λαϊκές μάζες, όσο και ως προς το ηρωικό-μαρτυρικό στοιχείο που περιλαμβάνει το εν λόγω δόγμα.
Μετά τον καταστροφικό πόλεμο του Ιράν-Ιράκ (1980-1988), η Τεχεράνη άλλαξε τη στρατηγική της και προτιμά να διεξάγει τους πολέμους της και να προωθήσει τα συμφέροντά της, μέσω πληρεξουσίων.
Ενάντια στο Ισραήλ, έχουν εγκαταστήσει φιλοϊρανικές πολιτοφυλακές σε όλη την περιοχή, κυρίως τη Χεζμπολάχ στον Λίβανο, αλλά και υποστηρίζοντας τους Χούτι στην Υεμένη, οι οποίοι έχουν επιτεθεί στη Σαουδική Αραβία και στη διεθνή ναυτιλία, μαζί με την υποστήριξη πολιτοφυλακών στο Ιράκ, τη Συρία και το Μπαχρέιν.
Επιπλέον, το Ιράν έχει στρατολογήσει σιίτες πολιτοφύλακες από το Πακιστάν και το Αφγανιστάν για να πολεμήσουν στη Συρία.
Η επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ της 7ης Οκτωβρίου, σχεδόν ένα χρόνο πριν, άλλαξε το παιχνίδι. Το Ισραήλ έχει σχεδόν εξοντώσει τη Χαμάς και τις τελευταίες ημέρες αποκεφάλισε με εντυπωσιακό τρόπο τη Χεζμπολάχ στον Λίβανο.
Μετά την εκτόξευση περίπου 200 πυραύλων που προκάλεσαν ασήμαντες ζημιές στο Ισραήλ, η Τεχεράνη δηλώνει μεν πως η δράση της έχει ολοκληρωθεί εκτός και εάν το ισραηλινό καθεστώς αποφασίσει να προχωρήσει σε αντίποινα και το πιο σημαντικό, ο εκπρόσωπος του υπουργείου Εξωτερικών του Ιράν είπε ότι η χώρα δεν σκοπεύει να στείλει τον στρατό της για να αντιμετωπίσει άμεσα το Ισραήλ.
Πώς λοιπόν και γιατί έγιναν οι μουλάδες του Ιράν τόσο φιλειρηνικοί;
Πρώτον αντιλαμβάνονται ξεκάθαρα ότι είναι στρατιωτικά πιο αδύναμοι, αλλά το πιο σημαντικό, φοβούνται την κατάρρευση του καθεστώτος τους.
Δεύτερον όσοι γνωρίζουν τη χώρα περιγράφουν την ιρανική κοινωνία ως ένα ηφαίστειο, που περιμένει να εκραγεί. Σύμφωνα με πληροφορίες, η διαφωνία αυξάνεται για μια σειρά από πολιτικές, κοινωνικές και οικονομικές κρίσεις.
Οι Ιρανοί πολίτες εξακολουθούν να έχουν οδυνηρές αναμνήσεις από τον χειρισμό της εθνικής αναταραχής, που πυροδοτήθηκε από τον θάνατο του Mahsa Amini το 2022, η οποία καταπνίγηκε από μια βίαιη κρατική καταστολή, που περιελάμβανε μαζικές κρατήσεις και ακόμη και εκτελέσεις.
Οι οικονομικές δυσκολίες αποτελούν μια άλλη πρόκληση. Πολλοί αναλυτές λένε ότι εκατομμύρια Ιρανών έχουν χάσει την ελπίδα ότι οι θρησκευτικοί τους ηγέτες μπορούν να επιλύσουν την οικονομική κρίση, που οφείλεται σε έναν συνδυασμό αμερικανικών κυρώσεων, κακοδιαχείρισης και διαφθοράς.
Η αλήθεια είναι ότι η κοινωνία του Ιράν τους μισεί ευρέως, φιλοδοξώντας να γίνει μια κοσμική κοινωνία παρόμοια με τη Δύση και αυτό είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακό όταν πρόκειται για γυναίκες, οι οποίες παρά τους κινδύνους, αψηφούν ανοιχτά την απαίτηση να σπουδάσουν ή και το πιο απλό αλλά υποχρεωτικό καλύπτουν τα μαλλιά τους και να φορούν μακριά, φαρδιά ρούχα.
Η Δύση έχει ανάλογες αναμνήσεις διαφωνίας όταν στην Ανατολική Ευρώπη κατά τη διάρκεια της Σοβιετικής κυριαρχίας, οι άνθρωποι απέρριπταν σιωπηλά την επιβεβλημένη ιδεολογία, και το να φοράς ένα δυτικό τζιν παντελόνι ήταν λιγότερο μόδα και περισσότερο στάση αντίδρασης.
Τώρα η ιρανική κοινωνία αντιδρά και μάλιστα ακόμη πιο θαρραλέα, δεδομένου ότι η καταστολή εκεί από τους φρουρούς της Επανάστασης είναι πιο σκληρή.
Σύμφωνα με πληροφορίες, πολλοί Ιρανοί πολίτες συνεργάζονται με τις ισραηλινές μυστικές υπηρεσίες , όχι μόνο για τα χρήματα, αλλά γιατί για αυτούς ο εχθρός είναι οι μουλάδες και το Ισραήλ πιθανότατα εκμεταλλεύεται αυτή την κατάσταση και πιστεύει στην αλλαγή του καθεστώτος, όπως έκαναν οι Ηνωμένες Πολιτείες έναντι της Ανατολικής Ευρώπης τη δεκαετία του 1990.
Σε αυτό το σκεπτικό, ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου απευθύνθηκε στον λαό του Ιράν σε ένα βιντεοσκοπημένο μήνυμα , λέγοντάς τους: «Όταν το Ιράν επιτέλους απελευθερωθεί και αυτή η στιγμή θα έρθει πολύ νωρίτερα από ό,τι πιστεύουν – όλα θα είναι διαφορετικά».
Η ομιλία του Νετανιάχου θα ήταν πιο ισχυρή αν είχε επίσης σκιαγραφήσει ένα σχέδιο κοινού μέλλοντος για Ισραηλινούς και Παλαιστίνιους. Αλλά προτίμησε να μην αναφέρει τίποτα για τους Παλαιστίνιους.
Είναι προ των πυλών η αλλαγή καθεστώτος; Θα πρέπει να υπενθυμίσουμε σε όσους είναι υπερβολικά αισιόδοξοι ότι τέτοιες προβλέψεις γίνονταν τακτικά τα τελευταία 40 χρόνια, αν όχι περισσότερα.
Στην περίπτωση της Ανατολικής Ευρώπης, η αλλαγή έγινε απροσδόκητα και πολύ γρήγορα το 1989 και μάλιστα αναίμακτα αλλά στην περίπτωση της Μέσης Ανατολής μάλλον φαίνεται αδύνατο να φανταστούμε μια γρήγορη αλλαγή χωρίς αιματοχυσία.
Ήδη ρέει πάρα πολύ αίμα και ο στόχος σήμερα πρέπει να είναι πιο μετριοπαθής. Να αποφευχθεί μια πολύ ευρύτερη σύγκρουση.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Ισραηλινός πρέσβης στον ΟΗΕ: Έχουμε πληθώρα επιλογών σε ό,τι αφορά το Ιράν
