PLUS
Μερικοί άνθρωποι μπορεί να πιστεύουν ότι ο πόλεμος της Γάζας αφορά το πρόβλημα της Παλαιστίνης. Όμως τα δραματικά γεγονότα των δύο τελευταίων εβδομάδων υποδηλώνουν ότι πάντα αφορούσε πραγματικά το Ιράν.
Για δύο δεκαετίες υπάρχει μια νέα Μέση Ανατολή που αγωνίζεται να αναδυθεί, με τα κράτη του Κόλπου να βρίσκονται σε σύγκρουση μεταξύ τους. Υπάρχουν τα παλιά αραβικά εθνικά κράτη όπως η Αίγυπτος, η Ιορδανία και το Μαρόκο που θέλουν μια σταθερή και ευημερούσα αν και αυταρχική πολιτική τάξη και υπάρχουν και τα σύγχρονα κράτη με βάση τις φυλές – αλλά και το Ιράν και το Ισραήλ.
Αλλά οι ισορροπίες μεταξύ τους δεν έχουν ακόμη βρεθεί και σίγουρα δεν μπορούν να βρεθούν μέσα από τη σύγκρουση. Τόσο τα κράτη του Κόλπου όσο και το Ισραήλ βλέπουν το Ιράν ως το μεγαλύτερο εμπόδιο και βάσει αυτής της πραγματικότητας πρέπει να διαμορφωθεί κάθε νέα περιφερειακή ειρηνευτική προσπάθεια.
Η Χεζμπολάχ ανέκαθεν παρουσίαζε μια σοβαρότερη απειλή για το Ισραήλ από τη Χαμάς. Οι δυνατότητές της είναι πολύ μεγαλύτερες. Μπορεί να απειλήσει όλο το Ισραήλ με τους ολοένα και πιο εξελιγμένους πυραύλους της και επιπλέον ελέγχει ένα κυρίαρχο κράτος, τον Λίβανο που πίσω του βρίσκεται το Ιράν, το οποίο απειλεί το Ισραήλ με καταστροφή εδώ και 45 χρόνια.
Σε αυτό το πλαίσιο, η σύγκρουση Παλαιστίνης-Ισραήλ τείνει να είναι ζήτημα δεύτερης κατηγορίας. Ωστόσο, η παλαιστινιακή εθνική αφήγηση έχει αποκτήσει τεράστια συναισθηματική και συμβολική απήχηση με τα χρόνια. Και η μία πραγματική επιτυχία που είχαν οι Παλαιστίνιοι είναι να διεθνοποιήσουν την υπόθεση τους, καθιστώντας το κόστος της αποτυχίας υψηλό για τις μεγάλες δυνάμεις της περιοχής. Ως εκ τούτου, ένας βιώσιμος Παλαιστινιακός οικισμός αποτελεί απόλυτη προϋπόθεση για την περιφερειακή σταθερότητα.
Οι περισσότεροι Άραβες πολιτικοί ηγέτες εύχονται και επιθυμούν να λυθεί το ζήτημα. Αλλά αυτό μπορεί να συμβεί μόνο εάν το Ισραήλ αισθάνεται ασφαλές. Απαιτεί επίσης από το ισραηλινό πολιτικό κατεστημένο να αποδεχθεί ότι πρέπει να ζει ως ένα ατελές κράτος μεταξύ άλλων ατελών κρατών ως μέρος μιας ατελούς περιφερειακής τάξης.
Η σκληρή αλήθεια είναι ότι μια τέτοια διευθέτηση δεν μπορεί να επιτευχθεί απλώς με εκεχειρίες ή διαπραγματεύσεις με την Παλαιστινιακή Αρχή (PA) ή την Παλαιστινιακή Οργάνωση για την Απελευθέρωση (PLO).
Μπορεί να συμβεί μόνο όταν η Χαμάς και ιδιαίτερα η Χεζμπολάχ πάψουν να αποτελούν σημαντικές απειλές για το Ισραήλ και το Ιράν δεν έχει πλέον τη δύναμη να διαταράξει την συμφωνηθείσα νέα κατάσταση.
Επίσης ένας διχασμένος ισραηλινός λαός πρέπει στη συνέχεια να πειστεί ότι η ειρήνη απαιτεί παλαιστινιακή αυτοδιάθεση – όχι για χάρη των Παλαιστινίων αλλά για να διασφαλιστεί η ισραηλινή ασφάλεια. Αυτό με τη σειρά του απαιτεί μια νέα ισραηλινή πολιτική απαλλαγή που θα ανταποκρίνεται στις τρέχουσες πολιτικές πραγματικότητες.
Ούτε οι ΗΠΑ ούτε οι δυτικοί σύμμαχοί τους φαίνεται να έχουν συμβιβαστεί με όλα αυτά. Πράγματι, οι προσπάθειες της κυβέρνησης Μπάιντεν για κατάπαυση του πυρός ήταν μια δονκιχωτική σπατάλη ενέργειας. Μια κατάπαυση του πυρός τώρα, χωρίς την επίλυση των μεγαλύτερων προβλημάτων, απλώς εγγυάται την επανάληψη της σύγκρουσης σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα.
Χρειάζεται μια νέα προσπάθεια, που θα επικεντρώνεται στην Τεχεράνη και την κακή επιρροή της. Στην ιδανική περίπτωση, αυτό θα σήμαινε μια αλλαγή στο ίδιο το Ιράν. Μια επέκταση της τρέχουσας σύγκρουσης στη χώρα θα μπορούσε να αποσταθεροποιήσει το καθεστώς – κάτι που φοβάται η ηγεσία υπό το πρίσμα της τεράστιας εγχώριας αντιδημοφιλίας της. Όμως, δεδομένης της αποδεδειγμένης προθυμίας της να χρησιμοποιήσει θανατηφόρα βία για να συντρίψει τον επαπειλούμενο κίνδυνο, δεν θα ήταν συνετό να υπολογίζουμε σε σημαντικές αλλαγές από μέσα σύντομα.
Ένας άλλος τρόπος είναι να προσπαθήσουν οι ΗΠΑ με τους συμμάχους τους να αμβλύνουν τον αντίκτυπο του Ιράν, είναι να διαλύσουν την επιρροή του στον Λίβανο, τη Συρία, το Ιράκ, τη Γάζα και την Υεμένη, και στο πίσω μέρος αυτού να διατηρήσουν μια προσπάθεια προς την παλαιστινιακή αυτοδιάθεση.
Αυτό θα απαιτούσε ακόμα μια ισραηλινή κυβέρνηση που θα είναι έτοιμη να δεχθεί να συμφωνήσει και όχι να εξαναγκαστεί σε συμφωνία. Οι Ισραηλινοί πρέπει να θέλουν οι ίδιοι την ειρήνη για να την κάνουν πολιτικά δυνατή.
Μετά το τραύμα της 7ης Οκτωβρίου και τον πρόσφατο αποκεφαλισμό των ηγεσιών της Χαμάς και της Χεζμπολάχ, αυτό είναι ένα τεράστιο ερώτημα. Οι Ισραηλινοί θα πρέπει να πειστούν ότι ακόμη και αν κερδίζουν στο πεδίο της μάχης αγοράζουν μόνο χρόνο, όχι λύση.
Ο τελευταίος χρόνος έδειξε ότι οι ΗΠΑ από μόνες τους δεν μπορούν να υπαγορεύσουν τους όρους μιας διευθέτησης – αν ποτέ μπορούσαν. Άλλα δυτικά κράτη, όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, η Γαλλία, η Γερμανία και η Ευρωπαϊκή Ένωση, μπορούν και πρέπει να παίξουν βοηθητικούς ρόλους. Αλλά το γεγονός παραμένει ότι μόνο η Ουάσιγκτον μπορεί να συγκαλέσει και να ηγηθεί μιας νέας συλλογικής προσπάθειας.
Τα κράτη του Κόλπου, ιδίως η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, μαζί με την Ιορδανία και την Αίγυπτο, πρέπει επίσης να είναι οι βασικοί εταίροι αφού μοιράζονται τις ίδιες ανησυχίες για την ασφάλεια με το Ισραήλ. Αλλά θα χρειαστούν επίσης κίνητρα.
Οι ΗΠΑ θα πρέπει να συνεργαστούν με τις κυβερνήσεις τους για να αναπτύξουν μια σειρά από σταθερές προσφορές (ίσως με βάση το Rabin Deposit, την ειρηνευτική συμφωνία με τη Συρία του 1993), οι οποίες καθορίζουν πώς θα ήταν η εξομάλυνση των σχέσεων με το Ισραήλ –ή στην περίπτωση της Αιγύπτου και της Ιορδανίας μια θερμή παρά επιφανειακή ειρήνη.
Μια νέα πολιτική ηγεσία της Παλαιστίνης θα χρειαστεί επίσης να ανοικοδομηθεί. Είναι το μόνο διαθέσιμο μέσο –τόσο παλαιστινιακό όσο και διεθνώς αναγνωρισμένο μέσω των Συμφωνιών του Όσλο– το οποίο μπορεί να διαχειριστεί σωστά τη Γάζα μετά την καταστροφή του τελευταίου έτους.
Πάνω από όλα, οι ΗΠΑ και οι εταίροι τους πρέπει να παραμείνουν κοντά στο Ισραήλ και να παρέχουν ισχυρές μακροπρόθεσμες εγγυήσεις ασφαλείας. Αυτό σημαίνει πως πρέπει να βοηθήσουν το Ισραήλ να εξουδετερώσει τη Χεζμπολάχ και τη Χαμάς – καθώς και τους Χούτι, στους οποίους δεν πρέπει να επιτραπεί να γίνουν Χεζμπολάχ του Νότου.
Τέλος αναπόσπαστο στοιχείο της επιτυχίας θα είναι μια αξιόπιστη στρατηγική για την αντιμετώπιση της ιρανικής επιρροής. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με την επιβολή εκ νέου κυρώσεων, ή να κηρυχθεί το Σώμα των Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης (IRGC) ως τρομοκρατική οργάνωση, παρέχοντας μεγαλύτερη ελευθερία δράσης κατά της χρηματοδότησής του, επιβάλλοντας παράλληλα πραγματικό κόστος σε όσους χρησιμοποιούν βάναυση βία για να καταστείλουν τη νόμιμη διαμαρτυρία στο Ιράν.
Στον στρατιωτικό τομέα, ομάδες όπως οι σιίτες παραστρατιωτικοί στο Ιράκ και οι Χούτι πρέπει να χτυπηθούν σκληρά κάθε φορά που επιτίθενται σε αμερικανικούς και άλλους στόχους. Το ιρανικό λαθρεμπόριο όπλων και πετρελαίου πρέπει επίσης να καταπολεμηθεί καλύτερα.
Στον αντίποδα αυτών των νέων σκληρών μέτρων στο Ιράν θα μπορούσε να προσφερθεί για άλλη μια φορά μια θέση σε μια νέα περιφερειακή τάξη πραγμάτων, εάν αποφασίσει να επιστρέψει στην Διεθνή νομιμότητα, κάτι που παραλίγο να γινόταν υπό τον πρώην πρόεδρο Αλί Ακμπάρ Χασεμί Ραφσαντζανί που οι πολιτικές πρακτικές του, οικονομική απελευθέρωση, βελτίωση των σχέσεων με τη Δύση και ενδυνάμωση των εκλεγμένων θεσμών – εύρισκαν σύμφωνους πολλούς Ιρανούς αλλά τις απεχθάνονταν οι σκληροπυρηνικοί.
Το 1973 ο Χένρι Κίσινγκερ φαίνεται να πίστευε ότι το μόνο που μπορούσε να επιτευχθεί από εξωτερικούς παράγοντες στην περιοχή ήταν η απουσία των ΗΠΑ από την περιοχή ή ο πόλεμος και όχι η οικοδόμηση μιας ειρηνικής τάξης. Αλλά οι προσπάθειές του έθεσαν τα θεμέλια για τις Συμφωνίες του Καμπ Ντέιβιντ του 1978, οι οποίες άλλαξαν θεμελιωδώς την εικόνα της ασφαλείας στην περιοχή προς το καλύτερο. Αν υπάρξει ποτέ χρόνος για μια εκ νέου προσπάθεια για το τι μπορεί να περιλαμβάνει μια άλλη νέα αυτού του τύπου συμφωνία, η κατάλληλη στιγμή είναι τώρα.
Ν.Β.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Νετανιάχου: “Εξοντώθηκαν” οι πιθανοί διάδοχοι του ηγέτη της Χεζμπολάχ
