Διεθνής πρωτοβουλία για την υπεράσπιση και την συμμόρφωση στο Διεθνές Ανθρωπιστικό Δίκαιο

30/10/2024 18:58

Τον Αύγουστο του 1864, μια μικρή ομάδα εθνών υιοθέτησε μια σύμβαση στη Γενεύη της Ελβετίας με στόχο τη βελτίωση της κατάστασης των τραυματιών στον πόλεμο. Η Πρώτη αυτή Σύμβαση έθεσε τα θεμέλια στα οποία βασίζονται όλοι οι κανόνες του Διεθνούς ανθρωπιστικού Δικαίου για την προστασία των θυμάτων από τις ένοπλες συγκρούσεις.
Ωστόσο, 160 χρόνια μετά την υιοθέτηση της Πρώτης Σύμβασης της Γενεύης, εξακολουθούμε να είμαστε μάρτυρες συστημικών παραβιάσεων του Διεθνούς ανθρωπιστικού Δικαίου, με καταστροφικές συνέπειες για εκατομμύρια ανθρώπους που πλήττονται από ένοπλες συγκρούσεις σε όλο τον κόσμο.
Πράγματι, η διασφάλιση της ευρείας συμμόρφωσης με το Διεθνές ανθρωπιστικό Δίκαιο έχει αποδειχθεί μια επίπονη προσπάθεια αφού παρά την ύπαρξη ισχυρών νομικών πλαισίων, η έλλειψη πολιτικής βούλησης και αποτελεσματικών μηχανισμών για να λογοδοτήσουν οι παραβάτες έχει οδηγήσει σε ευρεία ατιμωρησία. Αυτή η ατιμωρησία δεν υπονομεύει μόνο το κράτος δικαίου σε εθνικό και διεθνές επίπεδο, αλλά και διαιωνίζει τους κύκλους βίας και οδύνης.
Έτσι, Διεθνείς φορείς που ασχολούνται με την υποστήριξη του ΔΑΔ, όπως η Διεθνής Επιτροπή του Ερυθρού Σταυρού (ΔΕΕΣ) και τα Ηνωμένα Έθνη, υποστηρίζουν εδώ και καιρό ισχυρότερους μηχανισμούς συμμόρφωσης.
Στην 32η διεθνή διάσκεψή της το 2015, για παράδειγμα, ο Διεθνής Ερυθρός Σταυρός, υποστηριζόμενος από την ελβετική κυβέρνηση, πρότεινε ένα ψήφισμα που θα δημιουργήσει μια τακτική Σύνοδο των κρατών που τον απαρτίζουν για την αναφορά της συμμόρφωσης με το ανθρωπιστικό Δίκαιο. Στόχος ήταν ότι η Σύνοδος αυτή θα μπορούσε να προσφέρει στα κράτη έναν «ασφαλή χώρο» για να συζητήσουν την εφαρμογή του ΔΑΔ μακριά από πολιτικές πιέσεις και να πιέσουν για λογοδοσία και συμμόρφωση. Η πρόταση, ωστόσο, δεν έλαβε επαρκή υποστήριξη από τα κράτη και δεν θεσπίστηκε.
Η επίμονη άρνηση των κρατών να υιοθετήσουν έναν μηχανισμό παρακολούθησης της συμμόρφωσης με το ΔΑΔ έχει σημαντικές επιπτώσεις στα θύματα των ένοπλων συγκρούσεων. Η έλλειψη λογοδοσίας υπονομεύει το κράτος δικαίου, καθιστά πιο δύσκολη την προστασία του άμαχου πληθυσμού και εμποδίζει τις επιχειρήσεις ανθρωπιστικής βοήθειας σε ζώνες ενεργών συγκρούσεων.
Επομένως, υπάρχει επείγουσα ανάγκη για τη δημιουργία ενός ανεξάρτητου συστήματος παρακολούθησης συμμόρφωσης που θα μπορεί να παρακολουθεί και να αναφέρει πιθανές παραβιάσεις του Διεθνούς Δικαίου.
Ο Ραούλ Βάλενμπεργκ, ο ειδικός απεσταλμένος της Σουηδίας στη γερμανοκρατούμενη Ουγγαρία κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, έσωσε δεκάδες χιλιάδες Ούγγρους Εβραίους από τη ναζιστική δίωξη παρέχοντάς τους διαβατήρια και στεγάζοντάς τους σε κτίρια που κήρυξε ως σουηδικό έδαφος. Οι προσπάθειες του Βάλενμπεργκ ξεπέρασαν τη διπλωματική του αποστολή. Έδειξε βαθιά συμπόνια, ανθρωπιά και αποφασιστικότητα. Οι πράξεις του άφησαν μια διαρκή κληρονομιά και αποτελούν ισχυρό παράδειγμα ηθικού θάρρους και του αντίκτυπου που μπορεί να έχει ένα άτομο απέναντι στο κακό.
Το 1984, το Ινστιτούτο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και Ανθρωπιστικού Δικαίου Raoul Wallenberg (RWI) ιδρύθηκε στο Πανεπιστήμιο Lund της Σουηδίας για να τιμήσει την κληρονομιά του και να «συμβάλει στην ευρύτερη κατανόηση και σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου».
Σήμερα, καθώς οι υποσχέσεις του «ποτέ ξανά» που δόθηκαν μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο φαίνεται να έχουν ξεχαστεί και καθώς η φρίκη του πολέμου συνεχίζει να μαστίζει την ανθρωπότητα στο Σουδάν, τη Γάζα, την Ουκρανία, τη Συρία, την Κολομβία, την Υεμένη, τη Μιανμάρ, το Μάλι, τον Λίβανο και αλλού, το Ινστιτούτο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και Ανθρωπιστικού Δικαίου Raoul Wallenberg έχει ξεκινήσει μια πρωτοποριακή πρωτοβουλία που υπόσχεται να φέρει επανάσταση στον τρόπο με τον οποίο παρακολουθούμε τη συμμόρφωση με το ΔΑΔ.

Ιδρύει μια νέα ακαδημαϊκή ερευνητική πρωτοβουλία, με το όνομα IHL Compliance Monitoring Database (ICMD) (Βάση δεδομένων παρακολούθησης και συμμόρφωσης), η οποία στοχεύει να γίνει ο ακρογωνιαίος λίθος της παγκόσμιας αρχιτεκτονικής που θα υποστηρίζει τις αρχές του Διεθνούς Δικαίου. Η ερευνητική αυτή πρωτοβουλία και οι συνεργάτες της, χρησιμοποιώντας τις πιο πρόσφατες τεχνολογίες, θα συλλέγουν, θα συγκεντρώνουν και θα τεκμηριώνουν συστηματικά παγκόσμια δεδομένα για εικαζόμενες παραβιάσεις του ΔΑΔ και θα παρουσιάζουν αυτές τις πληροφορίες σε μια ενιαία προσβάσιμη πλατφόρμα.

Η παγκόσμια κάλυψη που θα παρέχεται από τη Βάση δεδομένων θα επιτρέψει την ανάλυση των τάσεων εντός και μεταξύ των ένοπλων συγκρούσεων, προσφέροντας κρίσιμες γνώσεις για τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής, τους επαγγελματίες και τους ερευνητές. Από αυτόν τον πλούτο αξιόπιστων πληροφοριών, η Βάση δεδομένων θα είναι σε θέση να παράγει παγκόσμιας κλάσης ανάλυση παρακολούθησης της συμμόρφωσης με το ΔΑΔ. Αυτή η εργασία όχι μόνο θα προωθήσει την ευαισθητοποίηση και τη γνώση του Διεθνούς ανθρωπιστικού Δικαίου, αλλά θα υποστηρίξει επίσης τον πολιτικό διάλογο και την υπεράσπιση του βαθύτερου σεβασμού του ΔΑΔ στα υψηλότερα επίπεδα.

Η συνεχιζόμενη αποτυχία να υποστηριχθεί το ΔΑΔ αποτελεί σοβαρή απειλή για την παγκόσμια ειρήνη και ασφάλεια. Αλλά τώρα τα κράτη πρέπει να συσπειρωθούν για ανάλογες πρωτοβουλίες και να δεσμευτούν για την ενίσχυση των μηχανισμών παρακολούθησης του Διεθνούς Δικαίου. Με συντονισμένες προσπάθειες και δέσμευση για δικαιοσύνη, μπορούμε να κάνουμε σημαντικά βήματα προς έναν πιο ανθρώπινο και δίκαιο κόσμο και αυτή η πρωτοβουλία ενσωματώνει αυτό το πνεύμα, προσφέροντας ένα ισχυρό εργαλείο για να διασφαλιστεί ότι οι εικαζόμενες παραβιάσεις του ΔΑΔ τεκμηριώνονται συστηματικά για να υποστηρίξουν τις προσπάθειες για την καταπολέμηση της ατιμωρησίας, την αποκατάσταση του κράτους δικαίου και την αποκατάσταση των ζημιών που προκλήθηκαν στα θύματα.

Ν.Β.