PLUS
Ο κόσμος βρίσκεται στα πρόθυρα πολλαπλών εμπορικών πολέμων. Ορισμένoυς θα τους εξαπολύσει με «θάρρος και πίστη» ο Donald Trump, ένας άνθρωπος που χαρακτηρίζει τους δασμούς ως «το καλύτερο πράγμα που εφευρέθηκε ποτέ». Ωστόσο, θα ακολουθήσουν σίγουρα κι άλλες, πιο διστακτικές συγκρούσεις, που θα ξεκινήσουν από μπλοκ και χώρες των οποίων η ευημερία εξαρτάται από την πρόσβαση στις ξένες αγορές.
Να αναμένετε ότι αυτοί οι κατ’ ανάγκη πολεμιστές, κυρίως αυτοί που εδρεύουν στο Πεκίνο και στις Βρυξέλλες, θα επιμείνουν ότι -αν αναγκαστούν να πολεμήσουν- στόχος τους είναι να διατηρήσουν τις αγορές ανοιχτές και τον ανταγωνισμό δίκαιο, όχι να γκρεμίσουν το σύστημα.
Δυστυχώς, η δικαιολογία έχει λιγότερη σημασία από ό,τι ελπίζουν οι υπερασπιστές της παγκοσμιοποίησης. Η ιστορία καταγράφει πολλά παραδείγματα προστατευτισμού που προκάλεσαν οικονομικό όλεθρο, αλλά οι φιλικές προς το εμπόριο κυβερνήσεις συχνά αισθάνονται υποχρεωμένες να προβούν και αυτές σε αντίποινα, για να μην κατηγορηθούν ότι εγκαταλείπουν τις εγχώριες βιομηχανίες.
Ο κ. Trump επιστρέφει στην εξουσία με την εντολή να επιβάλει αυξήσεις φόρων στο εμπόριο, και μάλιστα ιστορικής κλίμακας. Ο νόμος Smoot-Hawley του 1930 αύξησε τον μέσο δασμό επί των δασμολογήσιμων εισαγωγών κατά έξι ποσοστιαίες μονάδες. Οι προστατευτικές κινήσεις και οι αντιδράσεις που ακολούθησαν συρρίκνωσαν το συνολικό παγκόσμιο εμπόριο για χρόνια.
Ο κ. Trump κάνει λόγο για ακόμα μεγαλύτερα ποσοστά στην προεκλογική εκστρατεία, απειλώντας την Κίνα με οριζόντιο δασμό 60%, μιλώντας για φορολόγηση των μεξικανικών αυτοκινήτων με ποσοστό έως και 500% και για ενιαίο δασμό σε άλλες εισαγωγές της τάξης του 10-20%. Αυτοί οι αριθμοί πρέπει να ληφθούν σοβαρά, αλλά όχι κυριολεκτικά υπόψη.
Οι δασμοί έρχονται, αλλά ο Robert Lighthizer, ο εμπορικός αντιπρόσωπος στην πρώτη κυβέρνηση Trump, είπε στους συνεργάτες του να μην περιμένουν αμέσως δασμούς 60% στην Κίνα. Οι εμπορικοί στόχοι του κ. Trump αφορούν « τη μόχλευση» και τη σύναψη συμφωνιών, λέει ένας πρώην αξιωματούχος. Άλλοι στον κόσμο του Trump προβλέπουν μια προσέγγιση διπλής κατεύθυνσης: χρήση των δασμών για διαπραγματεύσεις με φιλικές χώρες και για άσκηση πίεσης στις «κακές».
Το άνοιγμα στις συμφωνίες δεν πρέπει να αποσπά την προσοχή από το μέγεθος των φιλοδοξιών του κ. Trump. Σε προεκλογικές συζητήσεις στην Ουάσινγκτον, τα γεράκια του εμπορίου των Ρεπουμπλικάνων μιλούσαν για τον τερματισμό αυτού που αποκαλούν γκάφα επτά δεκαετιών, το άνοιγμα των αμερικανικών αγορών στον παγκόσμιο ανταγωνισμό. Όπως το έθεσε ένα γεράκι, οι άλλες χώρες δεν μπορούν να κατηγορηθούν για το γεγονός ότι δημιούργησαν τεράστιους εξαγωγικούς τομείς και αντιμετωπίζουν τους Αμερικανούς καταναλωτές ως «λύση έσχατης ανάγκης». Ούτε οι αμερικανικές εταιρείες που αναζητούν φθηνά μέρη για να κατασκευάσουν πράγματα μπορούν να κατηγορηθούν. Ωστόσο το κόστος της παγκοσμιοποίησης αποδείχθηκε απαράδεκτα υψηλό, οπότε απαιτείται μια επανεκκίνηση. Το ιδανικό του κ. Trump λέγεται ότι είναι το ισορροπημένο εμπόριο, αν και η ανοικοδόμηση βασικών βιομηχανιών έχει μεγαλύτερη σημασία από το μέγεθος αυτού ή εκείνου του διμερούς εμπορικού ελλείμματος.
Η Αμερική θα εξακολουθήσει να συναλλάσσεται με την Κίνα και στη δεύτερη θητεία του Trump, παραδέχονται, αλλά η κυβέρνηση θα επιδιώξει να επιτρέψει μόνο το εμπόριο μη απειλητικών καταναλωτικών αγαθών και εμπορευμάτων. Μπορεί να υπάρξουν ποσοστώσεις αγορών που θα συμφωνηθούν από τις δύο κυβερνήσεις, ενώ οι δασμοί θα παράγουν νέα έσοδα.
Έδώ υπάρχει μια ασυνέπεια: τα γεράκια του εμπορίου υποστηρίζουν ότι οι δασμοί δεν προκαλούν πληθωρισμό επειδή, στην πρώτη θητεία, οι Κινέζοι εξαγωγείς μείωσαν τις τιμές και απορρόφησαν τη διαφορά για να διατηρήσουν το μερίδιο τους στην αγορά της Αμερικής.
Τα ίδια γεράκια προβλέπουν στη συνέχεια ότι οι νέοι δασμοί θα αυξήσουν τις «τεχνητά χαμηλές τιμές» για τα κινεζικά προϊόντα, δημιουργώντας έτσι οικονομικά κίνητρα αρκετά μεγάλα ώστε να μεταβάλουν τις εμπορικές ροές, βοηθώντας τις εγχώριες επιχειρήσεις να απασχολήσουν περισσότερους Αμερικανούς.
Όσον αφορά τα στρατηγικά αγαθά και τις τεχνολογίες από την Κίνα, ο κ. Trump μπορεί να αυξήσει ορισμένους δασμούς από την πρώτη ημέρα, προσαρμόζοντας τις κυρώσεις που επιβλήθηκαν κατά την πρώτη θητεία του βάσει του Άρθρου 301 της αμερικανικής εμπορικής νομοθεσίας, τιμωρώντας την Κίνα για υποτιθέμενες καταχρήσεις, συμπεριλαμβανομένων των αναγκαστικών μεταβιβάσεων τεχνολογίας. Στη συνέχεια θα μπορούσε να ανακοινώσει μια αναψηλάφηση του Άρθρου301 για την αντιμετώπιση των «νέων κινεζικών ατασθαλιών», όπως το θέτει ένα γεράκι. Οι δασμοί θα μπορούσαν επίσης να συμπεριληφθούν στο ομοσπονδιακό φορολογικό νομοσχέδιο που αναμένεται να κατατεθεί το 2025, αντισταθμίζοντας τις εγχώριες φορολογικές περικοπές. Όσον αφορά τον υπόλοιπο κόσμο, ο κ. Trump θα μπορούσε να εκδώσει εκτελεστικό διάταγμα με το οποίο θα διέταζε τους εμπορικούς του αντιπροσώπους να εξετάσουν όλα τα εμπορικά ελλείμματα της Αμερικής.
Η κυβέρνηση Biden ανέστειλε τους δασμούς που είχε επιβάλει ο κ. Trump στον ευρωπαϊκό χάλυβα και το αλουμίνιο, ενώ επεδίωξε τη σύναψη συμφωνίας για τη φιλική προς το κλίμα «βιώσιμη» μεταλλουργία. Ανέστειλε επίσης τους δασμούς της εποχής Trump στην Airbus. Σε περίπτωση που ο κ. Trump επιβάλει εκ νέου αυτούς τους δασμούς και άλλους, η Ευρωπαϊκή Ένωση θα βρεθεί αντιμέτωπη με δύσκολες επιλογές. Έχει τη δική της εμπορική διαμάχη με την Κίνα, επιβάλλοντας πρόσφατα δασμούς στα ηλεκτρικά αυτοκίνητα κινεζικής κατασκευής, παρά τις απειλές της Κίνας ότι θα προβεί σε αντίποινα κατά του ευρωπαϊκού χοιρινού κρέατος και άλλων αγαθών. Αυτή η πρόκληση για την Κίνα περιπλέκεται από την επανεκλογή του κ. Trump, καθώς η Ευρώπη δεν μπορεί να αντέξει έναν εμπορικό πόλεμο σε δύο μέτωπα. Πίσω από κλειστές πόρτες, οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι παραδέχονται ότι τα κίνητρά τους για την αντιμετώπιση της Κίνας είναι πολύ διαφορετικά.
Η Ευρώπη γίνεται σκληρή προκειμένου να πείσει την Κίνα ότι η έντονα επιδοτούμενη, καθοδηγούμενη από τις εξαγωγές ανάπτυξή της δεν είναι πολιτικά βιώσιμη, λένε. Όμως ο στόχος τους είναι να εξισορροπήσουν τις εμπορικές ροές, όχι να τις αποκόψουν. Οι κυβερνήσεις δεν θα ανεχθούν πλέον «έναν κόσμο στον οποίο η Ευρώπη είναι ανοιχτή και η Κίνα κλειστή», λέει ένας από αυτούς.
Στην Ουάσινγκτον, τα γεράκια του εμπορίου δεν ελπίζουν να αλλάξουν τη συμπεριφορά της Κίνας. Κατά την άποψή τους, ο κ. Trump θέλει να επαναβιομηχανοποιήσει την Αμερική. Δεν μπορεί να σπάσει ή να σταματήσει την Κίνα, αλλά μπορεί να υπερασπιστεί την οικονομία από ένα «China shock 2.0».
Οι Κινέζοι ηγέτες λένε καλά λόγια για την υπεράσπιση του ελεύθερου εμπορίου, ενώ ακολουθούν αποφασιστικά ιδιοτελείς εμπορικές και βιομηχανικές πολιτικές. Η Κίνα θα μπορούσε να επιλύσει τις εντάσεις αφήνοντας τους κατασκευαστές ηλεκτρικών αυτοκινήτων και άλλους βιομηχανικούς πρωταθλητές της να ανοίξουν εργοστάσια στο εξωτερικό και να μοιραστούν προηγμένες τεχνολογίες με ξένους εταίρους – ακολουθώντας το ίδιο μοντέλο που η Κίνα επέβαλε στις ξένες επιχειρήσεις ως τίμημα για την πρόσβαση στις κινεζικές αγορές. Μέχρι σήμερα, ωστόσο, οι Κινέζοι αξιωματούχοι αποθαρρύνουν τέτοιες μεταφορές. Ρωτήσαμε έναν Ευρωπαίο διπλωμάτη στο Πεκίνο αν ένας εμπορικός πόλεμος είναι αναπόφευκτος. Οι επόμενοι μήνες θα δείξουν αν η Κίνα καταλαβαίνει ότι πρέπει να αλλάξει τους τρόπους της, ήταν η απάντησή του. «Δεν ξέρω αν θα το πετύχουμε εγκαίρως», παραδέχτηκε. Η νίκη του κ. Trump επιταχύνει τα πάντα.
© 2024 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved. Άρθρο από τον Economist, το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr. Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά, βρίσκεται στο www.economist.com
