Η πολιτική μετάβαση των τζιχαντιστών του HTS και το μέλλον της Συρίας

Η Hayat Tahrir al-Sham (HTS), υπό την ηγεσία του Ahmed al-Sharaa Mohammed al-Jolani, φαίνεται να έχει μετατραπεί, τουλάχιστον απροκάλυπτα, σε μια ομάδα υψηλού προφίλ, τακτικής, πραγματιστικής και έξυπνης διπλωματίας από τις 8 Δεκεμβρίου,  όταν, με τρομερή οξυδέρκεια, ευκολία και ταχύτητα, καθαίρεσε το καθεστώς Άσαντ, αναγκάζοντας τον πρόεδρο Μπασάρ Ο αλ Άσαντ να καταφύγει στη Ρωσία.

Ο Jolani όχι μόνο άλλαξε την ενδυμασία του με δυτικά ρούχα, αλλά και επιδόθηκε σε έξυπνη διπλωματία και ευχάριστες δηλώσεις για τις δυτικές δυνάμεις όπως το Ηνωμένο Βασίλειο και οι ΗΠΑ, που τον στηρίζουν και επιθυμούσαν την αλλαγή καθεστώτος στη Συρία από τις ημέρες της Αραβικής Άνοιξης.

Ο αριθμός των δυτικών ηγετών, καθώς και άλλων σημαντικών εταίρων και υποστηρικτών του HTS, έχει κατέβει στη Δαμασκό για να δείξει υποστήριξη στο νέο καθεστώς, ελπίζοντας να συνδέσουν τις δικές τους ατζέντες και ιδεολογικές αφηγήσεις σε αυτό το πρώιμο στάδιο με την πολιτική που θα ακολουθήσει το HTS, το οποίο στο παρελθόν έχει χαρακτηριστεί ως τρομοκρατική οντότητα από τον ΟΗΕ και τη Δύση. Οι ΗΠΑ, μετά την επίσκεψη της Βοηθού Υπουργού Εξωτερικών Barbara Leaf, υποσχέθηκαν βοήθεια, συμπεριλαμβανομένης της άρσης των κυρώσεων με σταδιακό τρόπο.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση έλαβε επίσης διαβεβαιώσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα, ιδιαίτερα την ανισότητα των φύλων, καθώς το HTS, στη διακυβευόμενη περιοχή του Ιντλίμπ στα βορειοδυτικά της Συρίας, είναι γνωστό ότι έχει επιβάλει αυστηρές ισλαμικές συντηρητικές παραδόσεις, ειδικά όσον αφορά τις γυναίκες. Οι άνδρες, κυρίως οι μαχητές τους, πιστεύουν σε αυτήν την κοινωνικοοικονομική επιταγή, και ως εκ τούτου αν θα συμμορφωθούν με την αλλαγμένη δημόσια στάση της ηγεσίας τους μένει να φανεί. Οι υπουργοί Εξωτερικών της Γαλλίας και της Γερμανίας έσπευσαν επίσης, και παρά την άρνηση χειραψίας στη γυναίκα Γερμανίδα υπουργό από τον Sharaa,  νοιώθουν αρκετά αισιόδοξοι για τον πραγματισμό του, καθώς η Δύση υποσχέθηκε να παρακολουθεί τις ενέργειές τους.  Παράλληλα  υποσχέθηκαν από την πλευρά τους χαλάρωση κυρώσεων και παροχή βοήθειας στο νέο κυβερνητικό σχήμα. Ο ηγέτης αλ-Σαράα σε μια επίδειξη μεταρρυθμιστικής πολιτικής δεν απογοήτευσε καθώς διόρισε δύο γυναίκες σε υψηλές θέσεις, συμπεριλαμβανομένης  της πρώτης διοικήτριας της Κεντρικής Τράπεζας της Συρίας Μαϊσάα Σαμπρίνε.

Η Τουρκία επίσης ήταν ο μεγαλύτερος στρατηγικός κερδισμένος σε αυτή τη γεωπολιτική αναταραχή και πολύ γρήγορα έστειλε τον αρχηγό πληροφοριών της για να συζητήσει στρατηγικές και περαιτέρω υποστήριξη για τη σταθεροποίηση της Συρίας. Το πιο σημαντικό, η παρουσία των Κούρδων μαχητών και οι μαχητικές ομάδες των Μονάδων Άμυνας του Λαού (YPG) και του Εργατικού Κόμματος του Κουρδιστάν (PKK) που διεκδικούν την ανεξαρτησία ήταν ο μεγαλύτερος πονοκέφαλος για την τουρκική ηγεσία παρά τους συνεχείς βομβαρδισμούς τους. Εκτός αυτού, αποτελούν το κρίσιμο τμήμα των Συριακών Δημοκρατικών Δυνάμεων (SDF), το οποίο προστατεύεται από τους Αμερικανούς ως μέρος της περιφερειακής και αντι-ISIS στρατηγικής τους, όπου πολέμησαν παράλληλα διατηρώντας μια συνεχή απειλή για το καθεστώς Άσαντ όλα αυτά τα χρόνια.

Οι ΗΠΑ αύξησαν επίσης τη φυσική στρατιωτική παρουσία τους από 900 σε 2.000 άνδρες και επιτέθηκαν σε ορισμένα κρησφύγετα του ISIS, το οποίο δείχνει να αναγεννάται ξανά στο Λεβάντε. Μια δικαιολογημένη ανησυχία για τον Τζολάνι και τις σκληροπυρηνικές δυνάμεις του είναι η μετενσάρκωσή τους και η απροκάλυπτη απόσπασή τους από τις ιδεολογίες του ISIS και της Αλ Κάιντα ως στρατηγική κίνηση για την απόκτηση δυτικής νομιμότητας. Οι ΗΠΑ όμως διατηρούν τα ισχυρά χαρτιά της άρσης των κυρώσεων, καθώς και της αφαίρεσης της τρομοκρατικής ετικέτας από το HTS, που είναι ισχυροί μοχλοί για να κρατήσουν υπό έλεγχο τους νέους κυβερνώντες για τους οποίους θα επιδιώξουν πλήρη συνεργασία στον πόλεμο κατά του ISIS.

Παρόλο που ο υπουργός Antony Blinken έσπευσε να συναντήσει τον Τούρκο ΥΠΕΞ Χακάν Φιντάν, καθώς οι μάχες μεταξύ των τουρκικών δυνάμεων και του συμμάχου του Συριακού Εθνικού Στρατού (SNA) ενάντια στις υποστηριζόμενες από τις ΗΠΑ SDF συνεχίζονται αμείωτες, φέρνοντας τις ΗΠΑ και την Τουρκία —τους εταίρους του ΝΑΤΟ— σε άμεση αντιπαράθεση. Αυτή η διευθέτηση θα είναι αρκετά δύσκολο να επιτευχθεί καθώς οι φιλοδοξίες του κουρδικού λαού στην περιοχή είναι πολύ ισχυρές για αυτονομία και ανεξαρτησία και έχουν επίσης χρησιμοποιηθεί ως διπλωματικό εργαλείο από ορισμένες δυτικές δυνάμεις κατά της Άγκυρας και της Δαμασκού σε διαφορετικές χρονικές στιγμές.

Οι Ρώσοι, απασχολημένοι με τον πόλεμό τους με την Ουκρανία και τη Δύση, δεν έχουν αρκετή ικανότητα ελιγμών, αλλά ελπίζουν να διατηρήσουν τις βάσεις τους στην Ταρτούς και τη Λατάκια στη Μεσόγειο, που τους παρείχε τη μοναδική στρατηγική πρόσβαση στην περιοχή για τα συμφέροντά τους στην Αφρική. Πιθανότατα βασίζονται στην μεσολάβηση της Τουρκίας για αυτό, ενώ μεταφέρουν τα περισσότερα από τα περιουσιακά στοιχεία στις βάσεις τους στη Λιβύη. Οι ΗΠΑ και η Δύση, φυσικά, θα ήθελαν από το νέο καθεστώς να μην παραχωρήσει τις βάσεις στους Ρώσους αλλά ο  Jolani έχει δηλώσει ότι θα ήθελε να διατηρήσει καλές σχέσεις και με τη Μόσχα, η οποία έχει ιστορική στρατιωτική και πολιτιστική συγγένεια με τον συριακό λαό και τις ένοπλες δυνάμεις.

Η νέα ηγεσία ισχυρίστηκε ότι θέλει ειρήνη στην περιοχή με όλες τις χώρες, αλλά τα προβλήματά της με το Ισραήλ και το Ιράν θα μπορούσαν να πυροδοτήσουν εντάσεις. Το HTS υπερασπίζεται και υποστηρίζει την παλαιστινιακή υπόθεση και είναι αισιόδοξο για τη δική του κυριαρχία και εδαφική ακεραιότητα, και ως εκ τούτου η συνεχιζόμενη επιθετικότητα και παραβίαση της εδαφικής κυριαρχίας και η κατοχή των υψωμάτων του Γκολάν από το Ισραήλ μπορεί να ανανεώσει τη σύγκρουση μεταξύ Συρίας – Ισραήλ. Αλλά η σταθερότητα μέσω της οικονομικής ευημερίας φαίνεται να είναι η τρέχουσα στρατηγική για το νέο καθεστώς. Προς το παρόν, το Ισραήλ έχει ασφαλιστεί στο μέτωπο του Λεβάντε. Το  πόσο θα διαρκέσει αυτό παραμένει ένα ανοιχτό ερώτημα.

Η Τεχεράνη έχει χάσει τη λάμψη της και το ασύμμετρο πλεονέκτημά της λόγω της εξάντλησης του «Άξονα της Αντίστασης» και με τον αποδεκατισμό της Χαμάς, της Χεζμπολάχ και την κατάρρευση του καθεστώτος Άσαντ. Υπάρχει σημαντικός σιιτικός πληθυσμός στη χώρα, συμπεριλαμβανομένων των τόπων λατρείας τους, των οποίων η ασφάλεια παραμένει βασικό μέλημα. Ενώ το Ιράν διατηρούσε την πρεσβεία του, η οποία επίσης δέχθηκε επίθεση στον απόηχο της αναταραχής, οι έντονες δηλώσεις δεν αφήνουν καμία αμφιβολία ότι η ανάκτηση μιας ομαλής σχέσης θα είναι μια μεγάλη πρόκληση για το Ιράν. Αλλά μπορεί να μην τα παρατήσει. Ο πόλεμος πληροφοριών θα αναζωογονηθεί, δημιουργώντας κάποιες προκλήσεις για το νέο καθεστώς. Ο Τζολάνι έχει προειδοποιήσει ότι οι κανονικές διπλωματικές σχέσεις μπορεί να συνεχιστούν, αλλά η μη ανάμειξη στις εσωτερικές  υποθέσεις της Συρίας είναι το κλειδί.

Το γεγονός ότι η πρώτη ξένη επίσκεψη του Υπουργού Εξωτερικών του HTS-Συρίας, Assad al-Shaibani, συνοδευόμενος από τον υπουργό Άμυνας και τον αρχηγό πληροφοριών, ήταν στη Σαουδική Αραβία, την οποία θα ακολουθήσουν το Κατάρ, τα ΗΑΕ και η Ιορδανία, δείχνει τη σχετική προτίμηση του νέου καθεστώτος στην περιοχή. Ο ίδιος έγραψε στο Twitter (X), «Ανυπομονούμε αυτές οι επισκέψεις να συμβάλουν στη στήριξη της σταθερότητας και της ασφάλειας, στην οικονομική ανάκαμψη και στην οικοδόμηση διακεκριμένων συνεργασιών». Στο Ριάντ, μετά τη συνάντησή του με τον Σαουδάραβα ομόλογό του, διαβεβαίωσε: «Μέσω της επίσκεψής μας, μεταφέραμε το εθνικό μας όραμα για τη δημιουργία μιας κυβέρνησης βασισμένης στην εταιρική σχέση και την αποτελεσματικότητα που θα περιλαμβάνει όλα τα στοιχεία της Συρίας και θα εργάζεται για την έναρξη ενός σχεδίου οικονομικής ανάπτυξης που ανοίγει τον δρόμο για επενδύσεις , δημιουργεί στρατηγικές συνεργασίες και βελτιώνει τις συνθήκες διαβίωσης και εξυπηρέτησης».

Στην πραγματικότητα, το Κατάρ έσπευσε να ανοίξει ξανά την πρεσβεία του και το Υπουργείο Εξωτερικών του για τις εξωτερικές υποθέσεις επισκέφθηκε αμέσως τη Δαμασκό, προσφέροντας κάθε βοήθεια. Σημαίνει ότι η εξαιρετική οικονομική και άλλη ανθρωπιστική υποστήριξη που μπορεί να λάβει η Συρία από τις χώρες του Συμβουλίου Συνεργασίας του Κόλπου (GCC) είναι η κύρια προτεραιότητα, ενώ η συνεχής συμμετοχή στον Αραβικό Σύνδεσμο και σε άλλους περιφερειακούς θεσμούς θα προσδώσει την απαιτούμενη νομιμότητα στον αραβικό κόσμο στους νέο καθεστώς.

Οι οικονομικά στερημένοι, δυσαρεστημένοι και αποζημιωμένοι Σύροι πρέπει να έχουν αξιοπρέπεια, οικονομική άνεση και ελπίδα στο μέλλον, η οποία μπορεί να προέλθει μόνο από τις περιφερειακές και διεθνείς μεγάλες εταιρείες. Οι ΗΠΑ εξακολουθούν να ελέγχουν τα συριακά κοιτάσματα πετρελαίου και τα έσοδα, τα οποία πρέπει να διατεθούν σε οποιοδήποτε καθεστώς. Μεγάλο επίσης στοίχημα είναι τα σχεδόν 13 εκατομμύρια εσωτερικά εκτοπισμένοι πρόσφυγες στην Ιορδανία, την Τουρκία και τον Λίβανο που θέλουν να επιστρέψουν στη χώρα τους. Η άρση των κυρώσεων από τη Δύση παραμένει βασική προτεραιότητα, ενώ η προσπάθεια να κρατηθεί η χώρα  ενωμένη δεν θα είναι εύκολη πρόκληση, καθώς αρκετές από τις ομάδες πολιτοφυλακής που πολέμησαν για να ανατρέψουν τον Άσαντ δεν έχουν ακόμη συμφωνήσει να είναι μέρος των αναγνωρισμένων δυνάμεων που πρότεινε ο Τζολάνι .

Οι πολιτικές μεταβάσεις είναι πάντα γεμάτες ελπίδα, αλλά πολλά εξαρτώνται από το πώς η γεωπολιτική της εποχής επιφέρει ή περιορίζει τη σταθεροποίηση σε μια συγκεκριμένη χώρα, και η Συρία δεν αποτελεί εξαίρεση. Με την αρχική ευφορία να αρχίζει να φεύγει, η περίπλοκη κοινωνικο-οικονομική πραγματικότητα της πολιορκούμενης Συρίας χρειάζεται  πολλά περισσότερα από κάποιες δηλώσεις προθέσεων είτε από τους νέους κυβερνώντες είτε από τους σημερινούς και τους προηγούμενους ευεργέτες της.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ 

Αν χρειαστεί «θα έρθουμε νύχτα» στη Συρία, απειλεί ο Ερντογάν

Οι αλλαγές στο σχολικό πρόγραμμα της νέας συριακής κυβέρνησης προκαλούν ανησυχία