PLUS
Ήταν η στιγμή εκείνη που, όταν τα μέλη του ΝΑΤΟ ετοιμάζονταν να ανοίξουν σαμπάνιες γιορτάζοντας τις αιτήσεις ένταξης στη Συμμαχία της Φινλανδίας και της Σουηδίας, ο πρόεδρος της Τουρκίας, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, δήλωνε ότι δεν βλέπει ευνοϊκά την πιθανότητα να γίνουν μέλη οι δύο χώρες, δηλώνοντας ότι η ένταξή τους θα καταστήσει τη Συμμαχία ένα μέρος όπου θα συγκεντρώνονται εκπρόσωποι τρομοκρατικών οργανώσεων, και έτσι σχόλαγε νωρίς το πανηγύρι…
Του Νίκου Βασιλειάδη
«Παρακολουθούμε τις εξελίξεις. Αυτήν τη στιγμή δεν έχουμε θετική [ευνοϊκή] θέση για το θέμα της Σουηδίας και της Φινλανδίας [ένταξης στο ΝΑΤΟ]», είπε ο Ερντογάν στους δημοσιογράφους μετά την καθιερωμένη προσευχή της Παρασκευής στην Κωνσταντινούπολη. «Οι σκανδιναβικές χώρες είναι σαν ξενώνες τρομοκρατικών ομάδων», συνέχισε, αναφερόμενος στην παρουσία στη Σουηδία εξόριστων Γκιουλενιστών και υποστηρικτών του Εργατικού Κόμματος του Κουρδιστάν (PKK) – το οποίο η Άγκυρα θεωρεί τρομοκρατική οργάνωση που έχει πλοκάμια στην Τουρκία, τη Συρία και στο Ιράκ.
Αυτό ήταν το ένα, το πρώτο εμπόδιο σε μια κατά τα άλλα καλά χορογραφημένη σκανδιναβική οπερέτα στο ΝΑΤΟ, γιατί στην πραγματικότητα όλοι γνώριζαν πως ο Τούρκος πρόεδρος προσπαθούσε να ασκήσει πίεση στο Κογκρέσο των ΗΠΑ για εκείνα τα F-16 που θέλει να αγοράσει η Άγκυρα. Ίσως και να ήθελε και περισσότερα χρήματα για τους Σύρους πρόσφυγες στην Τουρκία ή και την έκδοση των Γκιουλενιστών ή υποστηρικτών του PKK στην Τουρκία όχι μόνον από τη Σουηδία αλλά και από τις ΗΠΑ.
Εξαγωγές
Στις μέρες που ακολούθησαν από τις δηλώσεις Ερντογάν, πολλοί Τούρκοι αξιωματούχοι μέσα στο ΝΑΤΟ και αλλού είχαν αρχίσει να διατυπώνουν την ιδέα ότι ήθελαν η Σουηδία και η Φινλανδία να δείξουν ότι είχαν σταματήσει να «στηρίζουν τρομοκράτες» και παρεμπιπτόντως να άρουν τις απαγορεύσεις εξαγωγών στην Τουρκία.
Ο εκπρόσωπός του, Ιμπραήμ Καλίν, διαβεβαίωνε πως η Τουρκία απορρίπτει την ιδέα ενός βέτο, λέγοντας ότι η Άγκυρα δεν «έκλεινε την πόρτα» στην είσοδο των σκανδιναβικών χωρών, αλλά ότι ήθελε να καταστείλει τις δραστηριότητες των τρομοκρατών στη Σουηδία.
Πράγματι, αρχικά η δήλωση του Ερντογάν φάνηκε περισσότερο ως παράπονο παρά ως μια σταθερή απειλή βέτο. Και σίγουρα δεν αφορούσε μόνον τη Σουηδία και τη Φινλανδία. Ο Ερντογάν σχεδόν σίγουρα είδε πως ήταν αυτή η κατάλληλη στιγμή για να εκφράσει τα παράπονά του στα υπάρχοντα μέλη του ΝΑΤΟ και ειδικά όσον αφορά την κυβέρνηση Μπάιντεν, η οποία κρατά τον Τούρκο ηγέτη σε απόσταση αναπνοής.
Απογοήτευση
Στη μακρά λίστα των προβλημάτων μεταξύ Άγκυρας και Ουάσιγκτον, ένα βασικό στοιχείο μπορεί να είναι η απογοήτευση του Ερντογάν που δεν μπόρεσε να δημιουργήσει την ιδιαίτερη σχέση της προεδρικής τηλεφωνικής γραμμής με τον Τζο Μπάιντεν όπως αυτήν που είχε με τον Ντόναλντ Τραμπ. «Είχαμε καλές σχέσεις με τον Ομπάμα και τον Τραμπ και δεν είχαμε κανένα πρόβλημα να μιλήσουμε. Το ίδιο πετύχαμε και με τον κ. Μπάιντεν; Όχι, δεν έχουμε. Δεν ήταν αυτό που θέλαμε», είπε πρόσφατα. Με τη μείωση της εγχώριας υποστήριξης σε μια περίοδο που η Τουρκία εισέρχεται σε έναν κρίσιμο εκλογικό κύκλο, με το βλέμμα στο 2023 όπου και συμπληρώνονται τα 100 χρόνια του κράτους που ίδρυσε ο Κεμάλ, ο Ερντογάν αναζητά ένα υψηλότερο διεθνές προφίλ για να δείξει την παγκόσμια σημασία του στους Τούρκους ψηφοφόρους.
Ο ηγέτης της Τουρκίας είναι ένας άνθρωπος που συνήθως δεν κρύβει (ή φαίνεται να μην κρύβει) τα συναισθήματά του και σχεδόν σίγουρα θα είχε αναστατωθεί με την πρόσφατη είδηση ότι η Ουάσιγκτον αίρει τις κυρώσεις στις ελεγχόμενες από τους Κούρδους (καθώς και τον έλεγχο της Τουρκίας) περιοχές της Συρίας, επιτρέποντας στην αυτόνομη κουρδική διοίκηση συναλλαγές με τον έξω κόσμο. Η Τουρκία θεωρεί τη συμμαχική με τις ΗΠΑ κουρδική διοίκηση στη βόρεια Συρία, στην οποία κυριαρχούν οι Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις, ως παρακλάδι του PKK και ως απειλή στα νότια σύνορά της. Είναι λοιπόν θυμωμένος, και μάλιστα πολύ, με την υποστήριξη της Δύσης στους Κούρδους της Συρίας.
Τα τελευταία χρόνια η Άγκυρα έχει επικρίνει το ΝΑΤΟ ότι απέτυχε να έχει μια αμοιβαία σχέση υποστήριξης με τα μέλη του, μια σχέση που δεν θα παραβλέπει τις ανησυχίες για την ασφάλεια της Τουρκίας με δεδομένη την επί πολλά χρόνια πίστη της χώρας στη Συμμαχία. Και αντ’ αυτού τι εισπράττει; Υπάρχουν περιστασιακές κρίσεις και τριβές με τους εταίρους του ΝΑΤΟ, κυρίως με την Ελλάδα και τη Γαλλία για θέματα όπως τα θαλάσσια σύνορα της Ανατολικής Μεσογείου και τις υπερπτήσεις στο Αιγαίο. Η τουρκική πολεμική αεροπορία αποσύρθηκε πρόσφατα από τη μεγάλη στρατιωτική άσκηση στην Ελλάδα και οι εντάσεις μεταξύ των δύο χωρών ολοένα και οξύνονται στο Αιγαίο.
Εξισορρόπηση
Επιπλέον, η θέση της Τουρκίας σχετικά με την είσοδο των Σκανδιναβών στο ΝΑΤΟ είναι σύμφωνη με την πράξη εξισορρόπησης μεταξύ ΝΑΤΟ και Ρωσίας. Ενώ πουλάει οπλισμένα μη επανδρωμένα αεροσκάφη στο Κίεβο και υποστηρίζει την κυριαρχία της Ουκρανίας, η Άγκυρα ήταν απρόθυμη να διακόψει τις σχέσεις με τη Μόσχα και έμεινε μακριά από τις δυτικές οικονομικές κυρώσεις. Μπορεί να χρησιμοποιεί το βέτο της για να σηματοδοτήσει την αποσύνδεσή της από τις δυτικές ενέργειες στην Ουκρανία.
Εξοπλισμένη με σύγχρονης τεχνολογίας ρωσικά αντιαεροπορικά συστήματα (S-400) και αναμένοντας την ολοκλήρωση του ρωσικού πυρηνικού εργοστασίου στο Ακούγιου, η Τουρκία αποδεικνύει ότι ποσώς ανησυχεί για τη ρωσική απειλή. Απεναντίας και προς όφελός της βλέπει θετικά την προοπτική συνέχισης της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, γιατί έτσι κρίνει ότι μπορεί να ασκεί πίεση για την προώθηση αφενός των αναθεωρητικών βλέψεών της, αφετέρου της επανεξέτασης των θεμάτων που θεωρεί ότι έχει «ανοικτά» με τις ΗΠΑ για την προμήθεια των αεροσκαφών F-16 και γιατί όχι και των F-35.
Και μάλλον δεν συνιστούν υπερβολή οι απόψεις που ακούγονται τελευταία ότι η Ρωσία έχει δυνητικό «σύμμαχο» την Τουρκία και μπορεί μέσω αυτής να «επηρεάζει» τις αποφάσεις, στρογγυλεύοντας τις γωνίες για ανάληψη «ηπιότερων» τρόπων αντίδρασης του ΝΑΤΟ κατά αυτής. Και ως ισχυρή επιβεβαίωση έρχεται βεβαίως και η διά στόματος του ίδιου του Ερντογάν, μάλλον επικριτική δήλωσή του για τη Συμμαχία, ότι «δεν σκέφτομαι να κόψω τους δεσμούς με τον Πούτιν…».
Ανώτεροι Τούρκοι αξιωματούχοι ανησυχούν σιωπηλά ότι η σύγκρουση σιγά σιγά μετατρέπεται σε πόλεμο ΝΑΤΟ – Ρωσίας και ότι ο κίνδυνος κλιμάκωσης αυξάνεται, τροφοδοτούμενος από τη μεγαλύτερη υποστήριξη εξοπλισμών για την Ουκρανία και την απουσία πλαισίου διαπραγματεύσεων. Είναι επίσης απογοητευμένοι με την απροθυμία της Δύσης να συσπειρωθεί πίσω από τις συνομιλίες κατάπαυσης του πυρός με τη μεσολάβηση της Τουρκίας. Υψηλόβαθμοι Τούρκοι αξιωματούχοι κατηγορούν μάλιστα «ορισμένες χώρες του ΝΑΤΟ» ότι δεν ήθελαν να τελειώσει ο πόλεμος για να βλάψουν τη Ρωσία.
Εθνικιστές
Εν τω μεταξύ, η Σουηδία είναι ένας εύκολος στόχος για οποιονδήποτε Τούρκο ηγέτη, αλλά ειδικά για έναν ο οποίος βρίσκεται σε μια Συμμαχία με φανατικούς εθνικιστές στο εσωτερικό.
Η εστίαση της σουηδικής εξωτερικής πολιτικής στα ανθρώπινα δικαιώματα, στην ισότητα των φύλων και τη διαφορετικότητα είναι σχεδόν ανάθεμα για την ανδροκρατούμενη, συντηρητική πολιτική κουλτούρα στο Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης του Ερντογάν. Εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι Σουηδοί υπερασπίστηκαν μια προσέγγιση βασισμένη στα ανθρώπινα δικαιώματα στις σχέσεις με την Τουρκία – κάτι που ενοχλεί την Άγκυρα εδώ και χρόνια. Καθώς διευρύνθηκε το χάσμα μεταξύ Στοκχόλμης και Άγκυρας, ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας, Μεβλούτ Τσαβούσογλου, είχε και μια δημόσια διαμάχη με τη Σουηδή υπουργό Εξωτερικών Αν Λίντε το 2020, κατηγορώντας την για τα μέτρα εναντίον της Τουρκίας και ότι έκανε διάλεξη αναφερόμενη στην Τουρκία για τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Η ειρωνεία στο όλο σκηνικό είναι ότι η Τουρκία είναι ένα από τα παλαιότερα μέλη του ΝΑΤΟ και από τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης υπήρξε ενθουσιώδης υπέρμαχος της διεύρυνσης. Παραδοσιακά υποστήριζε χώρες που αποτελούν πλέον την ανατολική πλευρά του ΝΑΤΟ -από την Πολωνία και την Ουγγαρία μέχρι την Αλβανία και τη Βόρεια Μακεδονία- να εισέλθουν στη Συμμαχία. Έχει επίσης αναπτύξει ισχυρές στρατιωτικές συνεργασίες με κράτη στην περιφέρεια, όπως η Ουκρανία, η Γεωργία και το Αζερμπαϊτζάν.
Αλλά αυτό ήταν τότε, τώρα είναι αλλιώς.
Τα στοιχεία διάλυσης και αποσύνθεσης που σαν τοξικό δηλητήριο εισχωρούν παντού με τη συμπεριφορά της Τουρκίας έχουν αλλάξει τα δεδομένα και δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι ο πρώην γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ Ράσμουσεν ανασύρθηκε από τη ναφθαλίνη, για να μεταφέρει τα μηνύματα που μέχρι πρότινος δεν μπορούσε ούτε να ψελλίσει ο νυν γενικός γραμματέας και αποδεδειγμένος φιλότουρκος Στόλτενμπεργκ.
Και ακόμα και εάν δεν είναι ακόμα απολύτως απαραίτητο να ληφθούν μέτρα μέσα στη Συμμαχία, σίγουρα προκύπτει η ανάγκη για αλλαγή στάσης απέναντι στην Τουρκία, γιατί η λέξη «ταραξίας» έχει ήδη ξεπεραστεί και πλέον φτάνει να χαρακτηρίζεται σε «αναγκαίο κακό». Και επειδή «ενός κακού μύρια έπονται», είναι καιρός να μαζευτεί το «ένα» γιατί πολύ δύσκολα θα βρεθεί αυτός που μετά θα μαζέψει τα «μύρια»…
Το στρατηγικό τοπίο της Ευρώπης αλλάζει γρήγορα και η Τουρκία, που βλέπει όλο και περισσότερο τον εαυτό της ως μοναχικό λύκο, χωρίς φίλους, σίγουρα δεν θα θελήσει να παγιδευτεί σε δύσκολες καταστάσεις.
Κατά πάσα πιθανότητα, ο Ερντογάν θα μαλακώσει τη στάση του τις επόμενες εβδομάδες μετά από εκκλήσεις των εταίρων του ΝΑΤΟ. Μια κλήση από τον Τζο Μπάιντεν θα βοηθούσε, αλλά και η αντιμετώπιση άλλων ζητημάτων, όπως η συμφωνία της ΕΕ να επισπεύσει τη νέα δόση της μεταναστευτικής συμφωνίας της με την Τουρκία ή να άρει ορισμένους από τους περιορισμούς εξαγωγών της στην αμυντική βιομηχανία της Τουρκίας.
Αυτό που δεν θα αλλάξει είναι η συνολική άποψη στην Άγκυρα ότι αυτή η σύγκρουση (της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία) οδεύει προς λάθος κατεύθυνση και ότι, παρά την αυτοσυγχαρητήρια διάθεση μεταξύ των εταίρων του ΝΑΤΟ, ο κίνδυνος μιας ευρύτερης κλιμάκωσης που προκύπτει από αυτόν τον σκληρό πόλεμο είναι μεγαλύτερος από ποτέ.
Όπως δημοσιεύθηκε στην “ΜΠΑΜ στο Ρεπορτάζ” που κυκλοφορεί
Διαβάστε επίσης
ΝΑΤΟ: «Καμία πρόοδος» στις συνομιλίες Τουρκίας με Φινλανδία και Σουηδία για την ένταξή τους
Η Ελλάδα απαντά στον Ερντογάν: Ανυπόστατες οι κατηγορίες για το μεταναστευτικό, εμείς σώζουμε ζωές
