Αρχαιολόγοι: υπονόμευση της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας – μετατροπή των μουσείων σε κυβερνητικά υποχείρια

03/02/2023 11:58

Άλλο ένα μέτωπο έχει ανοίξει στο χώρο του πολιτισμού. Αυτή τη φορά το επίδικο είναι το καθεστώς πέντε μεγάλων μουσείων της χώρας: του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου, του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης, του Μουσείου Βυζαντινού Πολιτισμού (επίσης στη Θεσσαλονίκη) και του Αρχαιολογικού Μουσείου Ηρακλείου.

Με σχέδιο νόμου που κατέθεσε η αρμόδια υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, τα μουσεία αυτά παύουν να είναι ειδικές περιφερειακές υπηρεσίες του υπουργείου Πολιτισμού και γίνονται πλέον αυτόνομα ΝΠΔΔ.

Το νομοσχέδιο αυτό θα συζητηθεί και θα ψηφιστεί στη Βουλή τη Δευτέρα 13 Φεβρουαρίου 2023 όπως αποφάσισε η Διάσκεψη των Προέδρων.

Στη σχετική «Ανάλυση Συνεπειών Ρύθμισης» που συνοδεύει το νομοσχέδιο, το υπουργείο εξηγεί τους λόγους που κάνει αυτή την επιλογή. Εκεί, μεταξύ άλλων, υποστηρίζεται ότι «λειτουργώντας εντός αυτού του πλαισίου, οι εν λόγω υπηρεσίες δεν έχουν δυνατότητα να αναπτύξουν καμία διοικητική ή διαχειριστική πρωτοβουλία, καθώς η κάθε τους δράση πρέπει να διέλθει μέσα από την έγκριση των άλλων υπηρεσιών του ΥΠΠΟΑ τόσο για να αποφασιστεί αρχικά όσο και για να υλοποιηθεί στη συνέχεια».

Επιπλέον, επιμένει το υπουργείο ότι η μουσειακή λειτουργία και η διοικητική λειτουργία είναι διαφέρουν ουσιωδώς και ότι πλέον το μουσείο αποτελεί «έναν σύνθετο και πολυδύναμο θεσμό με εξωστρέφεια και δυνατότητα επικοινωνίας τόσο του γενικού πολιτιστικού μηνύματος όσο και της ειδικότερης μαρτυρίας που απορρέει από τις συλλογές του κάθε μουσείου ξεχωριστά». Για το υπουργείο πλέον τα μουσεία θα μπορούν να «επιτύχουν τους επιστημονικούς και εκπαιδευτικούς τους σκοπούς απαλλαγμένα από τις αναπόφευκτες γραφειοκρατικές διαδικασίες».

Διοίκηση και από μη αρχαιολόγους
Βασική καινοτομία είναι ότι πλέον τα Μουσεία δεν θα διοικούνται υποχρεωτικά από αρχαιολόγους, αλλά από τα ΔΣ που θα διορίζει ο/η εκάστοτε υπουργός. Μάλιστα, για τον πρόεδρο και τον αντιπρόεδρο το μόνο κριτήριο είναι σύμφωνα με το άρθρο 8 να αποτελούν προσωπικότητες με συμβολή στον αντίστοιχο επαγγελματικό ή κοινωνικό τους. Τρία μέλη του ΔΣ θα είναι προσωπικότητες αναγνωρισμένου κύρους στον χώρο των τεχνών, των γραμμάτων και των επιστημών και σε αυτά θα προστίθενται δύο μέλη προερχόμενα από το δυναμικό του υπουργείου Πολιτισμού.

Στα ΝΠΔΔ αυτά συστήνονται οργανικές θέσεις προσωπικού που αντίστοιχα καταργούνται από τις οργανικές θέσεις του ΥΠΠΟΑ. Σε πρώτη φάση θα δοθεί η δυνατότητα σε ήδη υπηρετούντες υπαλλήλους να συνεχίσουν να εργάζονται ως αποσπασμένοι από το υπουργείο.

Νέο στοιχείο και η δυνατότητα των μουσείων αυτών να ιδρύουν παραρτήματα στο εσωτερικό και εξωτερικό.

Από εκεί και πέρα ως αυτοτελή ΝΠΔΔ τα μουσεία αυτά θα διαχειρίζονται τα ίδια τους πόρους που θα έχουν από τα αντίτιμα επίσκεψης, τα πωλητήρια, τα αντίγραφα κλπ.

Αρχαιολόγοι: υπονόμευση της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας – μετατροπή των μουσείων σε κυβερνητικά υποχείρια
Ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων έχει αντιδράσει με ιδιαίτερα έντονο τρόπο σε αυτό το νομοσχέδιο. Ειδικότερα, οι αρχαιολόγοι υποστηρίζουν ότι το νομοσχέδιο «υπονομεύει τον ενιαίο χαρακτήρα της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας και οδηγεί στη διάλυσή της, αποκόπτοντας τα πέντε μεγαλύτερα αρχαιολογικά Μουσεία από την ΓΔΑΠΚ και την Διεύθυνση Μουσείων».

Ακόμη επιμένουν ότι τα δημόσια μουσεία μετατρέπονται σε «κυβερνητικά υποχείρια», αφού όπως αναφέρουν «η Υπουργός θα επιλέξει και θα διορίσει τα Διοικητικά Συμβούλια και τους Γενικούς Διευθυντές. Χαρακτηριστικό είναι ότι δεν τίθενται ούτε οι ελάχιστες προϋποθέσεις για να διοριστεί κάποιος/α μέλος στο Δ.Σ. μεγάλου αρχαιολογικού Μουσείου της χώρας. Τα διορισμένα μέλη του Δ.Σ. θα διαχειρίζονται το μουσειακό απόθεμα της χώρας, την εθνική κληρονομιά, πρακτικά ανέλεγκτοι, και ακολουθώντας τις «οδηγίες» της εκάστοτε πολιτικής ηγεσίας».

Υποστηρίζουν ακόμη ότι το νομοσχέδιο «υπονομεύει τον δημόσιο χαρακτήρα των Μουσείων, ανοίγοντας το δρόμο για την άμεση και έμμεση ιδιωτικοποίηση των λειτουργιών τους: για την ανάθεση κρίσιμων τομέων λειτουργίας τους, που σήμερα εκτελούνται από το προσωπικό των Μουσείων, σε ιδιωτικές εταιρείες, με άμεσα αποτελέσματα τόσο στην ασφάλεια των αρχαιοτήτων όσο και στους εργαζόμενους (λ.χ. τη φύλαξη, την καθαριότητα, την οργάνωση εκθέσεων, την επικοινωνία)».

Υπογραμμίζουν ταυτόχρονα ότι «η υπαγωγή των δημόσιων Μουσείων στην απαράδεκτη διάταξη που επιτρέπει την εξαγωγή αρχαιοτήτων στο εξωτερικό για 25+25 χρόνια, καθώς και η ίδρυση παραρτημάτων στο εξωτερικό, ανοίγει τον δρόμο για νέες επαίσχυντες συμφωνίες τύπου Συλλογής Στερν και ανταλλαγές “ένα προς ένα” εκθεμάτων από τα ελληνικά Μουσεία με αρχαιοκαπηλικά ευρήματα Μουσείων του εξωτερικού».

Το γεγονός ότι πλέον τους πόρους των Μουσείων θα τα διαχειρίζονται τα ΝΠΔΔ (πέραν ενός ποσοστού που θα πάει στον ΟΠΑΔ), επίσης δέχεται τα βέλη των αρχαιολόγων που επισημαίνουν ότι έτσι υπονομεύεται ο «αναδιανεμητικός χαρακτήρας του συστήματος» (το γεγονός, δηλαδή, ότι μέχρι τώρα τα μεγάλα έσοδα των μουσείων υψηλής επισκεψιμότητας αξιοποιούνται συνολικά για την ανάδειξη, προβολή και προστασία των αρχαιοτήτων σε όλη τη χώρα).

Οι αρχαιολόγοι διαμαρτύρονται ακόμη γιατί με ένα άρθρο του νομοσχεδίου καταργούνται 735 κενές οργανικές, συμπεριλαμβανομένων 75 θέσεων αρχαιολόγων και 279 θέσεων φυλακτικού προσωπικού. Υποστηρίζουν ότι πρόκειται «για πρωτοφανή ενέργεια, που αποστερεί από το Υπουργείο Πολιτισμού την δυνατότητα να προχωρήσει σε προσλήψεις για την κάλυψη των χιλιάδων πραγματικών κενών, τη στιγμή που υπάρχουν Εφορείες Αρχαιοτήτων με ελάχιστο προσωπικό, ενώ το φυλακτικό προσωπικό δεν επαρκεί για να κρατηθούν ανοιχτές καν όλες οι αίθουσες των κεντρικών Μουσείων».