PLUS
Με αρκετά ήπιες διπλωματικές κινήσεις και «βελούδινα» λόγια από πλευράς Άγκυρας και χωρίς φραστικές εντάσεις κύλησε στην Αθήνα η δεύτερη ημέρα της επίσκεψης του επικεφαλής της τουρκικής διπλωματίας, Μεβλούτ Τσαβούσογλου, στη χώρα μας.
Οι επαφές του με τον Κυριάκο Μητσοτάκη και τον Νίκο Δένδια χαρακτηρίστηκαν ως χαμηλών τόνων, με αναφορές και άξονες κυρίως στην πιθανή ενδυνάμωση διμερών «στοιχείων» της οικονομικής διπλωματίας (βάσει των πρόσφατων επαφών των υφυπουργών Εξωτερικών Σεντάντ Ονάλ και Κώστα Φραγκογιάννη στην Καβάλα), ως και την επιβεβαίωση της επικείμενης συνάντησης Μητσοτάκη-Ερντογάν στο περιθώριο της Συνόδου Κορυφής της Ατλαντικής Συμμαχίας στις Βρυξέλλες, σχεδόν σε δύο εβδομάδες.
Η γνωστή ως και επιτήδεια διπλωματία της Τουρκίας απέφυγε τις οποιεσδήποτε αναφορές στα «καυτά, αιχμηρά και επιθετικού χαρακτήρα και προσανατολισμού» ζητήματα, δίδοντας έμφαση στη «θετική ατζέντα» και κινούμενη ως προς την Αθήνα στο μοτίβο των τελευταίων πολιτικο-διπλωματικών ανοιγμάτων της Τουρκίας με την Αίγυπτο και τη Σαουδική Αραβία.
Με εξαίρεση την περίπτωση των φραστικών λεκτικών εξάρσεων στην ακριτική Θράκη -που ήταν αναμενόμενη-περί τουρκικής (και όχι μουσουλμανικής μειονότητας) σε Ξάνθη και Ροδόπη, καθώς και περί «τουρκικών» μειονοτικών Γυμνασίων, ακόμα και οι γνωστοί παράγοντες της Συμβουλευτικής Επιτροπής και του κόμματος DEP/KIΕΦ απέφυγαν να αναφερθούν στα χιλιοειπωμένα και γνωστά «παράπονα», ενώ η μη μετάβαση του Τούρκου ΥΠΕΞ σε μειονοτικά χωριά της ορεινής Ξάνθης και Ροδόπης απομάκρυνε τις εκδηλώσεις προφορικής οξύτητας (π.χ. με Πομάκους). Γνωστά πρόσωπα όπως οι ψευτομουφτήδες (Μετέ και Σερίφ), η πρόεδρος του κόμματος Ασάφογλου, οι δήμαρχοι Ιάσμου και Αρριανών, ο γενικός πρόξενος Μουράτ Ομέρογλου και ο επιχειρηματίας Λεβέντ Σαδίκ απέφυγαν να τοποθετηθούν δημόσια και η σχετική προκλητική τοποθέτηση αφέθηκε μόνο στον Τσαβούσογλου. Προφανώς ορισμένα θέματα εθίγησαν στις κλειστές συναντήσεις του Γενικού Προξενείου, στο γεύμα (στην ταβέρνα της Θάμνας) ως και στις εκπαιδευτικές συζητήσεις στο μειονοτικό και ιστορικό Γυμνάσιο Τζελάλ Μπαγιάρ.
Η στάση Τσαβούσογλου προφανώς ήταν σε εφαρμογή των «κατευθυντήριων οδηγιών» του Ερντογάν (τις οποίες μετέφερε -πέραν του ΥΠΕΞ- αποβραδίς ο ιδιαίτερα δραστήριος και γνωστός διπλωμάτης, πρέσβης της Τουρκίας στην Αθήνα) Μπουράκ Οζουγκερκίν.
Υπάρχουν πολλοί λόγοι που διατήρησαν την επίσκεψη σε πολύ χαμηλούς τόνους, με πιο σημαντικούς τους παρακάτω:
1: Η πρόσφατη επίσκεψη της αναπληρώτριας υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ δρος Γουέντι Σέρμαν στην Αγκυρα (προηγούμενη εβδομάδα, προερχόμενη από το ΝΑΤΟ), όπου τέθηκαν επί τάπητος τα πολλά ανοικτά θέματα της αμερικανο-τουρκικής ατζέντας εν όψει της συνάντησης Μπάιντεν-Ερντογάν στις 14 Ιουνίου στη βελγική πρωτεύουσα. Η Σέρμαν γνωρίζει πολύ καλά και επί χρόνια τα θέματα των σχέσεων της Αγκυρας με Βαγδάτη-Τεχεράνη-Δαμασκό, την κουρδική παρουσία, ως και το πόσο σημαντική είναι η στρατιωτική παρουσία της Τουρκίας σε Βόρειο Ιράκ, Βόρεια Συρία, Λιβύη, Νότιο Κάυκασο,Ουκρανία, Μαύρη Θάλασσα κ.ά.(σε εξυπηρέτηση των συμφερόντων των ΗΠΑ-ΝΑΤΟ και αναχαίτιση των ρωσικών κινήσεων).
Μάλιστα ζήτησε από τον γ.γ./ΝΑΤΟ, πριν μεταβεί στην Αγκυρα, μία πλήρη και ενδελεχή ενημέρωση, συνοδευόμενη και από ορισμένες «σκέψεις» του. Ο Στόλτενμπεργκ επαίνεσε την Αγκυρα για τις αποστολές του ΝΑΤΟ (μεταξύ των οποίων την επικείμενη αεροπορική συνδρομή στην εναέρια επιτήρηση/περιπολία της Βαλτικής με τουρκικά αεροσκάφη) αλλά εξέφρασε την ανησυχία του κυρίως για το ρωσικό αντιπυραυλικό σύστημα S-400. Στην Αγκυρα, η Σέρμαν εμφανίστηκε «συγκλίνουσα» με την Τουρκία κυρίως στα περιφερειακά ζητήματα, αλλά ήταν κάθετα αρνητική στο θέμα των ρωσικών πυραύλων. Είπε στους συνομιλητές της Ονάλ, Καλίν και Ακάρ ότι «δεν υπάρχει περίπτωση οι ΗΠΑ να αποδεχθούν εξελιγμένα ρωσικά συστήματα σε τουρκικό έδαφος». Επίσης τόνισε ότι «για να αρθούν οι κυρώσεις της CAATSA και να επιστρέψετε στο αεροσκάφος πέμπτης γενιάς F-35 θα πρέπει να τεθούν εκτός οι πύραυλοι». Επίσης δεν έδωσε απάντηση σχετικά με το αίτημα για έκδοση του ιμάμη Γκιουλέν, που πρωτοστάτησε στην απόπειρα του αντι-ερντογανικού πραξικοπήματος πριν από πέντε χρόνια.
Ως εκ τούτου η διπλωματία της Αγκυρας σε όλα τα μέτωπα έχει κατά νου και αναμένει να δει πώς θα κινηθούν οι σχέσεις της με τις ΗΠΑ. Ατομα-κλειδιά για χαλάρωση των εντάσεων με τις ΗΠΑ είναι ο μεγαλοσύμβουλος Ιμπραήμ Καλίν και ο υπουργός Αμυνας, στρατηγός ε.α. και γνωστός φιλο-νατοϊκός (υπηρέτησε δύο φορές σε στρατηγεία του ΝΑΤΟ) Χουλουσί Ακάρ. Συνεπώς από τη συνάντηση Μπάιντεν-Ερντογάν θα κριθούν πάρα πολλά, με αιχμές την «ενιαιοποίηση» του μετώπου κατά της Μόσχας, καθώς και ποια τα επόμενα βήματα της Αγκυρας με τους S-400. Πάντως η Σέρμαν (όπως πληροφορήθηκα) για τους ρωσικούς πυραύλους δεν έφερε κάποιες «φρέσκες» ιδέες, αλλά -σύμφωνα με πληροφορίες του υπογράφοντος- ο Στόλτενμπεργκ έχει τρεις δικές του (που προσεχώς θα αποκαλύψουμε). Ως εκ τούτου η Αγκυρα με την επίσκεψη Τσαβούσογλου στη χώρα μας δεν θα ήθελε νέες εντάσεις. Μπλίνκεν, Σέρμαν και νατοϊκοί επιθυμούν ήρεμα νερά στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο…
2: Πέραν της δύσκολης, απρόβλεπτης και ασφαλώς προβληματικής τουριστικής περιόδου -λόγω των επιπτώσεων της Covid-19- από όλα τα κράτη της Ε.Ε., διεθνείς οργανισμούς κ.ά. εξετάζεται το μείζον θέμα της «παγκόσμιας και περιφερειακής ασφάλειας σε περίοδο μετα-Covid-19». Δεδομένων των επιθετικών διαθέσεων της Αγκυρας επί μήνες στην Ανατολική Μεσόγειο και της όξυνσης λόγω απειλών του Ερντογάν, η Ε.Ε. και η Τουρκία, με στόχο τη χαλάρωση της έντασης, συγκλίναν σε μίας μορφής θετική ατζέντα με στόχο τη σχετική αποκλιμάκωση των εντάσεων, ως και την προώθηση μίας διεθνούς περιφερειακής διάσκεψης για την Ανατολική Μεσόγειο, παρά τα προβλήματα σε Λίβανο-Συρία-Γάζα κ.ά.
Ως θετική εξέλιξη εκτιμάται η επικείμενη νέα, πολυκομματική κυβέρνηση του Ισραήλ -που σύντομα συγκροτείται- (χωρίς τον προβληματικό Νετανιάχου) ενώ τα θέματα που αφορούν το Ιράν (πυρηνικό πρόγραμμα-εξοπλισμοί-υποστήριξη σε ανταρτικές οργανώσεις) πλανώνται πάνω από την ευρύτερη περιοχή. Επειδή η Αγκυρα εμπλέκεται με στρατιωτική παρουσία σε όλα τα υπομέτωπα, έχει «προσανατολιστεί» στο να χαλαρώσει (τουλάχιστον με την Ελλάδα, προς το παρόν) τις επιμέρους εντάσεις. Η συγκεκριμένη «τάση» δεν αφορά την Κύπρο, γιατί ο Ερντογάν και η ηγεσία των Κατεχομένων έχουν επιλέξει διαφορετικούς δρόμους σχετικά με τη μη επίλυση του Κυπριακού. Ως εκ τούτου η επίσκεψη Τσαβούσογλου στη χώρα μας δεν επεδίωκε ενίσχυση των εντάσεων στα Ελληνοτουρκικά, γιατί οι αρμόδιοι στις Βρυξέλλες αξιολογούν τις κινήσεις της αναφορικά με την ευρωτουρκική ατζέντα (εξαιρώ την περίπτωση της Κύπρου, όπου μέσα στον Ιούλιο ο Ερντογάν θα στρατιωτικοποιήσει ακόμα περισσότερο τις επιλογές του στη Μεγαλόνησο).
Το Κυπριακό δεν ήταν κυρίαρχο θέμα στις επιμέρους συζητήσεις Δένδια-Τσαβούσογλου μετά την «καταστροφική» πενταμερή τής Γενεύης στα τέλη Απριλίου. Η Αγκυρα προφανώς δεν πρόκειται να σταματήσει τις αεροπορικές παρανομίες που αμείωτα συνεχίζει από το φθινόπωρο του 1974 στο Αιγαίο. Αυτές δεν τις εντάσσει στις πιο πρόσφατες των τελευταίων χρόνων και τις εκλαμβάνει ως δεδομένα αμφισβητούσες το καθεστώς. Αλλωστε Αμερικανοί και νατοϊκοί δεν έχουν τις ίδιες θέσεις με εμάς στα θέματα του εύρους του εναέριου χώρου μας.
3: Ανάλογα με τις προσεχείς επαφές της Αγκυρας με τους Αμερικανούς και τους Ευρωπαίους θα αξιολογηθούν πολλά. Η Μόσχα και το Πεκίνο παρακολουθούν τις κινήσεις της Αγκυρας. Η τελευταία έχει ενισχυθεί οικονομικά από το Πεκίνο, αλλά διατηρεί «αποστάσεις» από τη Μόσχα στα θέματα της παράνομης προσάρτησης της Κριμαίας το 2014 από τους Ρώσους, διαφωνεί με τους τελευταίους στο θέμα της ρωσικής υποστήριξης στο αποσχιστικό αντάρτικο σε Ντόνετσκ και Λουκάνσκ, ενώ υποστηρίζει τους Τατάρους της Κριμαϊκής. Επιπλέον η Αγκυρα έχει προχωρήσει σε πολυεπίπεδη στρατιωτική συνεργασία με το Κίεβο ως και σε υψηλόβαθμη τριμερή με τη Ρουμανία και την Πολωνία και προσεχώς (υπό εξέταση) με τη Βουλγαρία και τη Γεωργία.
Σε πολλά επιμέρους μέτωπα απλά συνεργάζεται με τους Ρώσους αποφεύγοντας περαιτέρω τοπικές υποτροπές (π.χ. στο Ιντλίμπ). Συνεπώς πολλές διμερείς ενέργειες της Αγκυρας απέναντί μας θα συνδιαμορφώνονται-συναρτησιοποιούνται ως και επηρεάζονται από τις σχέσεις Ουάσιγκτον-Μόσχας. Αρα η συνάντηση Μπάιντεν-Πούτιν στην Ελβετία, στις 16 Ιουνίου, υπό λογικές συνθήκες θα έχει επιπτώσεις και στα δικά μας. Παράλληλα χρειάζονται μεγάλη προσοχή οι επαφές και σχέσεις της Αγκυρας με την Τεχεράνη και το Ισλαμαμπάντ (γιατί σύμφωνα με αποκλειστικές πληροφορίες του υπογράφοντος έχουν προωθηθεί διάφορα…).
4: Τέλος, είναι ιδιαίτερα σημαντικό να παρακολουθούμε την κατάσταση στη Θράκη, με τη μουσουλμανική μειονότητα. Οι Αμερικανοί έχουν επιστήσει την προσοχή και ευαισθησία τους στα θέματα των ανθρωπίνων ελευθεριών και πολιτιστικο-μειονοτικών δικαιωμάτων (σε εποχή Μπάιντεν). Από την άλλη πλευρά -παρά την κριτική που δέχεται η Τουρκία, κάτι που ήταν και είναι εμφανές στις πρόσφατες εκδόσεις των ετήσιων πολυσέλιδων εκθέσεων του Στέιτ Ντιπάρτμεντ για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις θρησκευτικές ελευθερίες, η τουρκική προπαγάνδα απευθείας ή μέσω της Οργάνωσης Ισλαμικής Διάσκεψης είναι πιθανό να προβάλει διάφορα και να προκαλεί εντάσεις… Γι’ αυτό και η κατάσταση στη Θράκη από πλευράς μας απαιτεί συνεχή επαγρύπνηση.
*Ο Δρ Αθανάσιος Ε. Δρούγος είναι Διεθνολόγος-Γεωστρατηγικός Αναλυτής
