PLUS
Εκτός ελέγχου είναι πλέον το θλιβερό φαινόμενο των γυναικοκτονιών στην Ελλάδα, με ένα φονικό να καταγράφεται σχεδόν καθημερινά. ο Παγκοσμίως το φαινόμενο της ενδοοικογενειακής βίας και της βίας κατά των γυναικών λαμβάνει τρομακτικές διαστάσεις, με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας να υπογραμμίζει ότι τα περιστατικά αυξήθηκαν κατά 60% στα χρόνια της πανδημίας και τους ειδικούς να αναδεικνύουν τον κομβικό ρόλο του κοινωνικού περίγυρου και κυρίως των γειτόνων στην πρόληψη τέτοιων τραγικών φαινομένων.
Τα αίτια που οδήγησαν στην απίστευτη κλιμάκωση της βίαιης συμπεριφοράς και στην εκτόξευση των κρουσμάτων οικογενειακής βίας
Στην αντίθετη περίπτωση ο κύκλος της βίας διαιωνίζεται, αν οι γείτονες, συγγενείς, φίλοι και γνωστοί δεν σπάσουν τη σιωπή τους και παραμείνουν αδρανείς παρατηρητές. Όπως είχε άλλωστε πει από τον προηγούμενο αιώνα ο Άλμπερτ Αϊνστάιν, ένα από τα κορυφαία μυαλά του πλανήτη μας, «Το κακό στον κόσμο συμβαίνει όχι γιατί το πράττουν πολλοί. Το πράττουν λίγοι, αλλά πολλοί το αφήνουν να συμβεί».
Κοινωνικός περίγυρος
«Οι παρατηρητές -δηλαδή ο κοινωνικός περίγυρος- είναι το Α και το Ω στις περιπτώσεις ενδοοικογενειακής βίας και πρέπει να καταλάβουμε πως η σιωπή είναι συνενοχή. Όσοι ξέρουν και δεν μιλούν, δεν ειδοποιούν την Αστυνομία, τις κοινωνικές υπηρεσίες γι’ αυτό που συμβαίνει είναι συνένοχοι. Επιπλέον, αντί να παρακινήσουν τη γυναίκα που κινδυνεύει να φύγει άμεσα, την εγκλωβίζουν στέλνοντάς της λάθος μηνύματα, με φράσεις του τύπου ‘‘πού θα πας αν φύγεις’’, ‘‘έχεις παιδιά, πώς θα τα μεγαλώσεις μόνη σου’’, ‘‘δώσ’ του άλλη μία ευκαιρία’’, κάτι που αν η κακοποιημένη γυναίκα πράξει, μπορεί να το πληρώσει με τη ζωή της», επισημαίνει ο ψυχίατρος-ψυχοθεραπευτής Δημήτρης Οικονόμου. Από τη μεριά της η υφυπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων Μαρία Συρεγγέλα, υπεύθυνη της Γενικής Γραμματείας Δημογραφικής και Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων, τονίζει πως από το 2020 περισσότερες από 44.000 γυναίκες έχουν καταγγείλει περιστατικό βίας, ενώ περισσότερα από 3.700 παιδιά έχουν φιλοξενηθεί στις ειδικές δομές που λειτουργούν μαζί με τις μητέρες τους.
Ένστικτο επιβίωσης
Όπως εξηγεί ο ψυχίατρος- ψυχοθεραπευτής, οι γυναίκες έχουν δυνατό ένστικτο επιβίωσης και όταν καταλάβουν ότι ο κίνδυνος είναι αληθινός, πρέπει να φύγουν αμέσως μαζί με τα παιδιά τους και να ειδοποιήσουν την Αστυνομία και τις κοινωνικές υπηρεσίες. Επίσης πρέπει να έρθουν σε επαφή με έναν δικηγόρο, ώστε να μάθουν τα δικαιώματά τους. Δεν πρέπει να συγχωρούν (τον θύτη-σύζυγο ή σύντροφο), γιατί μπορεί δυστυχώς να το πληρώσουν με τη ζωή τους. Καταγγελία στις κοινωνικές υπηρεσίες μπορούν να κάνουν ανώνυμα και οι παρατηρητές, αυτοί που έχουν τη δύναμη να αποδειχθούν «καταλύτες» σε τέτοιου είδους θλιβερά φαινόμενα, ώστε αμέσως μετά την καταγγελία να αρχίσει να ξετυλίγεται το κουβάρι της (ενδοοικογενειακής) κακοποίησης.
Σε όσους βγαίνουν στα τηλεοπτικά παράθυρα μετά το φονικό να δηλώσουν ότι «έπεσαν από τα σύννεφα», ο Δημήτρης Οικονόμου απαντάει ότι τα σημάδια της κλιμάκωσης της βίας πάντοτε υπάρχουν. Κανένας άνθρωπος δεν ξυπνάει ένα πρωί και γίνεται ξαφνικά φονιάς, έχει δώσει στο παρελθόν δείγματα γραφής της βαριάς παθοψυχολογίας του και δυστυχώς στις κλειστές κοινωνίες της περιφέρειας ο κοινωνικός περίγυρος αντί να αναδείξει αυτά τα σημάδια, τα κρύβει κάτω από το χαλί και χαντακώνει τη γυναίκα-θύμα. Κατά τον ειδικό, η μεγάλη ζημιά που έκανε η πανδημία και ο εγκλεισμός είναι ότι οδήγησε αυτούς τους ανθρώπους σε μια κλιμάκωση της βίαιης συμπεριφοράς και παράλληλα τους έστειλε το μήνυμα ότι καταλύεται το κράτος, ότι διαλύονται οι θεσμοί, πως δηλαδή τίποτα δεν λειτουργεί. Και αυτό είναι ένα πολύ λανθασμένο μήνυμα για ανθρώπους με βαριά παθοψυχολογία, μπορεί να τους ωθήσει στο να απασφαλίσουν, επισημαίνει ο ψυχίατρος-ψυχοθεραπευτής.
Παρότι έχει συντελεστεί πρόοδος τις τελευταίες δεκαετίες στην Ελλάδα, υπάρχουν ακόμα απαρχαιωμένες αντιλήψεις και στερεότυπα, αλλά και σημαντικές ελλείψεις σε όλες τις δομές του κράτους. Τις ελλείψεις αυτές σε έναν βαθμό θα μπορούσε η κοινωνία να τις καλύψει αν όλοι πράτταμε το σωστό ως ενεργοί και υπεύθυνοι παρατηρητές. Η τραγική ειρωνεία είναι ότι τα άτομα που «εγκλωβίζουν» τις γυναίκες-θύματα είναι οι άλλες γυναίκες του κοινωνικού περίγυρου.
Θύματα
Πρόκειται για γυναίκες που έχουν υπάρξει και οι ίδιες θύματα και προβάλλουν τη δική τους θυματοποίηση, τη χρησιμοποιούν σαν άλλοθι στις ομόφυλές τους, που έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση, και αντί να τις παροτρύνουν να εγκαταλείψουν τον βίαιο σύζυγο, τις αποθαρρύνουν. Ο ψυχίατρος προσθέτει ότι στην περιφέρεια, όπως στην Κρήτη και αλλού όπου πρόσφατα καταγράφηκαν τέτοια περιστατικά γυναικοκτονιών, βλέπουμε σε μητριαρχικές κοινωνίες πολύ έντονα αυτό το πρότυπο να αναπαράγεται, με τους περισσότερους δράστες να έχουν μεγαλώσει στη σκιά μιας εξουσιαστικής μητέρας.
Η ζήλια, το…σπίρτο που ανάβει το φυτίλι!
Οι άντρες που μπαίνουν στη λογική του να βιαιοπραγήσουν απέναντι σε μια σύντροφο ή σύζυγο ξεκινούν νιώθοντας ζήλια.
Η ζήλια μεταφράζεται στο «θέλω αυτό που έχεις». Από τη ζήλια περνούν στο μίσος, το οποίο μεταφράζεται στο «δεν θέλω να έχεις αυτό που έχεις» και από εκεί μεταβαίνουν στον ακραίο φθόνο, δηλαδή «σου στερώ αυτό που έχεις, ώστε να μην το έχει κανείς».
Οι γυναίκες που έχουν υποστεί κακοποίηση, όταν τολμήσουν να ζητήσουν διαζύγιο από τον σύντροφο-δυνάστη ή απλώς να χωρίσουν, εκείνος συνήθως υποπτεύεται ότι αιτία είναι ένας άλλος άνδρας και αυτό του προκαλεί αφόρητη ζήλια. Το διαζύγιο ή ο χωρισμός ηχεί στ’ αυτιά του σαν απόρριψη, μια απόρριψη που η εξουσιαστική μητέρα του δεν του έμαθε να διαχειρίζεται. Από τη ζήλια περνάει στο μίσος και από εκεί φθάνει στον ακραίο φθόνο και σκοτώνει τη γυναίκα του για να μην την έχει κανένας άλλος, λέει ο Δημήτρης Οικονόμου. Οι άνδρες που σκοτώνουν τις γυναίκες τους δεν τις αγαπούν, τις μισούν.
Η αγάπη δεν εμπεριέχει καμία μορφή βίας, δεν τιμωρεί, δεν πονάει και σε καμία περίπτωση δεν σκοτώνει, προσθέτει ο ψυχίατρος-ψυχοθεραπευτής. Τα πιο τραγικά θύματα στις γυναικοκτονίες είναι τα παιδιά του ζευγαριού που ενίοτε γίνονται και μάρτυρες του βίαιου φονικού ή είναι αυτά που βρίσκουν τη μητέρα τους μέσα σε μια λίμνη αίματος. Σε αυτά τα εγκλήματα έμφυλης βίας τα παιδιά χάνουν και τους δύο γονείς, τη μητέρα-θύμα που πεθαίνει και τον πατέρα-δράστη που πάει φυλακή.
Όπως επισημαίνει ο κ. Οικονόμου, είναι καλύτερο για το μέλλον των παιδιών να βγει ο πατέρας-τέρας από τη ζωή τους και αυτά να κάνουν μια καινούργια αρχή, όπως για παράδειγμα συνέβη με το μωρό της άτυχης Καρολάιν και του ψυχρού δολοφόνου Μπάμπη Αναγνωστόπουλου. Άλλωστε και στο πρόσφατο τραγικό φονικό της Ζακύνθου, ο μεγαλύτερος γιος της άτυχης γυναίκας δεν ήθελε να έχει καμία επαφή με τον δράστη πατέρα του.
Με την άποψη αυτή συμφωνεί και η Ασπασία Θεοφίλου, ιδρύτρια της Οργάνωσης Strong Me για την πρόληψη και την καταπολέμηση της έμφυλης βίας, που επισημαίνει ότι είναι απαράδεκτο οι δράστες όταν βγαίνουν από τη φυλακή, έχοντας εκτίσει ποινή 8-9 ετών και όχι πραγματικά ισόβια, να διεκδικούν την κηδεμονία των παιδιών.
