PLUS
Το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (ΕΙΕ), το δεύτερο αρχαιότερο ερευνητικό ίδρυμα της χώρας μας, έχει πολυδιάστατη ερευνητική δράση.
Συνέντευξη Στην ΑΛΕΞΙΑ ΣΒΩΛΟΥ
Ανοίγει βηματισμό στην ογκολογία, την κλιματική αλλαγή και την τεχνητή νοημοσύνη.
Σε ορισμένα πεδία είναι το μοναδικό που διεξάγει έρευνα, όπως για παράδειγμα για την ανακάλυψη νέων βιοδεικτών για νοσήματα, όπως εξηγεί μιλώντας στην «Μ» ο νέος του πρόεδρος και διευθυντής, καθηγητής Μηχανικής του Περιβάλλοντος, Δημοσθένης Σαρηγιάννης.
– Πού στοχεύουν οι δράσεις του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών;
Οι έρευνες του ΕΙΕ στοχεύουν στο τρίπτυχο που συνιστούν η βιώσιμη ανάπτυξη, η προώθηση της καινοτομίας και η βέλτιστη προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή. Ο στρατηγικός στόχος του ΕΙΕ είναι να λειτουργεί ως διεθνές κέντρο αναφοράς για τη διερεύνηση και προσφορά στην κοινωνία καινοτόμων λύσεων σε κοινωνικές προκλήσεις, ένας χώρος αριστείας και υψηλού επιπέδου εκπαίδευσης για το ερευνητικό δυναμικό της Ελλάδας, και καταλύτης στις διεργασίες ενδυνάμωσης και ολοκλήρωσης του εθνικού οικοσυστήματος έρευνας.
– Ποιες είναι οι έρευνες αιχμής που υλοποιούνται αυτή την εποχή;
Το Ινστιτούτο Θεωρητικής και Φυσικής Χημείας κάνει έρευνα αιχμής για τη σύνθεση/ανάπτυξη και τον χαρακτηρισμό νέων υλικών και φωτονικών νανοδομών, καθώς και υπολογιστικές εγκαταστάσεις υψηλού επιπέδου για την προσομοίωση της δομής και της κίνησης ατόμων και μορίων, και για μελέτες υπολογιστικής κβαντομηχανικής μοντελοποίησης. Η βασική αυτή έρευνα έχει πληθώρα εφαρμογών στην οικονομία του υδρογόνου και τις ανανεώσιμες μορφές ενέργειας, στην αποθήκευση CO2 αλλά και στην προηγμένη παρακολούθηση και επίλυση περιβαλλοντικών και υγειονομικών προβλημάτων.
Επίσης, το ΕΙΕ είναι το μοναδικό ερευνητικό κέντρο στην Ελλάδα που συνδυάζει τη βιολογική έρευνα με τη συνθετική και τη φαρμακευτική χημεία. Σε εθνικό επίπεδο κανένα άλλο ινστιτούτο δεν χρησιμοποιεί -επί του παρόντος- ανάλογη ολοκληρωμένη διεπιστημονική προσέγγιση για την πρόληψη και τη θεραπεία ασθενειών, που να συνδυάζει τη βιολογική έρευνα αιχμής (αναγνώριση βιολογικού στόχου, βιολογική αξιολόγηση βιοδραστικών παραγόντων, ανακάλυψη βιοδεικτών) με τη συνθετική και φαρμακευτική χημεία και μοριακή ανάλυση (ορθολογικός σχεδιασμός και σύνθεση βιοδραστικών ενώσεων – δυνητικά φάρμακα) και τη μελέτη της επίδρασης περιβαλλοντικών παραγόντων στην ανθρώπινη υγεία.
– Γίνονται συνεργασίες με άλλους φορείς;
Το EIE έχει ένα πολύ μεγάλο δίκτυο συνεργασιών με άλλους επιστημονικούς φορείς, συμπεριλαμβανομένων όλων των ερευνητικών κέντρων και τεχνολογικών φορέων της χώρας καθώς και των πανεπιστημίων μας, αλλά και με φορείς όπως ο ΕΦΕΤ και το Γενικό Χημείο του Κράτους, αλλά και με περιφέρειες (για παράδειγμα συμμετέχει στην Επιστημονική Επιτροπή της Περιφέρειας Θεσσαλίας για την ανασυγκρότηση της Θεσσαλίας και στην Επιτροπή για την Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή της Περιφέρειας Αττικής), ενώ έχει υπογράψει μνημόνια συνεργασίας με ιδιωτικούς και δημόσιους ελληνικούς και διεθνείς φορείς για την αποτελεσματικότερη προώθηση της καινοτομίας απαντώντας σε κοινωνικές προκλήσεις με την έρευνά του.
– Ποια είναι τα σημαντικότερα νέα πρότζεκτ;
Το σημαντικότερο είναι το Κέντρο Αριστείας με επίκεντρο την ανάπτυξη προηγμένων οργανικών υλικών και καινοτόμων προσεγγίσεων για τη συνδυαστική διάγνωση και θεραπεία (θεραγνωστική) του καρκίνου και την ανάπτυξη βιοηλεκτρονικών εφαρμογών. Ο συνολικός προϋπολογισμός του έργου ανέρχεται σε 30 εκατ. ευρώ και χρηματοδοτείται από το Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας «Ελλάδα 2.0», το ΠΔΕ και την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων. Το συγκεκριμένο έργο περιλαμβάνει την ενεργειακή και συνολική αναβάθμιση των ερευνητικών και κτιριακών υποδομών του ΕΙΕ, την αγορά υπερσύγχρονου εξοπλισμού, όπως είναι τα τελευταίας γενιάς ηλεκτρονικά κρυογενικά μικροσκόπια που αποτελούν εξοπλισμό αιχμής μοναδικό στη χώρα μας και στη Νοτιοανατολική Ευρώπη, καθώς και την ανάπτυξη νέων τεχνολογιών αιχμής για την εξατομικευμένη προσέγγιση του καρκίνου και άλλων ασθενειών. Μέσω του εν λόγω έργου το ΕΙΕ θα αναπτύξει τεχνογνωσία και θα εφαρμόσει νέες ερευνητικές προσεγγίσεις σε πεδία υψηλής προτεραιότητας τόσο για την ερευνητική κοινότητα όσο και για την ελληνική κοινωνία.
Το Κέντρο Αριστείας του ΕΙΕ έρχεται να λειτουργήσει σαν όχημα για την περαιτέρω ανάπτυξη του Ολοκληρωμένου Κέντρου Έρευνας για τον Καρκίνο στην Αθήνα (Athens Comprehensive Cancer Center), ενός σημαντικού στρατηγικού στόχου του ΕΙΕ στο πλαίσιο του οποίου έχει αναπτυχθεί από το 2016 ένα ισχυρό δίκτυο συνεργασίας ανάμεσα σε εργαστήρια ερευνητικών κέντρων, πανεπιστημίων και νοσοκομείων σε όλο το κέντρο της Αθήνας, με τη συμβολή εταιρειών της φαρμακευτικής βιομηχανίας, της βιοτεχνολογίας, της διαγνωστικής και της βιοπληροφορικής. Στο πλαίσιο των δράσεων του ΕΙΕ για την Υγεία πρέπει να σημειωθεί το ευρωπαϊκό πρόγραμμα JANE με στόχο τη δημιουργία και λειτουργία ενός δικτύου αριστείας για την καταπολέμηση του καρκίνου. Το ΕΙΕ είναι ο εθνικός κόμβος για το έργο αυτό που εμπλέκει όλους τους σχετικούς επιστημονικούς φορείς της χώρας.
Επίσης, μια νέα στρατηγική πρωτοβουλία του ΕΙΕ στον τομέα της Υγείας είναι η δημιουργία και λειτουργία μιας Εθνικής Βιβλιοθήκης Ιατρικής, σε συνεργασία με τις ιατρικές σχολές της χώρας, τα ερευνητικά κέντρα που δραστηριοποιούνται στον τομέα της Υγείας, το Ινστιτούτο Επικοινωνίας και Ενημέρωσης της Υγείας και την Ιατρική Εταιρεία Αθηνών. Στόχος είναι η παροχή υπεύθυνης ενημέρωσης στο κοινό, πρόσβασης σε δεδομένα και επιστημονική γνώση και υπολογιστική υποδομή για ανάλυση δεδομένων για μεταφραστική έρευνα με όρους ανοικτής επιστήμης.
Σε ό,τι αφορά τις ερευνητικές υποδομές, το ΕΙΕ συμμετέχει και είναι εθνικός εκπρόσωπος στην ευρωπαϊκή ερευνητική υποδομή Instruct για τη δομική βιολογία, μια υποδομή βασικής έρευνας με πολύ μεγάλο εύρος εφαρμογών στη φαρμακολογία και την ιατρική. Συμμετέχουμε επίσης στην ευρωπαϊκή ερευνητική υποδομή EIRENE για το εκθεσίωμα και τη μελέτη της σχέσης περιβάλλοντος και υγείας, ενώ συντονίζουμε και το σχετικό δίκτυο ελληνικών επιστημονικών φορέων με στόχο την καλύτερη διάθεση ερευνητικών υποδομών στον τομέα του περιβάλλοντος και της υγείας. Τα αποτελέσματα των σχετικών μελετών μεταφράζονται σε χρήσιμη γνώση για τον μετασχηματισμό της βιομηχανικής καινοτομίας στην κατεύθυνση του σχεδιασμού και της παραγωγής ασφαλών και αειφόρων (βιώσιμων) προϊόντων. Διαδραματίζουμε έτσι σημαντικό ρόλο στην πανευρωπαϊκή σύμπραξη PARC, όντας στο τιμόνι των σχετικών ερευνητικών δράσεων που έχουν στόχο την ασφάλεια και την αειφορία στη χημική και τη φαρμακευτική βιομηχανία στη χώρα μας και την Ευρώπη.
– Πώς διαμορφώνεται ο ρόλος του ΕΙΕ στην εποχή της αλματώδους ανάπτυξης της τεχνητής νοημοσύνης;
Η τεχνητή νοημοσύνη (AI) μπορεί να υποστηρίξει σημαντικά την επιστημονική έρευνα με αλγορίθμους και αποτελέσματα που έρχονται να βοηθήσουν στην επίλυση δύσκολων προβλημάτων όπως η διαδικασία αναδίπλωσης των πρωτεϊνών, ένας βιολογικός μηχανισμός που όταν αποτυγχάνει μπορεί να οδηγήσει σε σημαντικά προβλήματα για την υγεία, όπως οι νευροεκφυλιστικές διαταραχές, το Αλτσχάιμερ κ.λπ. Μπορούμε με τη βοήθειά της να δημιουργήσουμε υπολογιστικά μοντέλα συστημικής βιολογίας που περιγράφουν ποσοτικά τα βιολογικά μονοπάτια που συνδέουν την έκθεση σε χημικούς και βιολογικούς ρύπους με την ανάπτυξη παθογενειών. Μας επιτρέπει να βρούμε τις δομές χημικών μορίων που μπορούν να έχουν πολύ μεγάλη πιθανότητα καλής λειτουργίας ως φάρμακα ή ως ασφαλή χημικά προϊόντα χωρίς τοξικότητα. Μας επιτρέπει, τέλος, να απαντήσουμε σε σημαντικά ερωτήματα της ιστορίας μας με την εφαρμογή της στην επιγραφική επιστήμη (στην ανάλυση αρχαίων επιγραφικών ανακαλύψεων). Οι παραπάνω είναι μερικές από τις εφαρμογές προηγμένων αλγορίθμων τεχνητής νοημοσύνης που χρησιμοποιούμε και αναπτύσσουμε στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών αξιοποιώντας πλήρως τη διεπιστημονικότητα των ερευνητών μας. Ο ρόλος ενός ερευνητικού οργανισμού με κύρος και αξιοπιστία όπως το ΕΙΕ στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης είναι λοιπόν να μετασχηματίσει τα όσα θετικά έχει να προσφέρει αυτή η νέα τεχνολογία σε νέα γνώση που να απαντά όσο το δυνατόν πληρέστερα σε κοινωνικές προκλήσεις όπως η προστασία της υγείας και του περιβάλλοντος. Και να μεταφράσει αυτή τη γνώση σε καινοτόμες λύσεις στα προβλήματα του πολίτη, μετουσιώνοντας την καθημερινότητά του σε βάθος.
– Θα επικεντρωθείτε σε μοντέλα προστασίας του πληθυσμού από την ταχύτατη εξέλιξη της κλιματικής αλλαγής;
Με δεδομένη την κλιματική κρίση είναι απαραίτητο ως χώρα να εστιάσουμε στις δράσεις που θα ενδυναμώσουν την ανθεκτικότητα της ελληνικής κοινωνίας και οικονομίας στις πιέσεις που θα δεχόμαστε λόγω της κλιματικής κρίσης. Αυτό σημαίνει να πάρουμε μέτρα προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή με όρους καινοτομίας και συμπεριληπτικότητας. Το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών ξεκινάει ένα τέτοιο μεγάλο πρότζεκτ εθνικής εμβέλειας για να προωθήσει καινοτόμες τεχνολογίες και, γενικότερα, λύσεις που να διευκολύνουν την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή ώστε να αντιμετωπίζονται με επιτυχία οι αρνητικές της συνέπειες. Η έμφασή του δεν είναι στα μοντέλα κλιματικής αλλαγή, αφού τέτοια ήδη υπάρχουν και είναι αναγνωρισμένα σε διεθνή κλίμακα, αλλά κυρίως στις καινοτομίες που θα μας επιτρέψουν να προσαρμοστούμε – για παράδειγμα, χρησιμοποιώντας τη δομική βιολογία αναπτύσσουμε τεχνολογίες για θα μπορούν να μειώσουν τον κίνδυνο ανάπτυξης ελονοσίας στη χώρα, κάτι που μπορεί να συμβεί λόγω της αύξησης του πληθυσμού των κουνουπιών εξαιτίας της μεταβολής του κλίματος. Να θυμίσω εδώ ότι ο κίνδυνος ανάπτυξης της ελονοσίας ήταν μια από τις πιο σημαντικές ανησυχίες για το υπουργείο Υγείας μετά την πλημμύρα από την καταιγίδα «Daniel» στη Θεσσαλία.
, το δεύτερο αρχαιότερο ερευνητικό ίδρυμα της χώρας μας, έχει πολυδιάστατη ερευνητική δράση. Ανοίγει βηματισμό){kind=link}