Φουμαρικός διμεθυλεστέρας για να χτυπηθεί η Σκλήρυνση κατά πλάκας

Οι επιστημονικές εξελίξεις που αφορούν την πρόσφατη έγκριση μιας ακόμη θεραπείας για την πολλαπλή σκλήρυνση στη χώρα μας παρουσιάστηκαν σε επιστημονική εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στα μέσα Φεβρουαρίου 2015 υπό την αιγίδα της Ελληνικής Ακαδημίας Νευροανοσολογίας (ΕΛΛΑΝΑ). Πρόκειται για τον φουμαρικό διμεθυλεστέρα, τη νέα από του στόματος θεραπεία πρώτης γραμμής που κυκλοφορεί ήδη στις ΗΠΑ, τον Καναδά και πολλές χώρες της ΕΕ, ενώ έχει λάβει τιμή και αναμένεται η είσοδός της στη θετική λίστα το επόμενo διάστημα και στην Ελλάδα.

Η έρευνα στο πεδίο της πολλαπλής σκλήρυνσης έχει κάνει εντυπωσιακή πρόοδο τα τελευταία χρόνια και είμαστε σε θέση αφενός να γνωρίζουμε περισσότερα για την παθογένεση της νόσου και αφετέρου να έχουμε στα χέρια μας περισσότερα σκευάσματα για να την αντιμετωπίσουμε.

Μέσα από την εμπεριστατωμένη ανάλυση σχετικά με όλους τους μηχανισμούς δράσης των θεραπειών που διαθέτουμε τα τελευταία 30 χρόνια, με την οποία άνοιξε την ημερίδα ο Αναπληρωτής Καθηγητής Νευρολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών Κωνσταντίνος Κυληντηρέας, έγινε φανερό ότι διαθέτουμε σήμερα μόρια τα οποία εμφανίζουν σε διαφορετικό βαθμό εκλεκτικότητα στη δράση τους στην υποκείμενη ανοσoπαθογένεια της νόσου. Με τον τρόπο αυτό δίνεται η δυνατότητα παρέμβασης σε διαφορετικούς μηχανισμούς που οδηγούν στην εμφάνιση υποτροπών αλλά και στην εξέλιξη της αναπηρίας.

Αναδείχθηκε επίσης η δυνατότητά μας να ελέγξουμε την ενεργότητα της νόσου σε υψηλά ποσοστά σε ορισμένες περιπτώσεις αλλά και η αδυναμία μας να την ακυρώσουμε απόλυτα στο σύνολο των ασθενών μας. Η ανάγκη λοιπόν νέων φαρμάκων και/ή στρατηγικών που θα επιτρέπουν αποτελεσματικότερη θεραπευτική παρέμβαση είναι επιτακτική.

Ο φουμαρικός διμεθυλεστέρας είναι ένα νέο φάρμακο που στοχεύει την πολλαπλή σκλήρυνση με διαφορετικό μηχανισμό από ό,τι οι άλλες θεραπείες, καταδεικνύοντας για πρώτη φορά το ρόλο του οξειδωτικού στρες στη νόσο.

Παρότι ο ακριβής μηχανισμός δράσης του δεν έχει ακόμα γίνει πλήρως κατανοητός, έχει αποδειχθεί ότι ενεργοποιεί το μονοπάτι Nrf2, παρέχοντας τη δυνατότητα στα κύτταρα του οργανισμού να αμύνονται έναντι στην φλεγμονή και το οξειδωτικό στρες.

Κάθε νέο φάρμακο που δοκιμάζεται και εγκρίνεται από τις αρμόδιες αρχές για τη χρήση του στη θεραπευτική της πολλαπλής σκλήρυνσης, εκτός από αυτή καθαυτή την αποτελεσματικότητά του, προσφέρει πολύτιμες πληροφορίες για μηχανισμούς που αφορούν την ίδια τη νόσο.

Ο φουμαρικός διμεθυλεστέρας είναι ένα τυπικό παράδειγμα αφού έρχεται να επιβεβαιώσει το ρόλο του οξειδωτικού στρες στην πολλαπλή σκλήρυνση, μία γνώση για την οποία γίνεται εκτεταμένα λόγος στη βιβλιογραφία.

Η σύσταση δε από διάφορες πηγές, αμφίβολου ενίοτε κύρους, για τη χρήση ποικίλλων προϊόντων με αντιοξειδωτική δράση στην πολλαπλή σκλήρυνση, ως επί το πλείστον «φυσικών», είναι μία ένδειξη του ενδιαφέροντος που υπήρχε για την αντιμετώπιση του οξειδωτικού στρες ως υποκείμενου μηχανισμού για τη νόσο.

Είναι, ωστόσο, από την άλλη γνωστό ότι, η αντιοξειδωτική δράση αυτών των προϊόντων, επιστημονικά επιβεβαιωμένη σε πολύ περιορισμένες ωστόσο περιπτώσεις σε πειραματικά μοντέλα για την πολλαπλή σκλήρυνση, όπως η πειραματική αυτοάνοση εγκεφαλομυελίτιδα, απαιτεί τη χορήγηση τεράστιας ποσότητας των ουσιών αυτών ώστε να θεωρείται ρεαλιστικά επιτυχής μία πιθανή χορήγησή τους.

Από την άλλη, πρέπει να ενθαρρύνεται η κατανάλωση προϊόντων διατροφής με αντιοξειδωτική δράση ως ένα πλαίσιο υγιούς τρόπου ζωής για τους ασθενείς με πολλαπλή σκλήρυνση, όπως και για όλους εν γένει τους ανθρώπους.

Δεν μπορεί ωστόσο να θεωρείται ως αποτελεσματική θεραπευτική προσέγγιση από μόνη της όταν η νόσος είναι παρούσα και ενεργή και υπάρχει επιτακτική ανάγκη για άμεση αποτελεσματική παρέμβαση.

Αντίθετα, ο φουμαρικός διμεθυλεστέρας καλύπτει αυτήν την ανάγκη με εξακριβωμένη αποτελεσματικότητα αναφορικά με τον έλεγχο του οξειδωτικού στρες, όπως επίσης και την ενεργό αυτοάνοση απομυελίνωση στην πολλαπλή σκλήρυνση.

Πρόκειται για ουσία η οποία, με τη σύνθεσή της ως ένα βαθμό παραλλαγμένη, χρησιμοποιείται εδώ και χρόνια στη θεραπεία της ψωρίασης με ικανοποιητικά αποτελέσματα. Αν και για την πολλαπλή σκλήρυνση ο φουμαρικός διμεθυλεστέρας είναι νέο φάρμακο, η μακρόχρονη εμπειρία από τη δράση του στην ψωρίαση είναι πολύτιμη αναφορικά με την αποτελεσματικότητα και ασφάλεια χορήγησης.

Ξεκινούμε δηλαδή μια νέα θεραπεία, αλλά έχοντας ήδη κερδισμένη εμπειρία από τη δράση του φαρμάκου αυτού σε αυτοάνοσες καταστάσεις, όπως η ψωρίαση. Σε συνδυασμό δε με τις πολυκεντρικές κλινικές μελέτες που έχουν ήδη γίνει με αυτό το φάρμακο για την πολλαπλή σκλήρυνση, η επιστημονική κοινότητα βρίσκεται στην ευχάριστη θέση να υποδεχθεί ένα καινοτόμο ως προς τη δράση του φάρμακο στην αυτοάνοση απομυελίνωση της πολλαπλής σκλήρυνσης.

Πράγματι, η δράση του φουμαρικού διμεθυλεστέρα έχει αποδειχθεί και κλινικά μέσω ενός ισχυρού προγράμματος ανάπτυξης, το οποίο περιελάβανε δύο κλινικές μελέτες φάσης ΙΙΙ, την DEFINE και την CONFIRM, καθώς και μία τρέχουσα μελέτη ανοιχτής επέκτασης (ENDORSE), στην οποία ασθενείς παρακολουθούνται εως 6,5 χρόνια.

Ο Καθηγητής Ralf Gold, M.D., διευθυντής του τμήματος νευρολογίας στο St. Josef-Hospital/Ruhr-University Bochum και ένας από τους κύριους ερευνητές μίας εκ των δύο κλινικών μελετών, παρουσίασε τα αποτελέσματά τους τα οποία αποδεικνύουν τη βελτίωση σημαντικών παραμέτρων της δραστηριότητας της νόσου.

Όπως ανέφερε ο Καθηγητής Gold, ο φουμαρικός διμεθυλεστέρας μειώνει την εμφάνιση των υποτροπών και των εστιών στον εγκέφαλο, αλλά και την εξέλιξη της αναπηρίας, ενώ παράλληλα παρουσιάζει ένα ευνοϊκό προφίλ ασφάλειας και ανοχής.

Στην ημερίδα συμμετείχε και ο Καθηγητής Bernd Kiesseir, από το Heinrich-Heine University, στο Duesseldorf, ο οποίος ανέπτυξε τη μεγάλη εμπειρία του με το φάρμακο μετά την κυκλοφορία του στη Γερμανία.

Ο φουμαρικός διμεθυλεστέρας έχει ήδη ευνοήσει τόσο ασθενείς νεοδιαγνωσμένους αλλά και ασθενείς που λόγω έλλειψης αποτελεσματικότητας ή προβλημάτων ανοχής χρειάσθηκε να αλλάξουν την προηγούμενη θεραπεία τους.

Η πληθώρα σκευασμάτων που έχουν πλέον οι νευρολόγοι για την αντιμετώπιση της νόσου δίνει τη δυνατότητα της εξατομίκευσης της θεραπείας και της επιλογής του κατάλληλου φαρμάκου για τον κάθε ασθενή.

Οι επιλογές αυτές αναμένεται σύντομα να διευρυνθούν καθώς νέα φάρμακα βρίσκονται στο στάδιο ανάπτυξης και να φέρουν επανάσταση στο χώρο της πολλαπλής σκλήρυνσης, προσφέροντας ακόμη μεγαλύτερη δυνατότητα επιλογών για βελτίωση στην ποιότητα ζωής των ασθενών.

Αξιοσημείωτο είναι τέλος το γεγονός πως, ο υψηλός αριθμός συμμετοχών στην ημερίδα και οι εξαιρετικές παρεμβάσεις που πραγματοποιήθηκαν, επιβεβαίωσαν ακόμη μια φορά το υψηλό επίπεδο νευρολόγων που διαθέτει η χώρα μας και το διαρκές ενδιαφέρον τους για ενημέρωση σε καθετί καινοτόμο.