PLUS
Του Ανδριανού Γκουρμπάτση, Αντιστράτηγου – Υπαρχηγού ΠΣ, ε.α, Νομικού
Κάθε αντιπυρική περίοδο, όταν προκαλείται μια μεγάλη πυρκαγιά στην επικράτεια, ακούμε ή διαβάζουμε συνήθως, ότι πρόκειται για προφανή περίπτωση εμπρησμού και για τις προξενηθείσες από την πυρκαγιά καταστροφές ακόμη και πριν ολοκληρωθεί η σχετική έρευνα των διωκτικών αρχών, για όλα ευθύνεται ο ”εμπρηστής” της συγκεκριμένης πυρκαγιάς. Η αυθαίρετη αυτή άποψη γίνεται δυστυχώς πειστική για όσους δεν γνωρίζουν και φυσικά για τον μέσο πολίτη.
Και βέβαια οι εμπρηστές ευθύνονται ποινικά και αστικά για τις δασικές πυρκαγιές που προκαλούν σκόπιμα, οδηγούμενοι στη συγκεκριμένη συμπεριφορά τους από κάποιο ψυχολογικό ή άλλο κίνητρο. Επίσης άλλες περιπτώσεις δασικών πυρκαγιών – και αυτές είναι οι περισσότερες – προκαλούνται από ανθρώπινη αμέλεια, ενώ ένας πολύ μικρότερος αριθμός πυρκαγιών οφείλεται σε τυχαία και φυσικά αίτια, για τα οποία ασφαλώς δεν στοιχειοθετείται ποινική ευθύνη κανενός. Έτσι σύμφωνα με σχετική Μελέτη, από τις 10 δασικές πυρκαγιές, στις 4 δεν εξακριβώνονται τα αίτια τους, οι 2 οφείλονται σε εμπρησμό από πρόθεση, οι 3 προκαλούνται από αμελή συμπεριφορά και μόνον 1 οφείλεται σε φυσικά και τυχαία αίτια ( ”Εγκληματικότητα των Εμπρησμών και Προφίλ των Εμπρηστών (2000 – 2010)” Ιούνιος 2014, Ανδριανού Γκουρμπάτση, Αντιστράτηγου Υπαρχηγού ΠΣ, ε.α, Νομικού).
Δεν πρέπει όμως να δαιμονοποιούνται σε κάθε περίπτωση καταστροφικής πυρκαγιάς οι ”εμπρηστές”. Και τούτο γιατί σε αρκετές περιπτώσεις εκτός από τους εμπρηστές υφίσταται ταυτόχρονα και ευθύνη του κράτους. Οι ευθύνες όμως του κράτους και για να κυριολεκτούμε των αρμοδίων κρατικών οργάνων του, όπως της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας, για παράδειγμα πλημμέλειες και λάθη στη διαχείριση του επιχειρησιακού έργου κλπ, των ΟΤΑ α΄ και β΄ βαθμού, για παράδειγμα παραλείψεις καθαρισμού της βλάστησης κλπ, των Δασικών Υπηρεσιών, για παράδειγμα παραλείψεις σε έργα πρόληψης πυρκαγιών καθώς και άλλων οργάνων, καλύπτονται πίσω από τις ευθύνες των ”εμπρηστών” κι έτσι οι δικές τους ευθύνες σκόπιμα συγκαλύπτονται και αποσιωπώνται από τα θεσμοθετημένα όργανα που διερευνούν τα συμβάντα αυτά. Το κράτος δηλαδή χρησιμοποιεί τις ευθύνες των ”εμπρηστών”, ως δικό του ”άλλοθι” για να καλυφτούν οι ενδεχόμενες ευθύνες του, που αγγίζουν μάλιστα πολλές φορές ακόμη και τα όρια του εμπρησμού από αμέλεια. Οι εμπρηστές που προκαλούν πυρκαγιές είτε με δόλο ή από αμέλεια, είναι πάντοτε οι ”αποδιοπομπαίοι τράγοι” και σε αυτούς φορτώνονται σε κάθε περίπτωση πυρκαγιάς όλες οι ευθύνες για τις καταστροφές, που προξενούνται από τις συμπεριφορές τους. Δεν θα πρέπει όμως αυτοί να επωμίζονται και τις ευθύνες του κράτους, όπου και εφόσον υπάρχουν, απλά και μόνον επειδή ευθύνονται ποινικά για τη συγκεκριμένη συμπεριφορά τους. Ευθύνες των αρμοδίων κρατικών οργάνων σπάνια διερευνούνται αυτεπάγγελτα από τον Εισαγγελέα και αυτό μπορεί να συμβεί μόνον, όταν υπάρχουν ανθρώπινες απώλειες και τεράστιες καταστροφές, όπως συνέβη στο παρελθόν με τις πυρκαγιές στην Ηλεία το 2007. Είναι από τις σπάνιες περιπτώσεις που πράγματι ερευνήθηκαν και καταλογίστηκαν ευθύνες για δασικές πυρκαγιές σε κρατικά όργανα (όργανα της Πυροσβεστικής, Δήμαρχο και Νομάρχη), και με την ποινική τους καταδίκη, επιβεβαιώνονται οι ανωτέρω ισχυρισμοί μου περί κρατικών ευθυνών.
Βέβαια το γεγονός ότι σε κάποιες περιπτώσεις υπάρχουν ευθύνες της Πυροσβεστικής και αυτό μάλιστα δεν αφορά τους χαμηλόβαθμους πυροσβέστες, αλλά τους υψηλόβαθμους αξιωματικούς, που έχουν την ευθύνη του συντονισμού των πυροσβεστικών δυνάμεων στις πυρκαγιές, δεν μπορεί να παραβλέψει, ότι οι Έλληνες Πυροσβέστες μάχονται στα πεδία των πυρκαγιών, ως ήρωες, με αυτοθυσία, τόλμη και ψυχή και ομολογουμένως πρέπει να δεχτούμε, ότι συγκαταλέγονται μεταξύ των καλύτερων πυροσβεστών στον κόσμο. Επίσης, δεν σημαίνει, ότι δεν σώζονται από τους πυροσβέστες στα πεδία των μαχών τόσος ανθρώπινες ζωές όσο και περιουσίες πολιτών και του κράτους, που απειλούνται από τις πυρκαγιές, κάτω υπό αντίξοες κι επικίνδυνες συνθήκες. Όμως όλοι στο ΠΣ γνωρίζουμε, ότι υπάρχουν και περιπτώσεις πυρκαγιών, που υπάρχουν ευθύνες των εκάστοτε επικεφαλής αξιωματικών για την απώλεια ανθρώπινων ζωών αλλά και περιουσιών, και αυτές είναι που πρέπει να διερευνώνται.
Εξάλλου, τουλάχιστον για τις προκαλούμενες από αμέλεια πυρκαγιές, όπως είναι φυσικό, ξεκινούν σχεδόν όλες από μια πολύ μικρής έκτασης φωτιά, τις οποίες οι πυροσβεστικές δυνάμεις εύκολα και πολύ γρήγορα μπορούν να καταστείλουν, – και καταστέλλουν τις περισσότερες φορές – αν κινητοποιηθούν και επέμβουν άμεσα, με τα απαιτούμενα μέσα και προσωπικό και τις αντιμετωπίσουν οργανωμένα, με κατάλληλο συντονισμό των δυνάμεων και αποτελεσματικά. Δυστυχώς όμως αυτό δεν συμβαίνει πάντοτε στις περιπτώσεις πυρκαγιών, με αποτέλεσμα, αν επικρατούν και ευνοϊκές συνθήκες, όπως ξηρασία, ισχυροί άνεμοι, υψηλές θερμοκρασίες κ.α, να προξενούνται από μια πολύ μικρής έκτασης φωτιά τεράστιες καταστροφές σε δομές και τον δασικό πλούτο της χώρας, για τις οποίες είναι πολύ πιθανόν να υπάρχουν και ευθύνες των αξιωματικών που έχουν την ευθύνη της οργάνωσης, σχεδιασμού και συντονισμού των πυροσβεστικών δυνάμεων και γενικά τη διαχείριση του επιχειρησιακού έργου.
Για παράδειγμα, κατά την τρέχουσα αντιπυρική περίοδο, στην πυρκαγιά της 30/8/2014 στην Αγ. Μαρίνα Λέσβου, από την οποία κάηκαν σχεδόν 6.000 στρέμματα δασικών εκτάσεων και αγροτικών και γεωργικών καλλιεργειών, υπήρξαν συγκεκριμένες καταγγελίες την 31/8/2015 με τίτλο: ”Ναι εμείς κάψαμε την Αγία Μαρίνα, την Αμαλή, τη Χαραμίδα…”, στο Lesvosnews.net, για σωρεία λαθών και παραλείψεων σε θέματα επιχειρησιακά, όπως: ”Απουσία συντονισμού, καθυστέρηση πυροσβεστικών αεροπλάνων, διακοπή ρίψεων από πυροσβεστικά αεροπλάνα για ανεφοδιασμό εκτός Λέσβου, καθυστέρηση στην άφιξη των δυνάμεων εκτός Λέσβου (εναέρια και πεζοπόρα τμήματα πυροσβεστικής) , απουσία καθαρισμού δασών”…!
Επίσης, και στην πυρκαγιά της 17 Ιουλίου 2015, στην Νεάπολη Λακωνίας, από την οποία κάηκαν περίπου 50.000 στρέμματα και διάφορες υποδομές, σε σχετικό δημοσίευμα του κ. Σταύρου Καπάκου με τίτλο: ”Ολέθρια τα λάθη της Πυροσβεστικής στη Νεάπολη” στο site της Εφημερίδας των Συντακτών (efsyn.gr), την 20/7/2015, αφήνονται αιχμές για ”…ολέθρια λάθη με αποτέλεσμα η φωτιά να πάρει διαστάσεις εξ αιτίας ισχυρών ανέμων και να καταστρέψει μια περιοχή υψηλού φυσικού κάλλους από το Μεσοχώρι ως προς Κάβο Μαλιά…” και γενικά για συγκεκριμένες ευθύνες των αρμοδίων οργάνων της κατά την επιχειρησιακή διαχείρισή της, με τεράστιες καταστροφικές επιπτώσεις σε έννομα αγαθά. Ακόμη στην ίδια ως άνω πυρκαγιά υπήρξε αναγκαστική προσγείωση ενός πυροσβεστικού Α/Φ CL-215 και διασώθηκαν μεν οι πιλότοι, πλην όμως καταστράφηκε από την επελθούσα πυρκαγιά το Α/Φ. Κανείς δεν ευθύνεται έστω για τη ζημιά που υπέστη το Δημόσιο από την παράλειψη της Πυροσβεστικής να το προστατεύσει από την πυρκαγιά;
Ακόμη, η πυρκαγιά την 31/8/2015 στον Αγ. Νικόλαο Φωκίδας, ως φαίνεται δεν κατασβέστηκε πλήρως και δεν φυλάχτηκε από τις πυροσβεστικές δυνάμεις, όπως προβλέπεται από τις διαταγές του Αρχηγείου ΠΣ και όπως αναφέρεται στο Amfissa Press την 2/9/2015 αναζωπυρώθηκε και πήρε διαστάσεις με δυσμενείς επιπτώσεις στο δασικό πλούτο και άλλες ιδιωτικές περιουσίες. Τέλος, περίπου 30.000 στρ. ελατοδάσους στο όρος Μαίναλο, το έτος 2000, κάηκαν από αναζωπύρωση πυρκαγιάς που προκλήθηκε από κεραυνό.
Στις ανωτέρω περιπτώσεις και σε μια σειρά πολλών άλλων περιπτώσεων διαχρονικά, οι αρμόδιες διωκτικές αρχές δεν πράττουν τα κατά νόμον προβλεπόμενα και δεν διερευνούν και αναζητούν, παράλληλα με τη διερεύνηση των αιτίων των δασικών πυρκαγιών και τους υπαιτίους αυτών, ενδεχόμενες ευθύνες και των αρμοδίων κρατικών υπηρεσιών και οργάνων για τις καταστροφές αυτών, όπως των Πυροσβεστικών Υπηρεσιών ή και άλλων Κρατικών Υπηρεσιών, όπως οργάνων των ΟΤΑ, Δασικών Υπηρεσιών κλπ, στο βαθμό που τους αναλογούν, με βάση τις αρμοδιότητες τους, για τις καταστροφές που προξενήθηκαν από πράξεις και παραλείψεις των οργάνων τους Και τούτο συμβαίνει σκόπιμα, είτε για να συγκαλυφτούν τυχόν ευθύνες των αρμοδίων οργάνων, στο πλαίσιο της ιδιότυπης αυτής και έκνομης ”συναδελφικής αλληλεγγύης”, είτε με σκοπό να μην υπάρξει αστική ευθύνη του κράτους για πράξεις και παραλείψεις των οργάνων του, κι έτσι το κράτος να μην ευθύνεται – ενώ υποχρεούται – για αποζημίωση των ζημιωθέντων από τις πυρκαγιές ή ακόμη και να μην αναδειχτούν τυχόν πολιτικές ευθύνες της εκάστοτε κυβέρνησης και συναφώς των αρμόδιων υπουργών της. Το κράτος φαίνεται ότι είναι πάνω από όλους και έχει μια ιδιότυπη και ασύγγνωστη ασυλία, παρόλο που αυτό δεν προβλέπεται στην έννομη τάξη μας και στο δικαιικό μας σύστημα. Και αυτό συμβαίνει γιατί στα θέματα αυτά, όπως λέει και ο λαός ”Γιάννης πίνει, Γιάννης κερνάει”. Δηλαδή δεν είναι δυνατόν το Ανακριτικό Τμήμα της αρμόδιας κατά τόπον Πυροσβεστικής Υπηρεσίας ή η Προϊσταμένη αυτού Υπηρεσία, που είναι η Διεύθυνση Αντιμετώπισης Εγκλημάτων Εμπρησμού (ΔΑΕΕ), που διερευνούν τα αίτια των πυρκαγιών, τα υπηρεσιακά όργανα των εν λόγω Υπηρεσιών να ελέγξουν ενδεχόμενες ευθύνες των προϊσταμένων τους αξιωματικών ή ακόμη και της φυσικής Ηγεσίας τους;
Η Δικαιοσύνη βέβαια στις περισσότερες από τις παραπάνω περιπτώσεις, που ενδεχομένως υπάρχουν ευθύνες αρμοδίων οργάνων, όπως της Πυροσβεστικής, των ΟΤΑ, της Δασικής, δεν παρεμβαίνει αυτεπάγγελτα συνήθως μετά από σχετική είδηση, παρόλο που θα έπρεπε. Θα παρέμβει μόνον, αν υπάρξει συγκεκριμένη καταγγελία (μήνυση ή αναφορά), για να διερευνηθούν ενδεχόμενες ευθύνες των προαναφερόμενων αρμοδίων κρατικών οργάνων. Ως γνωστόν, η ποινική δίωξη κινείται αυτεπάγγελτα από τον Εισαγγελέα, σύμφωνα με το άρθρο 36 ΚΠΔ, ύστερα από αναφορά, μήνυση ή άλλη είδηση, ότι διαπράχθηκε αξιόποινη πράξη. Βέβαια και στις ελάχιστες περιπτώσεις που παρεμβαίνει αυτεπάγγελτα ο αρμόδιος Εισαγγελέας και διενεργείται προκαταρκτική εξέταση για τη διερεύνηση σχετικής καταγγελίας (μήνυσης ή αναφοράς) για ευθύνες κρατικών οργάνων, δεν μπορεί να καταλήξει εύκολα σε ποινικές ευθύνες πχ των επικεφαλής αξιωματικών του ΠΣ σε μια πυροσβεστική επιχείρηση με καταστροφικά αποτελέσματα, δεδομένου ότι οι ευθύνες τους σχετίζονται με τεχνικής φύσεως θέματα, όπως είναι το επιχειρησιακό έργο, και τα εν λόγω θέματα, όπως είναι φυσικό, δεν τα γνωρίζει ο Εισαγγελέας, εκτός κι αν διορίσει ειδικό πραγματογνώμονα. Διαφορετικά τα υπαίτια κρατικά όργανα θα επιχειρήσουν να τα ”κουκουλώσουν” στηριζόμενα σε αυτήν ακριβώς την έλλειψη ειδικών γνώσεων για επιχειρησιακά θέματα του Εισαγγελέα. Οι πολίτες που ζημιώνονται από μια καταστροφική πυρκαγιά, όπως στις τεις προαναφερόμενες περιπτώσεις, δεν γνωρίζουν ότι μπορούν να αξιώσουν αποζημίωση από τους πραγματικά υπεύθυνους και γι΄ αυτό δεν κινούνται δικαστικά. Έτσι γλυτώνουν από τις ευθύνες τους όλοι όσοι πραγματικά με τις πράξεις και παραλείψεις τους συνέβαλαν στην καταστροφή του φυσικού πλούτου και της περιουσίας του κράτους και των πολιτών.
Ωστόσο υπάρχουν λύσεις καθ΄ όλα νόμιμες και προβλεπόμενες από την κείμενη νομοθεσία για να διενεργείται στις ως άνω περιπτώσεις έρευνα είτε από αρμόδια Υπηρεσία του ΠΣ, ή από ανεξάρτητη αρχή, λύσεις που γνωρίζουν πολύ καλά οι αρμόδιοι του ΠΣ και των άλλων αρμοδίων υπηρεσιών, πλην όμως δυστυχώς δεν υπάρχει σχετική βούληση για να γίνει προσφυγή σε αυτές. Η μια Υπηρεσία είναι η Διεύθυνση Επιθεώρησης και Ελέγχου Πυροσβεστικού Σώματος (Υπηρεσία Εσωτερικών Υποθέσεων), που ιδρύθηκε με το άρθρο 70 του Ν. 4249/2014, αλλά σκόπιμα έχει ανασταλεί η λειτουργία της, γιατί θέλουν να επικρατεί η ατιμωρησία στο ΠΣ. Η άλλη δε λύση και πιο αντικειμενική είναι να διενεργείται έρευνα στις ως άνω περιπτώσεις από τον Γενικό Επιθεωρητή Δημόσιας Διοίκησης, που έχει αρμοδιότητα ελέγχου, πέραν από των πειθαρχικών ευθυνών και των έκνομων πράξεων των κρατικών οργάνων.
Ποιος όμως από την Ηγεσία του ΠΣ θα τολμήσει να αναθέσει τη διερεύνηση ενδεχόμενων ευθυνών οργάνων του ΠΣ, για τις καταστροφικές πυρκαγιές, που καταγγέλλεται δημόσια, όπως στα ΜΜΕ, ότι υπάρχουν λάθη και παραλείψεις οργάνων της Πυροσβεστικής στις πυροσβεστικές επιχειρήσεις, στον Γενικό Επιθεωρητή Δημόσιας Διοίκησης; Ασφαλώς και δεν θα τολμήσει κανείς τουλάχιστον από την φυσική Ηγεσία του ΠΣ, γιατί μπορεί στο τέλος να βρεθεί ”μπλεγμένη” και αποδοθούν και σε αυτήν, ποινικές και άλλες ευθύνες και τότε τι γίνεται; Ως πότε όμως αυτό το κράτος θα κρύβεται, δεν θα αναλαμβάνει τις δικές του ευθύνες και θα λειτουργεί με τον προαναφερόμενο προκλητικό και δόλιο τρόπο, υπό το βάρος διαφόρων σκοπιμοτήτων; Τελικά υπάρχει κράτος δικαίου σε αυτήν τη χώρα; Ως πότε η πολιτική Ηγεσία του ΠΣ θα συγκαλύπτει τόσο τις δικές της, όσο και τις ευθύνες της Ηγεσίας του ΠΣ και όποιων άλλων εμπλεκομένων, που πραγματικά έχουν μερίδιο ευθύνης για τις καταστροφικές πυρκαγιές; Υπάρχει ισονομία και είναι όλοι ίσοι απέναντι στο νόμο ή το κράτος είναι υπεράνω των νόμων; Δεν μπορεί το κράτος να ζητά από τους πολίτες να σέβονται το νόμο και να ενεργούν με βάση την αρχή της νομιμότητας, όταν αυτό προκλητικά παρανομεί και μάλιστα απροκάλυπτα, αφού στις περισσότερες περιπτώσεις λειτουργεί με βάση την αρχή της σκοπιμότητας.
Τελικά πότε σε αυτήν τη χώρα θα πληρώσουν για τις ευθύνες τους, σε όλες τις υποθέσεις με ποινικό ενδιαφέρον που ζημιώθηκε το Δημόσιο, οι πραγματικοί υπεύθυνοι;
