PLUS
Συναντώντας τον γαληνεύει ο εσωτερικός σου κόσμος. Ο ποιητικός τρόπος που μιλάει, χαμηλόφωνα, δημιουργεί μία σύνδεση απαλή και ήρεμη με την ψυχή… Έχει τη μοναδική ικανότητα να σε αποφορτίζει με το καθάριο, ήρεμο και καθησυχαστικό του βλέμμα.
Του ΣΤΑΥΡΟΥ ΖΑΓΚΑΝΑ
Ο καταξιωμένος Έλληνας σκηνοθέτης Γιάννης Σμαραγδής μιλά στην «Μ» για τον κορυφαίο Έλληνα κυβερνήτη και όχι μόνο…
Σου δημιουργεί την αίσθηση της μυσταγωγίας στη συζήτηση μαζί του. Η συνάντησή μας κράτησε πάνω από δύο ώρες. Η αντιμετώπιση είναι συνομιλητή και όχι δημοσιογράφου. Τα λόγια του σε ταξιδεύουν στη ζωή, την τέχνη και sτο μεγαλείο του Θεού. Φεύγοντας, είχα την εντύπωση ότι είχα μόλις βρεθεί με έναν πολύ κοντινό μου άνθρωπο. Ίσως ένα οικείο και αγαπημένο μου πρόσωπο. Τόσο «δικός» σου γίνεται με την απλότητα της ψυχής του. Ο Γιάννης Σμαραγδής, ο σκηνοθέτης των μεγάλων επιτυχιών «Καβάφης», «El Greco», «Ο Θεός αγαπάει το χαβιάρι», «Καζαντζάκης», σε κερδίζει από την πρώτη στιγμή. Σε πείθει ότι υπάρχει ακόμη ελπίδα σε τούτο τον κόσμο.
Το καλλιτεχνικό «ταξίδι» του Γιάννη Σμαραγδή που του εξασφάλισε μία τεράστια σταδιοδρομία στη σκηνοθεσία ξεκίνησε με την ταινία του «Καλή σου νύχτα, κυρ Αλέξανδρε» το 1981. Πρόκειται για ένα αφιέρωμα στη ζωή και στο έργο του Έλληνα συγγραφέα Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη και προβλήθηκε σε πολλές τηλεοράσεις και μουσεία του εξωτερικού, όπως το Χάρβαρντ, το MIT Αμερικής, το Centre Pompidou στη Γαλλία κ.ά.
Ακολούθησε η ταινία «Καβάφης» το 1996 για τη ζωή και το έργο του μεγάλου Έλληνα ποιητή Κωνσταντίνου Π. Καβάφη, η οποία απέσπασε τις καλύτερες κριτικές, καθώς και πολλά βραβεία τόσο εντός Ελλάδος όσο και στο εξωτερικό. Πέντε κρατικά βραβεία: Βραβείο Καλύτερης Ταινίας και Σκηνοθεσίας, Φωτογραφίας (Νίκος Σμαραγδής), Β’ Γυναικείου Ρόλου (Μάγια Λυμπεροπούλου), Μακιγιάζ (Αργυρώ Κουρουπού) και δύο διεθνή βραβεία Μουσικής για τον Βαγγέλη Παπαθανασίου από τα Φεστιβάλ Γάνδης Βελγίου και Βαλένθια Ισπανίας.
Η ταινία «Καβάφης» ήταν υποψήφια για το βραβείο Grand Prix στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Φλάνδρας, καθώς και για το βραβείο Golden Astor στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Mar del Plata της Αργεντινής.
Η διεθνής καταξίωση του Γιάννη Σμαραγδή ήρθε όμως το 2007 με την ταινία «El Greco» που «μιλάει» για τον ζωγράφο Δομήνικο Θεοτοκόπουλο η οποία κατατάχτηκε μέσα στις 10 καλύτερες ταινίες διεθνώς για ζωγράφους. Η ταινία έκανε το αξεπέραστο ρεκόρ εισιτηρίων στην Ελλάδα με 1.200.000 θεατές. Στο Διεθνές Φεστιβάλ του Τορόντο κατατάχτηκε πρώτη ανάμεσα στις πέντε χρυσές ταινίες στο φεστιβάλ.
Η επόμενη ταινία του Γιάννη Σμαραγδή «Ο Θεός αγαπάει το χαβιάρι» ήρθε το 2012 και αποτελεί μια διεθνής συμπαραγωγή Ελλάδας, Ισπανίας και Ουγγαρίας για έναν ακόμα ήρωα της Ελλάδος, τον Ιωάννη Βαρβάκη. Απέσπασε το Βραβείο Giuseppe Sciacca για την ηθοποιό Olga Sutulova. Συμμετείχε επισήμως στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Τορόντο 2012, παρουσία του σκηνοθέτη, της παραγωγού, του πρωταγωνιστή και του συνθέτη, καθώς και στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Σαγκάης 2013.
Το 2017 ολοκλήρωσε την ταινία «Καζαντζάκης» για τον μεγάλο συγγραφέα Νίκο Καζαντζάκη. Η ταινία κυκλοφόρησε στους κινηματογράφους στις 23 Νοεμβρίου 2017, ενώ έφτασε στην πρώτη θέση του Box Office με 250.000 εισιτήρια.
Η ταινία «Καζαντζάκης» συμμετείχε επισήμως στο 51ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου στο Χιούστον (Worldfest) όπου και απέσπασε 4 βραβεία: Grand Remi Award Καλύτερης Ταινίας, Gold Remi Award Καλύτερης Μουσικής για τον Μίνωα Μάτσα, Gold Remi Award Καλύτερης Φωτογραφίας για τον Άρι Σταύρου, Houston Broadcast Film Critics Associations Award Καλύτερου Ηθοποιού για τον Οδυσσέα Παπασπηλιόπουλο, ενώ απέσπασε και δύο υποψηφιότητες για Gold Remi Award για τη Μαρίνα Καλογήρου και τον Θοδωρή Αθερίδη. Έλαβε επίσης το Βραβείο Φωτογραφίας στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Ischia στην Ιταλία, το Βραβείο Κοινού στο Greek Film Expo της Νέας Υόρκης, το Βραβείο Κοινού στο Greek Film Expo της Ατλάντα.
Ο Γιάννης Σμαραγδής, ένας γνήσιος Έλληνας στοχαστής, μιλά στην «Μπαμ» δίχως ίχνος καλλιτεχνικής έπαρσης για τα σπουδαία έργα του, τη βράβευσή του με το διεθνές βραβείο «Καποδίστριας», ως Ελληνική Προσωπικότητα της Χρονιάς από την Ακαδημία Ελληνικών βραβείων Τέχνης, τη γνωριμία του με τον τεράστιο Βαγγέλη Παπαθανασίου και για την ταινία «Καποδίστριας», που πέρασε από σαράντα κύματα, αλλά έρχεται…
– Κύριε Σμαραγδή, είστε πολυβραβευμένος και πολύ σημαντικός άνθρωπος της τέχνης. Πρόσφατα μάλιστα η Ακαδημία Ελληνικών Βραβείων Τέχνης ανακοίνωσε ότι θα σας απονείμει το βραβείο «Καποδίστριας» ως την Ελληνική Καλλιτεχνική Προσωπικότητα διεθνούς εμβέλειας του 2022. Αυτό έχει ένα βάρος…
Μα δεν είναι βάρος… Είναι χαρά, τιμή και ευπρόσδεκτη ευθύνη.
– Υπήρξε κάποια προσωπικότητα, κ. Σμαραγδή, από τα παιδικά σας χρόνια που επηρέασε στην υπόλοιπη ζωή σας και, εάν ναι, πώς;
Ναι! Ο συμπατριώτης μου Νίκος Καζαντζάκης αλλά και ο αποθανών νεότατος πατέρας μου. Και οι δύο με έμαθαν το ίδιο πράγμα: να προσφέρεις χωρίς να περιμένεις ανταπόδοση!
– Με ποια προσωπικότητα από αυτές που έχετε αναδείξει κινηματογραφικά μέχρι στιγμής έχετε ταυτιστεί περισσότερο;
Με όλους!
– Θα ξεχωρίζατε κάποια από τις προσωπογραφίες που έχετε δημιουργήσει-αποτυπώσει;
Τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη στην πρώτη και μάλλον παραγκωνισμένη κινηματογραφικά ταινία μας «Καλή σου νύχτα κυρ Αλέξανδρε»… Ίσως γιατί πρωτοπροβλήθηκε στην τηλεόραση. Αλλά και τα περισσότερα διηγήματα του Παπαδιαμάντη σε εφημερίδες πρωτοδημοσιεύθηκαν… Έχασαν τίποτα από την ουσία τους ή την καλλιτεχνική αξία τους;
– Θέλατε πολύ να είναι έτοιμη η ταινία «Καποδίστριας» μέσα στο 2021 ώστε να συμπέσει με τα 200 χρόνια μετά την Επανάσταση. Τι ακριβώς έγινε; Τι δυσκολίες συναντήσατε;
Οι δυσκολίες που συνάντησα ήταν μια πανδημία… και ένας πόλεμος. Όσο για το αν ήθελα να προβληθεί μέσα στο 2021, ναι, θα ήθελα! Μήπως η ταινία έσβηνε τις ασκήμιες και τους ανθελληνισμούς των διάφορων επιτήδειων που προσπαθούν να οργανώσουν τους Έλληνες να μην αγαπούν τους καλύτερούς μας. Και ο καλύτερος των καλύτερων είναι ο Καποδίστριας. Και θέλω να πιστεύω πως η ταινία θα συμβάλει να βρει τη θέση που του αξίζει, δηλαδή να αγιοποιηθεί! Το εύχομαι και το ελπίζω!
– Τι σας γοήτευσε στην προσωπικότητα του Καποδίστρια ώστε να του κάνετε την «αγιογραφία» του, όπως έχετε δηλώσει;
Μα ότι ήταν ένας πραγματικός άγιος σε κοσμική δράση… που επιπροσθέτως θυσιάστηκε για ανώτερους πατριωτικούς σκοπούς! Δεν είναι μόνο ο καλύτερος κυβερνήτης μετά τους αρχαίους Έλληνες, αλλά η πιο αγαθή, άδολη και ανιδιοτελής προσωπικότητα των νεότερων ελληνικών χρόνων. Και, κυρίως, είναι -δεν λέω «ήταν»- ένας βαθύτατος φορέας του ελληνικού αισθήματος, που εμπεριέχει τους αρχαίους Έλληνες και τη στάση της ζωής τους, αλλά ήταν και είναι ένας βαθύτατος πιστός της ελληνικής θρησκευτικής Ορθοδοξίας, που εμπεριέχει ελευθερία. Θέλω να πιστεύω ότι η ταινία θα αναδείξει ότι ο Καποδίστριας είναι ένα πρότυπο για μας τους Έλληνες που έπραξε μόνο το καλό. Ανέδειξε πώς πρέπει να είμαστε αύριο εμείς οι Έλληνες, με πίστη και αγάπη για τα ανώτερα.
– Η ταινία αυτή προορίζεται για διεθνή παραγωγή; Έχετε κλείσει ήδη κάποια ονόματα πρωταγωνιστών που θα μπορούσατε να μοιραστείτε μαζί μας;
Τον Καποδίστρια και λοιπούς ρόλους όπως ο Μέτερνιχ και η Ρωξάνδρα θα είναι Άγγλοι ηθοποιοί, αφού η ταινία θα γίνει στα αγγλικά και στα ελληνικά. Τους ελληνικούς ρόλους θα τους παίξουν σπουδαίοι Έλληνες ηθοποιοί, όπως ο Παύλος Κοντογιαννίδης τον Κουντουριώτη, ο Μιχάλης Ιατρόπουλος τον Μαυροκορδάτο, ο Νίκος Καρδώνης (ο σπουδαίος Σικελιανός στην ταινία μας «Καζαντζάκης») ως Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος και η απόγονος του Καποδίστρια, Ναταλία Καποδίστρια, σε έναν ρόλο-έκπληξη. Επίσης η Τατιάνα Λύγαρη ως μητέρα της Ρωξάνδρας και ο Παύλος Σκουρολιάκος στον ρόλο ενός θυμόσοφου και ο Ηλίας Λογοθέτης στον ρόλο ενός γέρου σοφού που προβλέπει το μέλλον και άλλοι.
– Ποιες προσωπικότητες θα θέλατε να προσεγγίσετε κινηματογραφικά στο μέλλον;
Θα ήθελα να κάνω ταινία για τον Βαγγέλη Παπαθανασίου, αλλά δεν ξέρω αν έχω τις πνευματικές δυνάμεις για να ανταποκριθώ στο μέγεθος του προσώπου. Αυτού του τεράστιου Έλληνα, με την πνευματική υπερβατικότητα, που επανέφερε στο κέντρο του πλανητικού πολιτισμού το διαυγές ελληνικό ΦΩΣ.
– Νιώθετε ότι έχει αναγνωριστεί το έργο σας περισσότερο σε παγκόσμιο επίπεδο και λιγότερο στην Ελλάδα;
Νιώθω ότι το έργο μου τόσο στο εξωτερικό όσο και στην Ελλάδα βρήκε την καλύτερη ανταπόκριση στις καρδιές των αγαθών ανθρώπων και εξ αυτού έδωσαν δύναμη στις ψυχές τους, αφού η τέχνη του κινηματογράφου και ευρύτερα η τέχνη είναι το «λιπαντικό» της ψυχής. Ως εκ τούτου δώσαμε αγάπη και πήραμε χαρά.
– Είστε ένας ακούραστος εργάτης της τέχνης που ποτέ δεν μπήκε σε κομματικές και εκδοτικές παρέες. Πόσο ακριβά το πληρώσατε αυτό;
Πολύ ακριβά, αλλά δεν με ενδιαφέρει… Στην ουσία δεν γίνεται αλλιώς. Όταν υπηρετείς τις δυνάμεις του καλού, το κακό επιτίθεται… Πρέπει να έχεις τις εσωτερικές αντιστάσεις για να το κατανοήσεις και να το αποδεχτείς. Εσύ κάνεις αυτό που πρέπει και αυτοί κάνουν το ίδιο από την απέναντι πλευρά. Φαίνεται ότι έτσι προχωράει η ζωή.
– Με την κριτική, τι σχέση έχετε; Σας ακουμπά; Σας ενδιαφέρει;
Μα σας απάντησα. Εμείς δημιουργούμε έργα που παρηγορούν τις ανθρώπινες ψυχές, ενώ οι κριτικοί με τις υστεροβουλίες τους και τη διαστροφική κακότητά τους προσπαθούν να τα καταρρακώσουν. Ωστόσο, ο μόνος κριτής των έργων τέχνης είναι ο πανδαμάτορας Χρόνος… Ουδείς άλλος.
– Είστε άνθρωπος που πιστεύει πολύ στον Θεό. Έχετε αντιμετωπίσει δυσκολίες για τις οποίες έχετε βοηθηθεί να τις ξεπεράσετε από μια ανώτερη δύναμη;
Ναι, αλλά δεν ισχύει αυτό μόνο με εμένα, αλλά σε όλους τους καλλιτέχνες που «ξέρουνε την προσευχή» τους. Γιατί οι καλλιτέχνες που «ξέρουνε την προσευχή» τους εισέρχονται λίγο ή πολύ στη συμπαντική αρμονία που είναι Θεός.
– Ποια η άποψή σας για τον κινηματογράφο;
Ο κινηματογράφος είναι η μεγάλη λαϊκή τέχνη των καιρών μας, με τεράστια επιρροή στην ανθρώπινη ψυχή. Αυτή λοιπόν η μεγάλη λαϊκή τέχνη που εμφανίζεται στην ανθρωπότητα όταν εμφανίζονται νέες τεχνολογίες, όσο και να σας φανεί παράξενο, έχει αναγωγές στην αρχαία ελληνική γραμματεία και φιλοσοφία, και δεν είναι καθόλου μακριά από το αρχαίο τελετουργικό των Ελευσίνιων Μυστηρίων. Οι μυημένοι αποκτούσαν συναίσθηση της κατάργησης του θανάτου, κάτι που στιγμιαία το κάνει μέσα στη σκοτεινή αίθουσα ο κινηματογράφος. Επίσης αυτή η νέα τέχνη που έχει ανάγκη τις τεχνολογίες είναι άμεσα συνδεδεμένη με τον μύθο του σπηλαίου του Πλάτωνα. Προτρέπω στους αναγνώστες σας να καταφύγουν στον πατέρα όλων μας, τον Πλάτωνα… Μόνο καλό θα τους κάνει!
«Ενας μεγάλος Έλληνας, ένας μεγάλος πατριώτης»
– Πρόσφατα «χάσαμε» τον μεγάλο Έλληνα και παγκόσμιο μουσικό Βαγγέλη Παπαθανασίου, που γνωρίζουμε ότι σας έχει γράψει τη μουσική, και μάλιστα αφιλοκερδώς, για τις ταινίες σας «Καβάφης» (1996) και «Ελ Γκρέκο» (2007). Για όλο τον κόσμο είναι μια μεγάλη απώλεια. Για εσάς τι είναι ο Βαγγέλης;
Όπως είναι μια τεράστια απώλεια για όλο τον κόσμο, έτσι είναι και για μένα. Αλλά κυρίως για την Ελλάδα και για τον ελληνικό οικουμενικό πολιτισμό. Ο ανεξίτηλος Βαγγέλης Παπαθανασίου ήταν, είναι ο καθρεφτισμός της συμπαντικής αρμονίας και φορέας του ακατάλυτου ελληνικού φωτός και της πίστης στα Ανώτερα. Ήταν ένας γενναίος της ομορφιάς, ένας αγγελιοφόρος της θεϊκής ομορφιάς, όπως ο Μπετόβεν, ο Μότσαρτ, ο Αισχύλος, ο Πυθαγόρας, ο Οδυσσέας Ελύτης. Μα, πάνω απ’ όλα, ήταν ένας μεγάλος Έλληνας, ένας μεγάλος πατριώτης… Και επιπλέον ένας γλυκύτατος και τρυφερός άνθρωπος που αγαπούσε και βοηθούσε τους αδύναμους και αναξιοπαθούντες. Η απώλεια είναι μεγάλη και δυσαναπλήρωτη.
