Γιατί είναι τόσο ακριβά τα τρόφιμα στην Ευρώπη; Η ακρίβεια και ο πληθωρισμός στο μικροσκόπιο των New York Times.

02/06/2023 12:43

Σύμφωνα με τους New York Times, στη Βρετανία, η μέση τιμή ενός καρβέλιου (και πιο συγκεκριμένα ενός λευκού ψωμιού σε φέτες) ήταν κατά 28% υψηλότερη τον Απρίλιο. Την ίδια στιγμή στην Ιταλία, η τιμή των μακαρονιών και άλλων ζυμαρικών έχει αυξηθεί σχεδόν κατά 17% σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Και στη Γερμανία, τη μεγαλύτερη οικονομία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι τιμές του τυριού είναι σχεδόν 40% υψηλότερες από ό,τι πριν από ένα χρόνο και με τις πατάτες να κοστίζουν 14% περισσότερο.

Σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση, οι τιμές των καταναλωτικών τροφίμων ήταν κατά μέσο όρο σχεδόν 17% υψηλότερες τον Απρίλιο σε σχέση με ένα χρόνο νωρίτερα, μια ελαφρά επιβράδυνση σε σχέση με τον προηγούμενο μήνα, ο οποίος έθεσε τον ταχύτερο ρυθμό ανόδου σε πάνω από δυόμισι δεκαετίες!

Η κατάσταση είναι χειρότερη στη Βρετανία από ό, τι στους δυτικοευρωπαίους γείτονές της: οι τιμές των τροφίμων και των μη αλκοολούχων ποτών ήταν 19% υψηλότερες, ο ταχύτερος ρυθμός ετήσιου πληθωρισμού των τροφίμων εδώ και περισσότερα από 45 χρόνια. Συγκριτικά, ο ετήσιος ρυθμός πληθωρισμού των τροφίμων στις ΗΠΑ ήταν 7,7%.

Ο επίμονος πληθωρισμός των τροφίμων συμπιέζει τα νοικοκυριά με χαμηλό εισόδημα και προβληματίζει τους Ευρωπαίους πολιτικούς. (Στην Ιταλία, η κυβέρνηση πραγματοποίησε συνάντηση αυτόν τον μήνα για να συζητήσει την άνοδο των τιμών των ζυμαρικών).

Ταυτόχρονα, το σημαντικό κόστος παραγωγής τροφίμων, συμπεριλαμβανομένων των καυσίμων, του σιταριού και άλλων γεωργικών προϊόντων, μειωνόταν στις διεθνείς αγορές κατά το μεγαλύτερο μέρος του περασμένου έτους -εγείροντας ερωτήματα σχετικά με το γιατί οι τιμές των τροφίμων για τους καταναλωτές παραμένουν τόσο υψηλές στην Ευρώπη. Και με το αυξανόμενο κόστος εργασίας και την ευκαιρία για κερδοσκοπία, οι τιμές των τροφίμων είναι απίθανο να μειωθούν σύντομα.

Γενικότερα, η αύξηση των τιμών θα μπορούσε να ασκήσει πίεση στις κεντρικές τράπεζες να διατηρήσουν τα επιτόκια σε υψηλά επίπεδα, περιορίζοντας ενδεχομένως την οικονομική ανάπτυξη.

ΤΙ ΑΥΞΑΝΕΙ ΤΙΣ ΤΙΜΕΣ ΤΩΝ ΤΡΟΦΙΜΩΝ;
Πίσω από την τιμή ενός καρβελιού ψωμιού περιλαμβάνεται το κόστος όχι μόνο για τα βασικά συστατικά του αλλά και για την επεξεργασία, τη συσκευασία, τη μεταφορά, τους μισθούς, την αποθήκευση και τα εμπορικά σήματα.

Ο δείκτης των Ηνωμένων Εθνών για τις παγκόσμιες τιμές των βασικών τροφίμων, όπως το σιτάρι, το κρέας και το φυτικό έλαιο, έφτασε στην κορυφή τον Μάρτιο του 2022, αμέσως μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, η οποία είναι ένας από τους μεγαλύτερους παραγωγούς σιτηρών. Σύμφωνα με τους NY Times, ο πόλεμος διέκοψε την παραγωγή σιτηρών και πετρελαίου στην περιοχή και είχε παγκόσμιο αντίκτυπο, επιδεινώνοντας τις επισιτιστικές κρίσεις σε μέρη της Ανατολικής Αφρικής και της Μέσης Ανατολής.

Τα χειρότερα όμως αποφεύχθηκαν, εν μέρει λόγω μιας συμφωνίας για εξαγωγή σιτηρών από την Ουκρανία. Έτσι, οι τιμές του ευρωπαϊκού σιταριού μειώθηκαν περίπου 40% από τον περασμένο Μάιο. Οι παγκόσμιες τιμές φυτικών ελαίων έπεσαν περίπου κατά 50%. Αλλά υπάρχουν ακόμη δρόμος για να διανυθεί: ο δείκτης τιμών των τροφίμων των Ηνωμένων Εθνών ήταν 34% υψηλότερος τον Απρίλιο από τον μέσο όρο του 2019.

Εκτός από τις τιμές των βασικών προϊόντων, η Ευρώπη έχει βιώσει ιδιαίτερα σκληρές αυξήσεις στο κόστος κατά μήκος της αλυσίδας εφοδιασμού τροφίμων.

Οι τιμές της ενέργειας εκτινάχθηκαν στα ύψη επειδή ο πόλεμος ανάγκασε την Ευρώπη να αντικαταστήσει γρήγορα το ρωσικό φυσικό αέριο με νέες προμήθειες, αυξάνοντας το κόστος παραγωγής, μεταφοράς και αποθήκευσης τροφίμων.

Αν και οι τιμές χονδρικής για την ενέργεια υποχώρησαν πρόσφατα, οι λιανοπωλητές προειδοποιούν ότι θα υπάρξει μεγάλη καθυστέρηση -ίσως έως και ένα χρόνο- προτού οι καταναλωτές δουν τα οφέλη από αυτό, επειδή οι συμβάσεις ενέργειας είχαν συναφθεί μήνες πριν, πιθανότατα αντανακλώντας αυτές τις υψηλότερες τιμές.

Και η στενότητα στην αγορά εργασίας στην Ευρώπη με υψηλά ποσοστά κενών θέσεων εργασίας και χαμηλά επίπεδα ανεργίας αναγκάζουν τους εργοδότες, συμπεριλαμβανομένων των εταιρειών τροφίμων, να αυξήσουν τους μισθούς για να προσελκύσουν εργαζόμενους. (Αυτό το σημείο στο άρθρο των NY Times, προφανώς δεν αφορά εμάς). Αυτό με τη σειρά του αυξάνει το κόστος για τις επιχειρήσεις, συμπεριλαμβανομένου του τομέα των τροφίμων.

Η ΚΕΡΔΟΣΚΟΠΙΑ ΔΙΑΤΗΡΕΙ ΨΗΛΑ ΤΙΣ ΤΙΜΕΣ;
Οι υποψίες αυξάνονται μεταξύ των καταναλωτών, των συνδικάτων και ορισμένων οικονομολόγων ότι ο πληθωρισμός θα μπορούσε να διατηρείται σε υψηλά επίπεδα από εταιρείες που αυξάνουν τις τιμές πάνω από το κόστος για να προστατεύσουν τα περιθώρια κέρδους. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα δήλωσε ότι στα τέλη του περασμένου έτους, τα εταιρικά κέρδη συνέβαλαν στον εγχώριο πληθωρισμό όσο και στην αύξηση των μισθών, χωρίς να προσδιορίζει όμως συγκεκριμένους κλάδους.

Οικονομολόγοι της Allianz, της γερμανικής ασφαλιστικής εταιρείας και διαχείρισης περιουσιακών στοιχείων, εκτιμούν ότι το 10% με 20% του πληθωρισμού των τροφίμων στην Ευρώπη μπορεί να αποδοθεί σε κερδοσκοπία. “Υπάρχει μέρος του πληθωρισμού των τιμών των τροφίμων που βλέπουμε και το οποίο δεν εξηγείται εύκολα”, δήλωσε ο Λούντοβικ Σούμπραν, επικεφαλής οικονομολόγος της Allianz, στους NY Times.

Ωστόσο, η έλλειψη λεπτομερών στοιχείων σχετικά με τα εταιρικά κέρδη και τις αλυσίδες εφοδιασμού έχει προκαλέσει ρήγμα ανάμεσα στις απόψεις των οικονομολόγων.

Ορισμένοι οικονομολόγοι και έμποροι λιανικής τροφίμων έχουν κουνήσει το δάχτυλο στους μεγάλους παγκόσμιους παραγωγούς τροφίμων, οι οποίοι διατήρησαν διψήφια περιθώρια κέρδους ενώ αύξησαν τις τιμές. Τον Απρίλιο, ο ελβετικός κολοσσός Nestlé δήλωσε ότι αναμένει το περιθώριο κέρδους του φέτος να είναι περίπου το ίδιο με πέρυσι, περίπου 17%, ενώ ανέφερε αύξηση των τιμών σχεδόν κατά 10% το πρώτο τρίμηνο.

Ακόμη και αν λάβει κανείς υπόψη του δαπάνες όπως τη μεταφορά και την κάλυψη των καθυστερήσεων στις τιμές από το χωράφι μέχρι τα ράφια των σουπερμάρκετ, ο κ. Σούμπραν είπε ότι θα περίμενε ότι ο πληθωρισμός των τροφίμων να είχε μειωθεί μέχρι τώρα.

Στη Βρετανία, ορισμένοι οικονομολόγοι εξηγούν διαφορετικά την κατάσταση. Ο Μάικλ Σάντερς, οικονομολόγος στην Oxford Economics και πρώην καθοριστής επιτοκίων στην Τράπεζα της Αγγλίας, είπε σε σημείωμα προς πελάτες τον Μάιο ότι ο “πληθωρισμός” δεν ήταν ο ένοχος. Το μεγαλύτερο μέρος της αύξησης του πληθωρισμού αντανακλά το υψηλότερο κόστος της ενέργειας και άλλων εμπορευμάτων, είπε.

Αντί να αυξάνονται, τα συνολικά κέρδη των μη χρηματοπιστωτικών εταιρειών στη Βρετανία, εξαιρουμένης της βιομηχανίας πετρελαίου και φυσικού αερίου, μειώθηκαν τον περασμένο χρόνο, είπε.

Η βρετανική ρυθμιστική αρχή ανταγωνισμού είπε επίσης ότι δεν είχε δει ανησυχητικά στοιχεία στον ανταγωνισμό στον τομέα των παντοπωλείων, αλλά ότι εντείνει την έρευνά της για “το κόστος ζωής”..

ΟΙ ΤΙΜΕΣ ΤΩΝ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΕΧΟΥΝ ΦΤΑΣΕΙ ΣΤΟ ΥΨΗΛΟΤΕΡΟ ΣΗΜΕΙΟ ΤΟΥΣ;
Παρά τις μειώσεις στις τιμές του γάλατος στη Βρετανία -και τη δημοσιότητα που αυτές πήραν- οι τιμές των τροφίμων είναι γενικά απίθανο να μειωθούν στο εγγύς μέλλον. Αντίθετα, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής παρακολουθούν στενά την επιβράδυνση του ρυθμού των αυξήσεων.

Υπάρχουν ενδείξεις ότι ο ρυθμός του πληθωρισμού των τροφίμων -η διψήφια αύξηση των ετήσιων τιμών- έχει φτάσει στο απόγειό της. Τον Απρίλιο, το ποσοστό μειώθηκε στην Ευρωπαϊκή Ένωση για πρώτη φορά σε δύο χρόνια.

Αλλά η επιβράδυνση από εδώ και πέρα είναι πιθανόν να γίνεται σταδιακά.

“Φαίνεται ότι χρειάζεται περισσότερος χρόνος για να λειτουργήσουν οι πιέσεις στις τιμές των τροφίμων αυτή τη φορά μέσα στο σύστημα από ό,τι περιμέναμε”, δήλωσε αυτό το μήνα ο Άντριου Μπέιλι, διοικητής της Τράπεζας της Αγγλίας.

Στην Ευρώπη, ορισμένες κυβερνήσεις παρεμβαίνουν περιορίζοντας τις τιμές στα βασικά τρόφιμα, αντί να περιμένουν οι συζητήσεις των οικονομολόγων να καταλήξουν κάπου. Στη Γαλλία, η κυβέρνηση προωθεί το “τρίμηνο κατά του πληθωρισμού”, ζητώντας από τους λιανοπωλητές τροφίμων να μειώσουν τις τιμές σε ορισμένα προϊόντα μέχρι τον Ιούνιο. Αλλά ο υπουργός Οικονομικών είπε ότι θέλει οι παραγωγοί τροφίμων να συνεισφέρουν περισσότερο στην προσπάθεια, προειδοποιώντας ότι θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν φορολογικές κυρώσεις προκειμένου να ανακτηθούν τυχόν περιθώρια κέρδους άδικα σε βάρος των καταναλωτών, αν αρνηθούν να επιστρέψουν στις διαπραγματεύσεις.

Αυτές οι προσπάθειες μπορεί να βοηθήσουν ορισμένους αγοραστές αλλά στο σύνολό τους ελάχιστα μπορούν να παρηγορήσουν τους κατοίκους της Ευρώπης. Οι τιμές των τροφίμων είναι απίθανο να μειωθούν. Το μόνο πιθανό είναι να επιβραδυνθεί τη φετινή χρονιά αλλά αργότερα ο ρυθμός των αυξήσεων.