PLUS
Σε κάποιες κυήσεις οι βλάβες που δημιουργούνται στα έμβρυα χρειάζονται άμεση αντιμετώπιση πριν από τη γέννηση του παιδιού. Με αυτόν τον συναρπαστικό τομέα ασχολούνται οι μαιευτήρες γυναικολόγοι που εξειδικεύονται στην εμβρυολογία και που, χάρη στην πρόοδο της επιστήμης και στην ανάπτυξη ειδικών ενδοσκοπίων, πραγματοποιούν λεπτές χειρουργικές επεμβάσεις στο έμβρυο, μέσα στην κοιλιά της μητέρας του.
Συνέντευξη στην ΑΛΕΞΙΑ ΣΒΩΛΟΥ
Ο Γιώργος Παπαϊωάννου, μαιευτήρας γυναικολόγος, διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών, ειδικός σε προγεννητικό έλεγχο, χειρουργική εμβρύου και γυναικολογική υπερηχογραφία, ακαδημαϊκός υπότροφος, Γ΄ Μ/Γ Κλινική ΑΠΘ μιλά στην «Μ» για τις σωτήριες «παρεμβάσεις» στην ενδομήτρια ζωή.
Στην Ελλάδα, ένας από τους ειδικούς που ασχολούνται με αυτόν τον συναρπαστικό τομέα είναι ο Γιώργος Παπαϊωάννου, που με την ομάδα του, την τελευταία επταετία, διορθώνει τέτοιες βλάβες σε έμβρυα που αλλιώς θα αντιμετώπιζαν μεγάλο κίνδυνο. Τον συναντήσαμε και μας μίλησε για τη δουλειά του.
Τι ακριβώς θεωρείται κύηση υψηλού κινδύνου σε μία εποχή που ο αριθμός τους αυξάνεται, καθώς ολοένα και περισσότερες γυναίκες για κοινωνικούς και οικονομικούς λόγους αργούν πολύ να αποκτήσουν οικογένεια;
Κύηση υψηλού κινδύνου θεωρείται κάθε κύηση που εμφανίζει υψηλό κίνδυνο επιπλοκών από τη μητέρα ή/και το έμβρυο. Οι λόγοι που θέτουν μια κύηση σε αυξημένο κίνδυνο επιπλοκών μπορεί να αφορούν: α. τη μητέρα (αν υπάρχουν συγκεκριμένες προϋπάρχουσες νόσοι, όπως αυτοάνοσα νοσήματα, σακχαρώδης διαβήτης, σοβαρές θυρεοειδοπάθειες, αρτηριακή υπέρταση, παχυσαρκία, σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών, προχωρημένη ηλικία κ.ά.), β. το έμβρυο (όπως γενετικές ή δομικές ανωμαλίες εμβρύου και πολύδυμη κύηση), ενώ υπάρχουν και γ. νόσοι που σχετίζονται με την κύηση (κυρίως νόσοι πλακούντα, όπως προεκλαμψία, πλακουντιακή ανεπάρκεια, αλλά και πρόωρος τοκετός). Ειδικά, όσον αφορά τις δύο τελευταίες κατηγορίες, πρέπει να σημειωθεί ότι όλες οι κυήσεις που ξεκινούν ως χαμηλού μπορεί να μετατραπούν σε υψηλού κινδύνου κατά την πορεία της κύησης. Για παράδειγμα, κάθε έμβρυο έχει κίνδυνο να φέρει κάποια γενετική ανωμαλία, ακόμα και αν οι γονείς είναι απόλυτα φυσιολογικοί και με ελεύθερο ιστορικό.
Ποιες εμβρυϊκές βλάβες μπορούν να εμφανιστούν στις κυήσεις υψηλού κινδύνου και ποιες από αυτές μπορούν να διορθωθούν κατά τη διάρκεια της εμβρυϊκής ζωής;
Η πιο κοινή επιπλοκή που συνοδεύει κυήσεις υψηλού κινδύνου για μητρικούς λόγους είναι η πλακουντιακή ανεπάρκεια που έχει ως συνέπεια τη μικρότητα του εμβρύου. Αυτή μπορεί να προβλεφθεί σε πολλές περιπτώσεις από το πρώτο τρίμηνο της κύησης με ειδικές εξετάσεις. Όταν εμφανίζεται πλακουντιακή ανεπάρκεια, σημαντική είναι η έγκαιρη διάγνωση αλλά και ο καθορισμός του κατάλληλου χρόνου τοκετού του μικρού εμβρύου, που πρέπει να γίνεται από ειδικούς αφού σταθμίσουν τους πιθανούς ενδομήτριους κινδύνους με τους πιθανούς κινδύνους προωρότητας για το νεογνό.
Όσον αφορά το έμβρυο, αυτό μπορεί να έχει κάποια δομική ανωμαλία σε οποιοδήποτε από τα όργανά του. Κάποιες από αυτές δεν είναι συμβατές με τη ζωή, κάποιες μπορεί να προκαλούν μόνιμες αναπηρίες, ενώ υπάρχουν και κάποιες που, παρότι αναμένεται να υποστρέψουν αυτόματα, σε κάποιες τουλάχιστον περιπτώσεις μπορεί να προκαλέσουν σοβαρά προβλήματα και θάνατο στο νεογνό αν δεν αντιμετωπιστούν προγεννητικά.
Για παράδειγμα, κάποια έμβρυα εμφανίζουν συλλογές υγρού γύρω από τους πνεύμονες, την καρδιά ή τους νεφρούς. Αυτές οι συλλογές, που συχνά είναι αγνώστου αιτιολογίας, μπορεί να επιβραδύνουν την ανάπτυξη διαφόρων οργάνων και ειδικά των πνευμόνων, οδηγώντας σε πνευμονική υποπλασία, αναπνευστική ανεπάρκεια και νεογνικό θάνατο. Όλες αυτές οι επιπλοκές μπορούν να προληφθούν με την τοποθέτηση ειδικών μόνιμων παροχετεύσεων στο έμβρυο. Οι μόνιμες παροχετεύσεις είναι μικρά σωληνάκια που τοποθετούνται έτσι ώστε το ένα άκρο τους να βρίσκεται εντός της εμβρυϊκής συλλογής υγρού και το άλλο άκρο εντός της αμνιακής κοιλότητας. Έτσι επιτυγχάνεται μια μόνιμη παροχέτευση του υγρού προς την αμνιακή κοιλότητα, άρση της πίεσης που ασκείται από το υγρό και ομαλή ανάπτυξη των πνευμόνων. Η επέμβαση γίνεται υπό συνεχή υπερηχογραφική καθοδήγηση, έχει υψηλές πιθανότητες επιτυχίας και μάλιστα συχνά δεν απαιτείται επιπλέον χειρουργείο ή άλλη παρέμβαση στο νεογνό.
Με ποιες συνήθεις εμβρυϊκές βλάβες ασχολείστε και ποιο θα ήταν το αποτέλεσμα εάν δεν διορθώνονταν πριν από τη γέννηση του παιδιού;
Οι συνηθέστεροι «πελάτες» είναι οι πολύδυμες κυήσεις. Αυτές εμφανίζουν υψηλά ποσοστά επιπλοκών και καλό είναι να παρακολουθούνται από ειδικούς. Ειδικά οι μονοχοριονικές δίδυμες κυήσεις εμφανίζουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης κάποιων μοναδικών και ιδιαίτερων συνδρόμων. Τα μονοχοριονικά δίδυμα είναι πανομοιότυπα έμβρυα που βρίσκονται στον ίδιο σάκο κύησης και τροφοδοτούνται από έναν πλακούντα. Εντός του πλακούντα υπάρχουν αναστομώσεις μεταξύ των αγγειακών δικτύων των δύο εμβρύων που επιτρέπουν την ανταλλαγή αίματος και άλλων ουσιών. Ως αποτέλεσμα, σε περίπου μία στις τρεις μονοχοριονικές δίδυμες κυήσεις εμφανίζονται μεγάλες επιπλοκές όπως τα σύνδρομα ΤΤΤS (twin to twin transfusion syndrome, το ένα έμβρυο έχει αυξημένο αμνιακό υγρό και το άλλο ελάχιστο), το σύνδρομο επιλεκτικής καθυστέρησης ανάπτυξης (sFGR, εδώ το ένα έμβρυο είναι μικρό και το άλλο μεγάλο) και το σύνδρομο αναιμίας – πολυκυτταραιμίας (TAPS, οφείλεται σε ανταλλαγή μόνο ερυθρών αιμοσφαιρίων μεταξύ των εμβρύων).
Τι πετυχαίνουμε με τη διενέργεια χειρουργικών επεμβάσεων κατά τη διάρκεια της εμβρυακής ζωής;
Τα ανωτέρω σύνδρομα μπορεί να προκαλέσουν απώλεια του ενός ή και των δύο εμβρύων ή/και σημαντική αναπηρία τους λόγω σοβαρής προωρότητας. Η προγεννητική επέμβαση συνίσταται στη θερμική καταστροφή των αναστομώσεων και τη διακοπή της επικοινωνίας μεταξύ των δύο εμβρύων. Η επέμβαση γίνεται ενδοσκοπικά με χρήση laser και αυξάνει σημαντικά τα ποσοστά επιβίωσης των εμβρύων μειώνοντας ταυτόχρονα τον κίνδυνο αναπηρίας τους.
Αυτός ο συναρπαστικός τομέας αναπτύχθηκε με την εξέλιξη της τεχνολογίας. Ποια τεχνολογικά άλματα επέτρεψαν τη διενέργεια αυτών των επεμβάσεων;
Η εξέλιξη της τεχνολογίας επέτρεψε την καλύτερη απεικόνιση εμβρύων μέσω υπερήχων αλλά και τη δημιουργία κατάλληλων ενδοσκοπίων με μικρό μέγεθος, και έτσι έγιναν δυνατές νέες και θεωρητικά πιο δύσκολες προγεννητικές επεμβάσεις (αντιμετώπιση διαφραγματοκήλης, δισχιδούς ράχης και καρδιακών διαμαρτιών).
Βέβαια, όλες οι επεμβάσεις που αναφέρθηκαν προηγουμένως πραγματοποιούνται εδώ και δεκαετίες, αλλά μόνο σε λίγα εξειδικευμένα κέντρα του εξωτερικού. Πρόσφατα, η ευρεία διάχυση της γνώσης και η πιο εύκολη πρόσβαση στην εκπαίδευση, που έγινε δυνατή μέσω Διαδικτύου και επικοινωνίας με κέντρα αριστείας του εξωτερικού, επέτρεψαν την πραγματοποίηση τέτοιων επεμβάσεων και σε άλλες χώρες. Ειδικά στην Ελλάδα τέτοιες επεμβάσεις πραγματοποιούνται εδώ και περίπου επτά χρόνια από την ομάδα μας, με αποτελέσματα παρόμοια με αυτά κέντρων αριστείας του εξωτερικού. έμβρυα
