PLUS
Ώρα 05:30 το πρωί. Οι σειρήνες του πολέμου ήχησαν σε ολόκληρη τη Μεγαλόνησο. Ήταν μόλις πέντε ημέρες μετά το πραξικόπημα που έγινε στη Μεγαλόνησο και οι τουρκικές ένοπλες δυνάμεις εισβάλλουν για να φέρουν την… ειρήνη όπως είπαν! Βρήκαν δηλαδή την αφορμή που έψαχναν για χρόνια για να καταλάβουν την Κύπρο. Το ημερολόγιο έδειχνε 20 Ιουλίου του 1974.
Νίκος Βασιλειάδης
«Αττίλας»
Η τουρκική εισβολή στην Κύπρο με την κωδική ονομασία «Αττίλας» ξεκίνησε με αποβατικές και αεροπορικές επιχειρήσεις. Συμμετείχαν συνολικά περί τους 40.000 άνδρες υπό τη διοίκηση του αντιστράτηγου Νουρετίν Ερσίν. Η ελληνική πλευρά πιάστηκε στον… ύπνο και η αντίδρασή της εκδηλώθηκε με μεγάλη καθυστέρηση. Η Τουρκία υποστήριξε ότι δεν επρόκειτο για εισβολή, αλλά για «ειρηνική επέμβαση», με σκοπό την επαναφορά της συνταγματικής τάξης στην Κύπρο, που είχε καταλυθεί από το πραξικόπημα κατά του Μακαρίου (15 Ιουλίου 1974).
Τα τουρκικά σκάφη άρχισαν να αποβιβάζουν δυνάμεις ανενόχλητα στην περιοχή Πέντε Μίλι, οκτώ χιλιόμετρα δυτικά της Κερύνειας, λίγο μετά τις 05:00 το πρωί της 20ής Ιουλίου. Σχεδόν ταυτόχρονα, σμήνη τουρκικών αεροπλάνων άρχισαν τις επιθέσεις, συνεχώς και κατά κύματα κατά της ευρύτερης περιοχής της Κερύνειας και της Λευκωσίας, ενώ άλλα αεροσκάφη και ελικόπτερα επιχειρούσαν ρίψεις αλεξιπτωτιστών σε επίκαιρα σημεία. Οι κάτοικοι βρέθηκαν στο έλεος των εισβολέων. Άοπλοι πολίτες δολοφονήθηκαν, γυναίκες βιάστηκαν και αιχμάλωτοι στρατιώτες εκτελέστηκαν.
Η αντίδραση της ελληνικής πλευράς ήταν ανεξήγητα αργοπορημένη! Παρότι το ελληνικό Πεντάγωνο (χούντα) γνώριζε τις κινήσεις των Τούρκων, θεωρούσε ότι μπλοφάρουν. Μόλις στις 08:40 το πρωί δόθηκε επισήμως από την Αθήνα η εντολή εφαρμογής των πολεμικών σχεδίων, ενώ το ελληνικό ραδιόφωνο (το ΕΙΡΤ εν προκειμένω) μετέδωσε την είδηση γύρω στις 11:00 το πρωί. Η καθυστερημένη κινητοποίηση έδωσε τη δυνατότητα στους Τούρκους εισβολείς να παγιώσουν τις θέσεις τους και να δημιουργήσουν προγεφύρωμα από το Πέντε Μίλι της Κερύνειας προς τον Άγιο Ιλαρίωνα, έχοντας ως αντικειμενικό στόχο τη σύνδεσή του με τον τουρκοκυπριακό θύλακα της Λευκωσίας.
Οι μονάδες της Εθνικής Φρουράς και της ΕΛ∆ΥΚ, όταν κινητοποιήθηκαν, άρχισαν να πολεμούν με ηρωική αυτοθυσία, χωρίς να διαθέτουν αεροπορική κάλυψη και σύγχρονο οπλισμό. Αριθμούσαν γύρω στους 12.000 άνδρες (Ελληνοκύπριους και Ελλαδίτες), υπό τη διοίκηση του ταξιάρχου Μιχαήλ Γεωργίτση, που είχε το γενικό πρόσταγμα στο πραξικόπημα κατά του Μακαρίου.
Στο μεταξύ, άρχισε να κινητοποιείται και ο ελληνοκυπριακός ανδρικός πληθυσμός και να μετέχει στον άνισο αγώνα με ό,τι διέθετε ο καθένας, πυροβολώντας από τις στέγες των σπιτιών κατά των εισβολέων αλεξιπτωτιστών.
Στην Αθήνα, η δικτατορική κυβέρνηση της χούντας, αιφνιδιασμένη από την εξέλιξη των γεγονότων, αρχίζει να παρουσιάζει εικόνα διάλυσης! Κηρύσσει γενική επιστράτευση, η οποία εξελίσσεται σε φιάσκο.
Ο Αμερικανός υφυπουργός Εξωτερικών Τζόζεφ Σίσκο, που βρίσκεται και πάλι στην Αθήνα ως εντολοδόχος του Κίσινγκερ, συναντάται στο Πεντάγωνο με το αρχηγό των Ενόπλων ∆υνάμεων στρατηγό Μπονάνο. Ο παριστάμενος ∆ημήτριος Ιωαννίδης σε οργίλος ύφος απευθύνεται προς τον Σίσκο: «Μας εξαπατήσατε… Ημείς θα κηρύξωμεν πόλεμον!» και αποχωρεί από τη σύσκεψη. Έκτοτε, τα ίχνη του αόρατου δικτάτορα χάνονται. Ο Σίσκο στη διάρκεια της ημέρας μάταια αναζητεί αρμόδιο για συνομιλίες.
Αργά το βράδυ, το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ εκδίδει το υπ’ αριθμόν 353 ψήφισμα, με το οποίο καλεί σε κατάπαυση του πυρός και σε αποχώρηση από την Κύπρο του «ξένου στρατιωτικού δυναμικού». Παρά την ομόφωνη έγκρισή του, αγνοείται από την Τουρκία, η οποία έχοντας την πρωτοβουλία των κινήσεων επείγεται να εφαρμόσει πλήρως τα σχέδια της.
Την επομένη, 21 Ιουλίου 1974, οι μάχες στην Κύπρο συνεχίζονται με ιδιαίτερη σφοδρότητα.
Στόχος των ελληνικών δυνάμεων στην Κύπρο είναι να αποκόψουν τον τουρκοκυπριακό θύλακα της Λευκωσίας από το προγεφύρωμα της Κερύνειας. Οι Έλληνες στρατηγοί απορρίπτουν εισήγηση για επέμβαση στην Κύπρο, προβλέποντας αποτυχία του σχετικού εγχειρήματος. ∆ύο ελληνικά υποβρύχια που πλέουν προς την Κερύνεια διατάσσονται να επιστρέψουν στην Ελλάδα.
Οι Τούρκοι εισβολείς, παρά την αριθμητική τους υπεροχή και την ποιοτική υπεροχή του οπλισμού τους, αντιμετωπίζουν σημαντικά προβλήματα. Μάλιστα, από ασυνεννοησία η τουρκική αεροπορία βυθίζει το αντιτορπιλικό Κοτσατεπέ (D-354), το οποίο εξέλαβε για ελληνικό πλοίο και προκαλεί ζημιές σε άλλα δύο τουρκικά αντιτορπιλικά.
Ανακωχή
Την ίδια ημέρα σημειώνεται δραστηριοποίηση του αμερικανικού παράγοντα για την επίτευξη ανακωχής. Ο Σίσκο, που πηγαινοέρχεται μεταξύ Αθηνών και Άγκυρας, δεν βρίσκει κάποιον αρμόδιο στην Αθήνα για να διαπραγματευτεί, καθώς όλοι οι αρμόδιοι έχουν εξαφανιστεί. Την ευθύνη αναλαμβάνει τελικά ο αρχηγός του Ναυτικού, ναύαρχος Πέτρος Αραπάκης, ο οποίος σε τηλεφωνική επικοινωνία με τον Κίσινγκερ συμφωνεί η ανακωχή να ισχύσει από τις 04:00 το απόγευμα της 22ας Ιουλίου.
Στις 02:00 το πρωί της 22ας Ιουλίου 1974, 12 ελληνικά μεταγωγικά, που μετέφεραν καταδρομείς στο νησί, βάλλονται, κατά λάθος, από φίλια πυρά πλησίον του αεροδρομίου της Λευκωσίας, με αποτέλεσμα το ένα από αυτά να καταρριφθεί (τέσσερα μέλη του πληρώματος και 27 καταδρομείς έχασαν τη ζωή τους), ενώ άλλα δύο παθαίνουν σοβαρές ζημιές. Την ίδια ημέρα, οι Τούρκοι εισβολείς εντείνουν τις επιχειρήσεις τους. Αποβιβάζουν άρματα μάχης και το μεσημέρι καταλαμβάνουν την πόλη της Κερύνειας.
Στις τέσσερις το απόγευμα αρχίζει να τηρείται η ανακωχή κατά τα συμφωνηθέντα, η οποία όμως θα παραβιασθεί αρκετές φορές από τους εισβολείς. Σε αυτό το χρονικό σημείο οι Τούρκοι ελέγχουν το 3% του κυπριακού εδάφους, έχοντας δημιουργήσει ένα προγεφύρωμα, που συνδέει την Κερύνεια με τον τουρκοκυπριακό θύλακα της Λευκωσίας.
Λίγο μετά, τα διεθνή πρακτορεία μετέδιδαν την καθεστωτική αλλαγή στην Αθήνα. Η πτώση του στρατιωτικού καθεστώς και η μεταβίβαση της εξουσίας στους εξόριστους πολιτικούς ήταν γεγονός.
Την 24η Ιουλίου, κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας ορκίστηκε στην Αθήνα, με πρωθυπουργό τον Κωνσταντίνο Καραμανλή. Παράλληλα στην Κύπρο τα γεγονότα υποχρέωσαν τον Νίκο Σαμψών να παραιτηθεί. Πρόεδρος ανέλαβε ο Γλαύκος Κληρίδης.
Από εκείνη την αποφράδα ημέρα πέρασαν 47 ολόκληρα χρόνια! Και παρότι κοντεύει να περάσει σχεδόν μισός αιώνας για αυτούς που το έζησαν μοιάζει σαν χθες. Μοιάζει σαν ένας εφιάλτης. Από τότε μέχρι σήμερα έγιναν δεκάδες συνομιλίες για επίλυση του Κυπριακού χωρίς ουσιαστικό αποτέλεσμα.
Συνομιλίες, δημοψηφίσματα, εκθέσεις ιδεών και ένα πρόβλημα που παραμένει άλυτο και με τους περισσότερους να αμφιβάλλουν αν θα υπάρξει ποτέ λύση στο Κυπριακό.
Σε αυτήν την ακόμη μία μαύρη επέτειο του «Αττίλα» και μετά από μία άκαρπη -για ακόμη μία φορά- χρονιά επίλυσης του Κυπριακού, ο Ταγίπ Ερντογάν μόλις λίγες ημέρες μετά τη Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ, που υποτίθεται ότι τον δέσμευσε να μην προβεί σε νέες προκλήσεις στην Ανατολική Μεσόγειο, ετοιμάζεται να επισκεφθεί τα Κατεχόμενα με πολυπληθή αντιπροσωπεία της κυβέρνησης αλλά και του κόμματός του.
Η Τουρκία συνεχίζει να επιμένει, κατά παράβαση όλων των αποφάσεων και ψηφισμάτων του ΟΗΕ, για διζωνική, δικοινοτική ομοσπονδία, ότι η Κύπρος πρέπει να χωριστεί σε δύο ξεχωριστά κράτη με ίσα δικαιώματα. Έχοντας εξασφαλίσει το πράσινο φως για 3,5 δισ. ευρώ για το προσφυγικό – μεταναστευτικό από την ΕΕ, ο Ερντογάν ανεξέλεγκτος συνεχίζει την υλοποίηση των σχεδίων του, προχωρώντας από τη μία πρόκληση στην άλλη.
Μπορεί μέχρις ενός σημείου να θεωρείται ότι έχει επιτευχθεί ένα μορατόριουμ μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, τουλάχιστον μέχρι το φθινόπωρο, η ίδια ηρεμία όμως δεν επικρατεί σε σχέση με την Κύπρο. Αντίθετα, εκεί η τουρκική επιθετικότητα κλιμακώνεται παίρνοντας πολύ επικίνδυνες διαστάσεις και με ανοιχτό το ενδεχόμενο να δημιουργηθούν νέα δεδομένα κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, που μπορεί να αποβούν και μη αναστρέψιμα.
Ο εκπρόσωπος του κόμματος του Ερντογάν «ΑΚΡ» Ομέρ Τσελίκ σε δηλώσεις που φρόντισε να κάνει προετοιμάζοντας το έδαφος της υποδοχής του «σουλτάνου» στο νησί, και αφού είχε προηγηθεί συνεδρίαση κομματικών στελεχών με θέμα τις «επετειακές εκδηλώσεις της ανεξαρτησίας» στη βόρεια Κύπρο, ανέφερε ότι τον πρόεδρο θα συνοδεύσει πολυπληθής κυβερνητική και κομματική αντιπροσωπεία, στέλνοντας το μήνυμα ότι «θα είμαστε όλοι μαζί εκεί για να δείξουμε ότι στηρίζουμε τον αγώνα των Τουρκοκυπρίων».
ΤΑ ΣΧΕ∆ΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ∆ΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΝΤΟΥΜΠΑΪ ΤΗΣ ΑΝ. ΜΕΣΟΓΕΙΟΥ
Σύμφωνα με τις πληροφορίες που δημοσιεύονται στον τουρκικό Τύπο, όλο αυτό το διάστημα ο Ερντογάν αναμένεται στη φιέστα που διοργανώνει για τις 20 Ιουλίου να εγκαινιάσει στο αεροδρόμιο της κατεχόμενης περιοχής, στο Λευκόνοικο, βάση για drones, η οποία εντάσσεται στην επιθετική στρατηγική του που ξεκινάει από τη Λιβύη και επεκτείνεται στην Ανατολική Μεσόγειο. Μια βάση που σκοπός της είναι να καλύπτει την παράνομη τουρκολιβυκή ΑΟΖ, ενώ παράλληλα θα στέλνει μήνυμα ισχύος και στο Ισραήλ.
Επιπλέον θα πραγματοποιήσει ακόμη μία κίνηση στο θέμα του ανοίγματος του παραλιακού μετώπου των Βαρωσίων (της περίκλειστης Αμμοχώστου), σκοπεύοντας να μετατρέψει την περιοχή στο… Ντουμπάϊ της Ανατολικής Μεσογείου, προσκαλώντας τους κατοίκους της Αμμοχώστου να επιστρέψουν στην πόλη τους (αναγνωρίζοντας όμως την τουρκοκυπριακή κυβέρνηση), επιχειρώντας με αυτό το «κόλπο» να βάλει τρικλοποδιά στις ειρηνευτικές προσπάθειες και να εδραιώσει de facto το καθεστώς για δύο κυρίαρχα κράτη στην Κύπρο.
Ψηφίσματα
Η Ευρώπη μπορεί να προειδοποιεί ότι «θα συνεχίσουμε να υποστηρίζουμε ενεργά τη διαδικασία επίλυσης του κυπριακού προβλήματος, σύμφωνα με τα σχετικά ψηφίσματα του ΟΗΕ, συμπεριλαμβανομένου του ζητήματος των Βαρωσίων και είμαστε πολύ ξεκάθαροι. Η λύση των δύο κρατών είναι καταδικασμένη», με τον Σαρλ Μισέλ, και την Αμερική να επιχαίρει: «Η κυβέρνηση Μπάιντεν δεσμεύεται να υποστηρίξει μια κυπριακή πρωτοβουλία υπό τα Ηνωμένα Έθνη για την επανένωση της Κύπρου ως διζωνικής-δικοινοτικής ομοσπονδίας», σύμφωνα με την Αμερικανίδα πρέσβειρα στην Κύπρο Τζούντιθ Γκάρμπερ, αλλά η Τουρκία συνεχίζει τη γνωστή της τακτική. «Σε αυτούς που ανησυχούν, ένα έχουμε να πούμε. Κοιτάξτε τη δουλειά σας. Αυτό το θέμα δεν είναι κάτι που σας αφορά. Κανείς δεν έχει το δικαίωμα να ανησυχεί», σημειώνει ο Ομέρ Τσελίκ.
Το τι μέλλει γενέσθαι θα το δούμε εν καιρώ και σίγουρα θα εξαρτηθεί από την αντίδραση τόσο της Ευρωπαϊκής Ένωσης όσο και της Αμερικής, που καιρός είναι να σταματήσουν να χαϊδεύουν τον ταραξία της περιοχής και να εφαρμόσουν στην πράξη το Διεθνές Δίκαιο για το οποίο τόσο πολύ κόπτονται…
Ισχυρή αντίδραση από τις ΗΠΑ κατά του «σουλτάνου»!
Εν όψει της «φιέστας» Ερντογάν στα Κατεχόμενα με αφορμή την 47η επέτειο της τουρκικής εισβολής, οι γερουσιαστές Μπομπ Μενέντεζ και Κρις Βαν Χόλεν απέστειλαν επιστολή προς τον Αμερικανό πρόεδρο Τζο Μπάιντεν ζητώντας του να αναλάβει άμεση δράση ώστε οι ΗΠΑ να στείλουν ένα αποτρεπτικό μήνυμα το οποίο θα έχει την απαραίτητη ισχύ για να αποθαρρύνει τον Ερντογάν να προχωρήσει στο άνοιγμα των Βαρωσίων.
Οι Αμερικανοί γερουσιαστές συνιστούν στον Λευκό Οίκο να αναλάβει ένα πλέγμα πρωτοβουλιών το οποίο θα περιλαμβάνει την απειλή κυρώσεων και θα είναι ικανό να ασκήσει πίεση εναντίον της Τουρκίας τόσο σε διμερές όσο και σε πολυμερές επίπεδο. Ειδικότερα, ο κ. Μενέντεζ εκφράζει την ανησυχία του για την προσπάθεια ανατροπής των ψηφισμάτων του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ και επέκτασης της τουρκικής στρατιωτικής παρουσίας στην κατεχόμενη Κύπρο και ζητά από τον πρόεδρο Μπάιντεν να διατυπώσει με σαφήνεια τις συνέπειες που θα κληθεί να αντιμετωπίσει η Τουρκία εάν συνεχίσει να επιμένει στις προκλήσεις και τις παράνομες ενέργειές της.
Παραβίαση
«Το σχέδιο του προέδρου Ερντογάν να επισκεφθεί την κατεχόμενη από την Τουρκία Κύπρο στις 20 Ιουλίου, την επέτειο της παράνομης εισβολής της Τουρκίας στην Κύπρο, θα επιδεινώσει μόνο μια απαράδεκτη κατάσταση. Σας παροτρύνουμε να συνεργαστείτε με την ΕΕ για να καταστήσετε σαφές εκ των προτέρων ότι κάθε προσπάθεια της Τουρκίας να υποστηρίξει την επανεγκατάσταση ή το άνοιγμα των Βαρωσίων θα βρεθεί αντιμέτωπη με πολυμερείς κυρώσεις. Έχετε εστιάσει σωστά την εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ στις αρχές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του κράτους δικαίου. Οποιαδήποτε προσπάθεια του προέδρου Ερντογάν και της Τουρκίας να επανεγκαταστήσει ή να ανοίξει ξανά τα Βαρώσια θα αποτελέσει βαριά παραβίαση αυτών των αρχών».
Συνεργασία
Ο γερουσιαστές υπενθυμίζουν ότι τόσο ο Οργανισμός των Ηνωμένων Εθνών όσο και η Ευρωπαϊκή Ένωση έχουν καταδικάσει τις όποιες ενέργειες έχουν γίνει για το άνοιγμα της ακτογραμμής των Βαρωσίων.
«Σε απάντηση (στις ενέργειες του πρόεδρου Ερντογάν), το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ εξέδωσε προεδρική δήλωση με την οποία καλούσε την Τουρκία να σταματήσει τις δραστηριότητές της και να επιβεβαιώσει το Ψήφισμα 550 (1984), το οποίο ‘‘θεωρεί απαράδεκτες τις προσπάθειες εγκατάστασης ανθρώπων σε οποιοδήποτε μέρος των Βαρωσίων εκτός των κατοίκων τους και ζητεί τη μεταφορά αυτής της περιοχής στη διοίκηση των Ηνωμένων Εθνών”. Η Ευρωπαϊκή Ένωση αύξησε επίσης τις πιέσεις της στον Ερντογάν, εκδίδοντας δήλωση στις 11 Δεκεμβρίου 2020 με την οποία καταγγέλλει δημόσια τις μονομερείς ενέργειες της Τουρκίας στα Βαρώσια. Με τις δραστηριότητες της Τουρκίας να συνεχίζονται αμείωτες, η ΕΕ επιβεβαίωσε τη θέση της και ζήτησε τον πλήρη σεβασμό των ψηφισμάτων του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ με δήλωση στις 25 Ιουνίου 2021», σημειώνουν οι γερουσιαστές στην επιστολή τους.
Η Τουρκία υπόλογη
Ο επικεφαλής της Επιτροπής Εξωτερικών Σχέσεων της Γερουσίας καταλογίζει απροθυμία στην Τουρκία για την εξεύρεση μιας βιώσιμης λύσης στο Κυπριακό. Υπό αυτό το πρίσμα, συνδέει τις παραβιάσεις στα Βαρώσια με ένα ευρύτερο πλαίσιο συμπεριφοράς, το οποίο αποσκοπεί στην υπονόμευση των προοπτικών επανένωσης της Κύπρου στη βάση μιας διζωνικής, δικοινοτικής ομοσπονδίας, απαριθμώντας επίσης μια σειρά τουρκικών ενεργειών που κινούνται σε αυτήν τη γραμμή και οι οποίες περιλαμβάνουν:
Τα τουρκικά εμπόδια που τέθηκαν στην πρόοδο των συνομιλιών της άτυπης συνάντησης του ΟΗΕ 5+1 για την επανένωση της Κύπρου.
Την πρόταση των Τουρκοκυπρίων για την ίδρυση δύο κρατών στην Κύπρο στον πιο πρόσφατο γύρο των συνομιλιών που πραγματοποιήθηκαν στη Γενεύη. Οι συγκεκριμένες συνομιλίες ήταν οι πρώτες που έγιναν μετά την κατάρρευση των διαπραγματεύσεων το 2017.
Τη δημιουργία βάσης μη επανδρωμένων αεροσκαφών στο αεροδρόμιο του Λευκόνοικου, το οποίο βρίσκεται στην περιοχή των Κατεχομένων.
Η επιστολή καταλήγει με το συμπέρασμα ότι μια σαφής δήλωση από τις ΗΠΑ και την ΕΕ πρέπει να αποτρέψει τον πρόεδρο Ερντογάν από το να συνεχίσει να παραβιάζει τα ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ και το κράτος δικαίου.
Την επιστολή υπογράφουν μεταξύ άλλων βαριά ονόματα της Γερουσίας, όπως οι γερουσιαστές Τζιν Σαχίν, Μάρκο Ρούμπιο, Κρις Κουνς, Ντικ Ντέρμπιν, Τζακ Ριντ, Κόρι Μπούκερ, Εντ Μάρκι, Σεροντ Μπράουν και Ρον Γουάιντεν.
Όπως δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «ΜΠΑΜ» που κυκλοφορεί
