HOMO GEOPOLITICUS

του Νίκου Τοπούζη

Από την πρώτη μέρα κιόλας διακυβέρνησης του Αλέξη Τσίπρα και του Πάνου Καμμένου γινόμαστε μάρτυρες αναλύσεων και επικών μαχών μεταξύ γνωστών μνημονιακών και αντιμνημονιακών οικονομολόγων περί της ορθότητας των διαπραγματεύσεων με την Τρόικα, την Γερμανία, τις ΗΠΑ, την Ρωσία κτλ.

Το κείμενο μου θα δυσαρεστήσει ορισμένους οικονομολόγους φίλους μου, ελπίζω όμως στο τέλος να δουν την ορθότητα του επιχειρήματος μου.

Όταν η Οικονομική Πολιτική ασκείται για να υπηρετήσει οικονομικούς δείκτες και όχι Υψηλή Στρατηγική μιας χώρας ΠΑΝΤΑ αποτυγχάνει. Υπάρχουν πολλά παραδείγματα στο παρελθόν με πιο κραυγαλέο αυτό της Ολλανδίας την εποχή των μεγάλων εξερευνήσεων. Οι Ολλανδοί «εταίροι» μας επένδυσαν όλο τους τον πλούτο στην Dutch West Indies, μια εταιρία που εισήγαγε μπαχαρικά από την Ανατολή και πραγματικά θησαύριζαν. Χάριν όμως τον οικονομικών τους δεικτών, δεν επένδυσαν σε εξίσου ισχυρό στόλο και σύντομα έχασαν κάθε προνόμιο στη «γη της Επαγγελίας» από τους Βρετανούς.

Ας πάμε τώρα στη δική μας περίπτωση. Ακούω εδώ και δύο περίπου μέρες άναρθρες κραυγές περί perpetual bonds και αν αυτά απλώς μεταθέτουν το πρόβλημα του Χρέους για αργότερα ή είναι πραγματικό κούρεμα…. Ενώ είχαμε πρωτοφανή παρέμβαση του προέδρου Ομπάμα υπέρ της Ελλάδος, λίγοι μπήκαν στον κόπο να μελετήσουν, και ακόμη λιγότεροι κατανόησαν τι είπε ο Αμερικανός πρόεδρος.

Καταρχήν, ναι ξέρω πως ο κ. Ομπάμα είχε ξαναστείλει μήνυμα υπέρ της άρσης της λιτότητας στην Ελλάδα και υπέρ της πραγματικής ανάπτυξης. Είναι όμως φίλοι μου τελείως διαφορετικό όταν τα λέει αυτά ως οικοδεσπότης ενός ξένου ηγέτη και ΤΕΛΕΙΩΣ διαφορετικό όταν τα λέει ενώ απευθύνεται στο αμερικανικό κοινό. Και πολύ περισσότερο όταν κάνει ονομαστικά αναφορά στην χώρα υπεύθυνη της λιτότητας, την Γερμανία.

Αυτό που έκανε ακόμη ιδιαίτερη εντύπωση ήταν οι σαφείς αποστάσεις του κ. Ομπάμα με την πολιτική σύγκρουσης της Γερμανίας με την Ρωσία για το θέμα της Ουκρανίας! Με ψυχρή λογική, όπως χρειάζεται στις Διεθνείς Σχέσεις βέβαια, ο αμερικανός πρόεδρος μίλησε για το πόσο περιορισμένη μπορεί να είναι η βοήθεια ΗΠΑ προς την Ουκρανία και διεμήνυσε πως η χώρα αυτή δεν είναι μέλος του ΝΑΤΟ. Η διπλή δηλαδή διαπίστωση από τα χείλη του πως τα συμφέροντα Γερμανίας-ΗΠΑ δεν συμβαδίζουν ήταν ίσως η πιο σκληρή γλώσσα που έχει χρησιμοποιήσει μέχρι τώρα έναντι κάποιου συμμάχου, συμπεριλαμβανομένου και του κ. Ερντογάν.

Ας πάμε λίγο στη γεωστρατηγική και στα λεγόμενα realpolitics, την πραγματική εικόνα του κόσμου δηλαδή. Πριν από λίγα χρόνια, τα μεγαλύτερα think tanks των ΗΠΑ διαπίστωσαν (και ορθά) πως ο επόμενος μεγάλος κίνδυνος για την χώρα τους προέρχεται από το μέτωπο Ασία-Ειρηνικός. Δεν χρειάζεται να εξηγήσουμε πολλά, αναφέρονται στην Κίνα αλλά και την πιθανή σύμπραξη Κίνας-Ρωσίας. Οι κινήσεις των ΗΠΑ μελετημένες για να αυξήσουν την αποτρεπτική ισχύ της χώρας στην περιοχή. Είκοσι δύο βάσεις σε Ειρηνικό και Ασία αναδιοργανώνονται, επεκτείνονται ή κτίζονται από αρχής.

Το 60% των στρατηγικών πόρων των ΗΠΑ μεταφέρεται στην περιοχή (το βλέπουμε και με το κλείσιμο των στρατηγείων και βάσεων του ΝΑΤΟ στην Ευρώπη). Νέες συμμαχίες αναπτύσσονται. Πέραν της Ν. Κορέας, Ιαπωνίας, Ταϊβάν, οι ΗΠΑ βελτιώνουν δραματικά τις σχέσεις τους με Φιλιππίνες και Βιετνάμ. Ο θεμέλιος λίθος όλων αυτών των συμμαχιών θα είναι η επίτευξη κοινών στρατηγικών στόχων με την Ινδία. Για αυτό τον λόγω παρατηρούμε την θεαματικά αυξημένη διπλωματική δραστηριότητα μεταξύ ΗΠΑ και Ινδίας. Η επίσκεψη του νέου πρωθυπουργού της Ινδίας κ. Μούντι στις ΗΠΑ και η διπλή συνάντηση του με τον κ. Ομπάμα, αλλά και η ανταπόδοση επίσκεψης του Αμερικανού προέδρου στην Ινδίας ανοίγουν νέους ορίζοντες στην περιοχή. Όλο αυτό το εγχείρημα των ΗΠΑ, η κολοσσιαία αυτή γεωστρατηγική μεταβολή ονομάζεται «American pivot to Asia».

Υπό αυτό το πρίσμα δημιουργήθηκε κενό εξουσίας τόσο στην Ευρώπη όσο και στη Μέση Ανατολή. Γίναμε ξαφνικά η πίσω αυλή των ΗΠΑ… Η φύση απεχθάνεται τα κενά και έτσι η Γερμανία έτρεξε να καλύψει το Ευρωπαϊκό κενό ενώ η τριάδα Τουρκία-Σ.Αραβία-Κατάρ το κενό στη Μ.Ανατολή. Όλοι όμως το έκαναν με λάθος τρόπο.

Στη μέση ανατολή είχαμε την «αραβική άνοιξη» που χρηματοδοτήθηκε από τις παραπάνω χώρες (με συνεργασία κάποιων παραγόντων του αμερικανικού ΥΠΕΞ είναι αλήθεια). Η «άνοιξη» αποδιοργάνωσε τελείως την περιοχή, την αποσταθεροποίησε και απείλησε, σε περίπτωση πτώσης Άσσαντ ή επικράτησης Μουσουλμανικής Αδερφότητας στην Αίγυπτο, την ασφάλεια του Ισραήλ. Επιπλέον το Ισλαμικό Κράτος, με πρόδηλη την έπαρση που διακατέχει τους «πιστούς πολεμιστές», κατέλαβε σημαντικό μέρος του β. Ιράκ θέτοντας υπό τον έλεγχο του τις χρυσοφόρες πετρελαιοπηγές. Δεν είναι τυχαίο πως οι πρώτοι στόχοι των Αμερικανικών αεροσκαφών ήταν οι συγκεκριμένες αυτές πηγές καθώς αποτελούσαν προϊόν πρωτοφανούς πλουτισμού για μια τρομοκρατική οργάνωση.

Η αραβική άνοιξη ανάγκασε τις ΗΠΑ να εμπλακούν σε μια περιοχή που ήθελαν και θέλουν να αποτραβηχτούν καθώς το συμφέρον τους εκφράζεται στο pivot to Asia. Δεν είναι τυχαία η οργή ΗΠΑ προς Τουρκία μέσω της απομόνωσης των κ.κ. Ερντογάν και Νταβούτογλου. Ούτε είναι τυχαίο το γεγονός των διαπραγματεύσεων και η άρση απομόνωσης του Ιράν, του μεγάλου γεωστρατηγικού αντιπάλου της Σ.Αραβίας και του Κατάρ. Οι ΗΠΑ θέλουν να φύγουν από την περιοχή και οι σύμμαχοι που θα παραμείνουν να διατηρήσουν το υπάρχον status quo και όχι να μπαίνουν σε περιπέτειες. Η τρομερή ανάγκη οπισθοδρόμησης των Αμερικανικών σχεδιασμών έσπρωξε τόσο την Τουρκία όσο και την Σ.Αραβία στο παρασκήνιο ενώ στο προσκήνιο περνούν δύο νέες δυνάμεις, η Αίγυπτος και το Ιράν.

Πάμε τώρα στα δικά μας. Επαναλαμβάνω πως οι ΗΠΑ αποτραβιούνται προς τον Ειρηνικό αλλά για να το πετύχουν αυτό θα πρέπει να σιγουρευτούν πως η «πίσω αυλή» τους είναι ήρεμη χωρίς προβλήματα. Η Γερμανία τόσο με την εξοντωτική πολιτική λιτότητας όσο και με τη πρωτοφανή εχθρότητα απέναντι στον κ. Πούτιν έχει πραγματικά εξοργίσει τους Αμερικανούς καθώς βλέπουν πως θα χρειαστεί να (ξανά)αναμειχθούν στις Ευρωπαϊκές υποθέσεις ενώ ΔΕΝ τους ενδιαφέρουν και τόσο πολύ. Να θυμίσω τα παρακάλια των Ευρωπαίων στις ΗΠΑ να συνδράμουν στην αεροπορική εκστρατεία εναντίον του κ.Καντάφι.

Η πολιτική λιτότητας σπρώχνει την Ελλάδα (αργότερα και άλλες χώρες π.χ. Ιταλία) στην αγκαλιά της Ρωσίας και αυτό συνιστά απειλή για τα συμφέροντα των ΗΠΑ. Γεγονός πολύ θετικό για την χώρα μας είναι πως ο κ. Ομπάμα και οι επιτελείς του ρίχνουν την ευθύνη στην Γερμανία. Εδώ θα πρέπει να επισημάνω και την συμβολή της Ομογένειας ως προς τη διαπίστωση αυτή του Αμερικανού Προέδρου. Επιπρόσθετα η επιθετική πολιτική του Βερολίνου προς τη Ρωσία έδωσε την ευκαιρία στον κ. Πούτιν να προσαρτήσει την Κριμαία, ενώ και η ανατολική Ουκρανία, όπως βαδίζουν οι εξελίξεις, θα αποσχισθεί σύντομα από την υπόλοιπη χώρα. Το status quo της περιοχής άλλαξε εις βάρος των συμφερόντων των ΗΠΑ με ευθύνη της Γερμανίας και αυτό επεσήμανε ο κ. Ομπάμα στις δηλώσεις του! Αυτή η οπισθοδρόμηση των στρατηγικών σχεδιασμών της Υπερδύναμης έχει με τη σειρά της εξοργίσει τα αμερικάνικα think tanks που επιρρίπτουν σοβαρές ευθύνες στο Βερολίνο.

Λυπάμαι που στεναχωρώ τους οικονομολόγους φίλους μου αλλά το παιχνίδι είναι πολύ μεγαλύτερο από όσο μπορούν να καταδείξουν οι αριθμοί. Έχει να κάνει με την επιβίωση των ΗΠΑ μέσω της αύξησης της αποτρεπτική τους ισχύος στην περιοχή του Ειρηνικού. Το μεγάλο τους στοίχημα είναι η αποφυγή του Τρίτου Παγκοσμίου Πολέμου, ενός πολέμου που αμφιβάλλουν αν μπορούν να τον κερδίσουν. Η ανάγκη να συμμορφωθεί η Γερμανία δεν έχει να κάνει με κανέναν οικονομικό δείκτη ή θεωρία. Η πολιτική της θα αλλάξει ότι όνομα και να δοθεί στην αλλαγή αυτή. Για να επιβιώσουν οι ΗΠΑ τα επόμενα πενήντα χρόνια θα πρέπει η «πίσω αυλή» να είναι ήρεμη και υπάκουη.

Το μεγαλύτερο λάθος πολλών είναι πως θεώρησαν ότι το ανθρώπινο γένος πέρασε στην εποχή του homo economicus. Από την εποχή του Τρωικού Πολέμου όμως μέχρι σήμερα βρισκόμαστε ακόμη στην εποχή του Homo Geopoliticus

Με σεβασμό
Νίκος Τοπούζης

(Φωτογραφία: Ο ινδός Πρωθυπουργός Modi κι ο Barak Obama)