Η Αμερική επιλέγει έναν νέο ρόλο στον κόσμο

Καθώς η δεύτερη προεδρία Τραμπ έγινε σίγουρη, χώρες σε όλο τον κόσμο αγωνίζονταν να σφυρηλατήσουν σχέσεις μαζί του και να υπολογίσουν τις πιθανές επιπτώσεις – που θα μπορούσαν να έρθουν εντός εβδομάδων από την ορκωμοσία του.

Ένας Ιάπωνας αξιωματούχος μίλησε για τη διάθεση που επικρατεί σε πολλές χώρες λέγοντας «μάθαμε να απαντάμε στους νέους Αμερικανούς προέδρους όπως θα απαντούσαμε σε ένα χριστουγεννιάτικο δώρο – το ανοίγεις και ό,τι και αν έχει μέσα, λες «Αυτό ακριβώς ήθελα!». ‘

Στην περίπτωση του Τραμπ, αυτό το συναίσθημα είναι πιο ξεκάθαρο στη Μόσχα, όπου οι υποστηρικτές του Προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν ήταν ενθουσιασμένοι. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, το Ηνωμένο Βασίλειο, και μεταξύ των συμμάχων των ΗΠΑ στον Ινδο-Ειρηνικό, ο υπολογισμός είναι πιο περίπλοκος. Προσπαθούν να επεξεργαστούν την απάντησή τους με βάση τις παρατηρήσεις και τις δεσμεύσεις που έκανε προεκλογικά  ο Τραμπ, γνωρίζοντας ότι το απρόβλεπτο και η ασυνέπεια ήταν τα χαρακτηριστικά της πρώτης προεδρίας του και πολύ άνετα μπορεί να είναι και της δεύτερης.

Ο πιο άμεσος παγκόσμιος αντίκτυπος είναι πιθανό να προέλθει από τους δασμούς που ο Τραμπ έχει υποσχεθεί να επιβάλει σε αγαθά από την Κίνα – και άλλες χώρες επίσης. Οι δασμοί δεν θα αποσυνδέσουν τις οικονομίες των ΗΠΑ και της Κίνας, αλλά θα μπορούσαν να ελέγξουν δραστικά το εμπόριο ηλεκτρικών οχημάτων και άλλων εισαγωγών.

Θα μπορούσαν επίσης να υπονομεύσουν την παγκόσμια οικονομική ανάπτυξη. Οι οικονομολόγοι έχουν προειδοποιήσει –χωρίς εμφανή επίδραση στην εκστρατεία Τραμπ– για την πληθωριστική επίδραση που θα έχουν οι δασμοί και τη συνακόλουθη ανοδική πίεση στα επιτόκια και το δολάριο.

Παρόμοιο αποτέλεσμα θα ισχύει και για τις ευρωπαϊκές χώρες. Αυτό θα εξαρτηθεί από τους δασμούς που θα επιλεγούν και από το εάν μια κυβέρνηση Τραμπ επιδιώκει ενεργά να αποθαρρύνει την σχετικά ανοιχτή οικονομία της Ευρώπης από το εμπόριο με την Κίνα.

Δεδομένου ότι πολλές ευρωπαϊκές κυβερνήσεις αγωνίζονται να επιτύχουν οικονομική ανάπτυξη, αυτό θα ήταν ένα σημαντικό νέο πλήγμα.

Ουκρανία
Στη νικητήρια ομιλία του, ο Τραμπ επανέλαβε ένα σημείο για το οποίο είναι εξαιρετικά περήφανος: ότι με τους όρους του, δεν υπήρξαν «νέοι πόλεμοι» κατά την πρώτη του διακυβέρνηση.

Είπε επίσης ότι ενώ ήθελε ισχυρές ένοπλες δυνάμεις των ΗΠΑ, προτίμησε να μην τις χρησιμοποιήσει. Έχει εκφράσει δημόσια την επιθυμία του να τερματίσει τις συγκρούσεις στην Ουκρανία και στη Μέση Ανατολή και έχει καυχηθεί για την ικανότητά του να συνάπτει «συμφωνίες» προς αυτόν τον σκοπό.

Το βασικό ερώτημα είναι εάν και πώς ο Τραμπ θα πιέσει για παύση των μαχών στην Ουκρανία. Εάν επιδιώξει να παγώσει τη σύγκρουση κατά μήκος της γραμμής του μετώπου, δεν θα υπάρχει ασφάλεια για την προστασία της Ουκρανίας –ή της Ευρώπης– από περαιτέρω ρωσική επιθετικότητα στο μέλλον, εκτός εάν οι ΗΠΑ δεσμευτούν να το εμποδίσουν. Οι ΗΠΑ θα μπορούσαν να προσφέρουν στο Κίεβο ρητές εγγυήσεις ασφαλείας, αν και η ένταξη στο ΝΑΤΟ παραμένει μακρινή προοπτική.

Μια άμεση δέσμευση ασφαλείας από την Ουάσιγκτον είναι πιο ρεαλιστική, αλλά μένει να φανεί αν αυτό θα ήταν αρκετό για να πείσει την Ουκρανία να σταματήσει τις μάχες. Η ηγεσία και ο λαός της Ουκρανίας θεωρούν τον πόλεμο ως υπαρξιακό και οποιαδήποτε παράδοση εδάφους στον ρωσικό έλεγχο, ακόμη κι αν δεν έχει επισημοποιηθεί, μπορεί να αποδειχθεί ακόμη ένα αδύνατο εμπόδιο στις διαπραγματεύσεις.

Ούτε είναι προφανές πώς ο Τραμπ θα μπορούσε να εξασφαλίσει μια συμφωνία με τον Πούτιν. Είναι περήφανος για τη σχέση του με τον Ρώσο ηγέτη και οι ρωσικές εκστρατείες παραπληροφόρησης φάνηκαν να υποστηρίζουν την εκλογή του, αλλά η Ρωσία έχει παραβιάσει παρόμοιες συμφωνίες στο παρελθόν.

Θα ήταν μια πιο εύλογη συμφωνία εάν υποστηριζόταν από την Κίνα – αλλά αυτό θα απαιτούσε από τον Τραμπ να αντιμετωπίσει ένα καθεστώς που θεωρεί ως την κύρια απειλή των ΗΠΑ.

Μέση Ανατολή
Ο Τραμπ θα μπορούσε να κάνει τη σύγκρουση στην περιοχή πολύ χειρότερη – ή απλώς, ενδεχομένως, να ανοίξει έναν δρόμο προς τη σταθερότητα. Τάχθηκε με συνέπεια στο πλευρό του Ισραήλ, αλλά η σχέση του με τον Ισραηλινό πρωθυπουργό Μπενιαμίν Νετανιάχου ήταν ανάμεικτη.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο Νετανιάχου ήλπιζε σε μια νίκη Τραμπ. Εάν ο Τραμπ συμμετέχει ξεκάθαρα στο πλευρό του πρωθυπουργού και εκείνων στο υπουργικό του συμβούλιο που δεν έχουν πρόθεση να παραχωρήσουν κράτος στους Παλαιστίνιους, θα αποτελούσε ένα εμπρηστικό βήμα.

Στοιχεία της ισραηλινής κοινωνίας θα το έβλεπαν αυτό ως την ευκαιρία να προσαρτήσουν τη Δυτική Όχθη και να επιδιώξουν τον έλεγχο ή τη μερική εκ νέου κατάληψη της Γάζας, ελπίζοντας να δώσουν στους Παλαιστίνιους κάθε κίνητρο να εγκαταλείψουν αυτές τις περιοχές για τις γειτονικές χώρες. Ο Νετανιάχου μπορεί επίσης να ενθαρρυνθεί να χτυπήσει περαιτέρω το Ιράν.

Από την άλλη πλευρά, ο Τραμπ φαίνεται να εννοεί αυτό που λέει για τον τερματισμό των συγκρούσεων, έστω και μόνο από ανησυχία για τα συμφέροντα των ΗΠΑ. Ο Νετανιάχου μπορεί να δεχθεί πίεση να σταματήσει να βομβαρδίζει το νότιο Λίβανο και να καταλήξει σε κάποια συμφωνία στη Γάζα με τη Χαμάς, συμπεριλαμβανομένης της απελευθέρωσης των ομήρων.

Μια πιο ελπιδοφόρα διαδρομή βρίσκεται στην υπερηφάνεια του Τραμπ για τις Συμφωνίες του Αβραάμ, ένα επίτευγμα  της πρώτης θητείας του που εξομαλύνει τις σχέσεις μεταξύ του Ισραήλ και των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, του Μπαχρέιν και του Μαρόκου.

Το μεγάλο έπαθλο που εξακολουθεί να κρέμεται μπροστά στο Ισραήλ είναι η πιθανότητα ομαλοποίησης των σχέσεων με τη Σαουδική Αραβία. Αυτό θα επέτρεπε στον Τραμπ να ισχυριστεί ότι έφερε την ειρήνη στη Μέση Ανατολή. Αλλά αυτό θα παραμείνει αδύνατο για το Ριάντ χωρίς τη δέσμευση του Ισραήλ για ένα παλαιστινιακό κράτος.

Κλίμα
Ο Τραμπ και η Χάρις προεκλογικά πρόσφεραν εντελώς διαφορετικά περιβαλλοντικά οράματα. Η δέσμευση του Τραμπ να επιδιώξει φθηνό πετρέλαιο και φυσικό αέριο στις ΗΠΑ έχει σχεδιαστεί με γνώμονα τους ψηφοφόρους στο εσωτερικό και θα απομακρύνει περαιτέρω τις ΗΠΑ από τις παγκόσμιες συνομιλίες για το κλίμα.

Εάν ο Τραμπ αποχωρήσει ξανά από τη Συμφωνία του Παρισιού, είναι πιθανό ότι ο παγκόσμιος στόχος για την αποφυγή της θέρμανσης άνω του 1,5°C θα είναι νεκρός. Το ίδιο θα είναι και οποιαδήποτε προοπτική βελτίωσης της δυτικής συνεργασίας με την Κίνα και την Ινδία για την απαλλαγή από τις εκπομπές άνθρακα.

Αυτό μπορεί με τη σειρά του να επιτρέψει στην Κίνα να πάρει περισσότερα μέτρα για να επενδύσει σε ηλιακή ενέργεια και ηλεκτρικά οχήματα.

Η θέση των ΗΠΑ στον κόσμο
Ο Τραμπ προσφέρει ένα πολύ διαφορετικό όραμα για τον ρόλο των ΗΠΑ. Η έμφαση που δίνει στην προστασία της Ευρώπης μόνο εάν η Ευρώπη πληρώσει περισσότερα για την άμυνά της καθιστά τη θέση των ΗΠΑ εντός του ΝΑΤΟ συναλλακτική. Η δέσμευση των ΗΠΑ στην υποχρέωση της βάσει του άρθρου 5 μπορεί να αρχίσει να αμφισβητείται – τόσο για εκείνα τα κράτη που προστατεύει όσο και για εκείνα που προορίζεται να αποτρέψει.

Με τη σειρά τους, η Νότια Κορέα και η Ιαπωνία έχουν λόγους να αμφιβάλλουν για την ακεραιότητα της αμυντικής ομπρέλας των ΗΠΑ που τις προστατεύει και μπορεί να προσπαθήσουν να ενισχύσουν περαιτέρω τη δική τους άμυνα.

Η εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ πρόκειται να γίνει πολύ πιο απρόβλεπτη. Η εφαρμογή των σχεδίων του Τραμπ στην πρώτη του θητεία ήταν συχνά ανοργάνωτη και αναποτελεσματική. Ωστόσο, η προσέγγισή του μπορεί να έχει το  πλεονέκτημα να θολώνει την εικόνα ενός κόσμου που φαινόταν να διαμορφώνεται σε δύο σαφώς αντίθετα παγκόσμια μπλοκ.

Ο Τραμπ είναι πρόθυμος να συνομιλήσει με ηγέτες που επί του παρόντος κυμαίνονται ενάντια στα «δυτικά» συμφέροντα, συμπεριλαμβανομένης της Ρωσίας. Οι παραδοσιακοί σύμμαχοι των ΗΠΑ ανησυχούν, ωστόσο, ότι με αυτόν τον τρόπο μπορεί να θυσιάσει τις δυτικές αξίες και να επιταχύνει μια νέα παγκόσμια τάξη πραγμάτων που βασίζεται σε συναλλαγές και όχι σε αρχές.

Ν.Β.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ 

Ευρωπαίοι Συντηρητικοί και Μεταρρυθμιστές: Η Μελόνι «φυσικός συνομιλητής» του Τραμπ στην Ευρώπη

Πούτιν και Τραμπ δηλώνουν έτοιμοι για διάλογο