PLUS
Τη λαμπρότερη θεομητορική γιορτή της ζει ανήμερα στις 15 Αυγούστου, η Ορθόδοξη Εκκλησία, που τιμά την Κοίμηση της Θεοτόκου.
Ελευθερώτρια, Οδηγήτρια, Γιάτρισσα, Βρεφοκρατούσα, Γλυκοφιλούσα, Ελεούσα, Παντάνασσα, Κεχαριτωμένη, Μολυβδοσκέπαστη, Τουρλιανή, Αθηνιώτισσα. Εκατοντάδες τα λατρευτικά ονόματα που της δόθηκαν και αναρίθμητα τα προσκυνήματα, όπου προστρέχουν σήμερα χιλιάδες πιστών.
Μεγαλύτερο προσκύνημα όλων, αυτό της Μεγαλόχαρης στην Τήνο, όπου ο εορτασμός του Δεκαπενταύγουστου αποτελεί τη λαμπρότερη γιορτή. Χιλιάδες πιστών, πολλοί εξ αυτών γονατιστοί, κάθε χρόνο ανηφορίζουν με θρησκευτική ευλάβεια προς το Ναό της Ευαγγελίστριας για να εκπληρώσουν το τάμα τους στην εικόνα της Παναγίας. Η περιφορά του Επιταφίου και η μεγαλοπρεπής λιτάνευση της εικόνας σε ολόκληρη τη πόλη δημιουργούν θρησκευτικό δέος και συγκίνηση.
Στο διπλανό κυκλαδίτικο νησί, την Πάρο, ο παλαιοχριστιανικός ναός της Εκατονταπυλιανής, στο λιμάνι της Παροικιάς, από τις εντυπωσιακότερες εκκλησίες του Αιγαίου, φοράει τα γιορτινά του. Στην πρωτεύουσα του νησιού, χαρακτηριστική είναι η περιφορά του Επιταφίου της Παναγίας, που δίνει το έναυσμα για το παραδοσιακό γλέντι που θα ακολουθήσει με νησιωτικούς χορούς και με το κρασί της Πάρου να ρέει εν αφθονία. Την ίδια ώρα, στο λιμανάκι της Νάουσας, δεκάδες καΐκια με αναμμένες δάδες προσεγγίζουν την προβλήτα και δίνουν το σύνθημα για να αρχίσει η γιορτή.
Από την πλευρά του, ο Ποντιακός Ελληνισμός συναντάται στις πλαγιές του Βερμίου όρους, στην Ιερά Μονή της Παναγίας Σουμελά, για να γιορτάσει με θρησκευτική μεγαλοπρέπεια. Χιλιάδες προσκυνητών από ολόκληρη την Ελλάδα συρρέουν στην ιστορική εκκλησία, σύμβολο των «χαμένων πατρίδων» και της ποντιακής πίστης, όπου η Θεία Λειτουργία και ο Μεγάλος Εσπερινός της Κοίμησης της Θεοτόκου τελούνται με μεγάλη ευλάβεια. Στο αποκορύφωμα της γιορτής, ποντιακά συγκροτήματα προσφέρουν μοναδικές στιγμές με παραδοσιακούς σκοπούς και πολύωρο γλέντι.
Ξακουστά τα πανηγύρια για το «Πάσχα του καλοκαιριού» σε όλη την Ελλάδα. Από τον Βορρά μέχρι τον Νότο, από την Ανατολή ως τη Δύση ηχούν παραδοσιακοί ρυθμοί:
– Στην Αττική, πανηγύρι στήνεται το Δεκαπενταύγουστο στην Ιερά Μονή της Παναγίας των Κλειστών. Τις κατανυκτικές λειτουργίες ακολουθεί λαμπρό πανηγύρι σε κατάφυτο περιβάλλον σε υψόμετρο 410, στα βόρεια της Φυλής. Το σημαντικό αυτό μοναστήρι χρονολογείται από το 12ο αι. Στην αρχή λειτούργησε ως ανδρικό μοναστήρι και από το 1932 ανασυστάθηκε ως γυναικεία μονή.
– Στα Ζαγοροχώρια, οι εκδηλώσεις για τη γιορτή της Παναγίας είναι τριήμερες. Οι απόδημοι Ηπειρώτες επιστρέφουν για να τιμήσουν τη μνήμη της και να γιορτάσουν με παραδοσιακούς ηπειρωτικούς σκοπούς στα πατροπαράδοτα πανηγύρια που κορυφώνονται το τριήμερο Παρασκευή – Κυριακή.
– Στην Κοζάνη, οι «καβαλάρηδες της Σιάτιστας» κάθε χρόνο συγκεντρώνουν πλήθος επισκεπτών, όχι μόνο από τη Δυτική Μακεδονία, αλλά από ολόκληρη τη χώρα. Στην πόλη της Σιάτιστας, τη λειτουργία παρακολουθούν προσκυνητές καβαλάρηδες πάνω σε στολισμένα άλογα. Με το πέρας της λειτουργίας επιστρέφουν έφιπποι στην πόλη όπου πλήθος κόσμου τους περιμένει για να δώσουν το έναυσμα της γιορτής. Το έθιμο χρονολογείται από την Τουρκοκρατία, ως μια ευκαιρία για τους σκλαβωμένους Έλληνες να δείξουν τη λεβεντιά και τον πόθο τους για λευτεριά.
– Στα Θεοδώριανα ‘Αρτας, το πρωί η πομπή των προσκυνητών κατεβαίνει στο χωριό από το ξωκκλήσι της Παναγίας πεζή και με την εικόνα της στα χέρια, ενώ το βράδυ με το χτύπημα της καμπάνας συγκεντρώνονται στην πλατεία του χωριού για να διασκεδάσουν και να χορέψουν το «διπλοκάγκελο».
Στην ηπειρωτική Ελλάδα, ξακουστά πανηγύρια γίνονται, επίσης, στο Τσεπέλοβο στην Τύμφη Ιωαννίνων, στην Επισκοπή της Τεγέας στην Αρκαδία, στη Βλάστη Κοζάνης, στην Παναγία Αμπελακιώτισσα στην Ορεινή Ναυπακτία, στην Ευαγγελίστρια του Βόλου, στην Παναγία Κοσμοσώτηρα στις Φέρες Έβρου κ.α.
Αλλά και η νησιωτική Ελλάδα δεν υπολείπεται στα πανηγύρια του Δεκαπενταύγουστου, από τα οποία δεσπόζουν εκείνα:
– στην Κεφαλονιά, όπου πλήθος πιστών συγκεντρώνεται κάθε χρόνο στην αυλή της Iεράς Mονής της Παναγιάς της Φιδούς στην περιοχή Mαρκόπουλου, Kεφαλονιάς για να δουν τα «φιδάκια της Παναγίας». Τα φιδάκια εμφανίζονται στο καμπαναριό και η εκκλησιαστική επιτροπή τα μεταφέρει στο προαύλιο του Iερού Nαού. Σύμφωνα με την παράδοση, τα φιδάκια φέρνουν καλή τύχη στο νησί και αν δεν εμφανιστούν, ο οιωνός είναι κακός, όπως έγινε, για παράδειγμα, τη χρονιά των μεγάλων σεισμών, μερικές δεκαετίες πριν.
– στο νησί του Παπαδιαμάντη, τη Σκιάθο, όπου το βράδυ της παραμονής γίνεται η έξοδος του επιταφίου της Παναγίας υπό τη συγκινητική μελωδία των εγκωμίων της Θεοτόκου που ψάλλουν όλοι μαζί οι Σκιαθίτες.
– στη Λέσβο, όπου στη γραφική κωμόπολη της Αγιάσου στο επίκεντρο της ημέρας είναι η ξακουστή εκκλησία της Παναγίας της Αγιάσου, όπου η ομώνυμη εικόνα είναι έργο του ευαγγελιστή Λουκά, πλασμένη με κερί και μαστίχα.
Πολλοί προσκυνητές με αφετηρία την πόλη της Μυτιλήνης περπατούν 25 χιλιόμετρα για να φτάσουν στον αυλόγυρο της Παναγιάς της Αγιασώτισσας και να διανυκτερεύσουν. Την ημέρα της γιορτής, μετά τη λειτουργία, γίνεται η περιφορά της εικόνας γύρω από το ναό και ακολουθεί ένα από τα ωραιότερα πανηγύρια του Ανατολικού Αιγαίου
– στη Θάσο, στο χωριό Παναγιά, όπου μετά τη λιτάνευση της εικόνας, που συνοδεύεται από πολυμελή μπάντα, οι πιστοί μαζεύονται στο προαύλιο της εκκλησίας και παρακάθονται στο γιορτινό τραπέζι που περιλαμβάνει πατάτες, ρύζι και μοσχάρι στιφάδο
– στην Κάρπαθο, στην οποία το πανηγύρι της Κοίμησης της Θεοτόκου, στην Όλυμπο, είναι από τα πιο κατανυκτικά. Αποκορύφωμα του παραδοσιακού εορτασμού είναι ο χορός που γίνεται στη μικρή πλατεία, μπρος στην εκκλησιά της Παναγίας, με τους οργανοπαίκτες να παίζουν τον Κάτω Χορό, αργόσυρτο και με σοβαρή διάθεση. Ξεκινά από τους άντρες και ακολουθούν οι γυναίκες ντυμένες με τις εκπληκτικής ομορφιάς παραδοσιακές γιορτινές στολές τους
– στην Πάτμο, το νησί της Ορθοδοξίας, όπου τα πάντα περιστρέφονται γύρω από το ιστορικό Μοναστήρι της Αποκάλυψης, ο χρυσοποίκιλτος επιτάφιος περιφέρεται από τους μοναχούς στα σοκάκια του νησιού, ενώ οι καμπάνες ηχούν ασταμάτητα
– στην Κάσο και στο χωριό Παναγιά, όπου γίνεται το μεγαλύτερο πανηγύρι του νησιού. Όλα τα πατροπαράδοτα έθιμα τηρούνται με ευλάβεια και δεν είναι λίγοι οι ξενιτεμένοι Κασιώτες που επιλέγουν αυτή τη μέρα για να επισκεφθούν τον τόπο τους
– στα Κουφονήσια, όπου γιορτάζει η Παναγιά στο Κάτω Κουφονήσι. Μετά τη λειτουργία προσφέρεται φαγητό από τους ντόπιους και κατόπιν όλοι μεταφέρονται με καΐκια στο Πάνω Κουφονήσι για γλέντι με θαλασσινούς μεζέδες μέχρι πρωίας
– αλλά και στην Παναγία Σπηλιανή στη Νίσυρο, στο Μοναστήρι Παναγίας του Χάρου στους Λειψούς, στην Παναγία Φανερωμένη και στην Παναγιά τη Θαλασσινή στην ‘Ανδρο, στην Παναγία Κρεμαστή στη Ρόδο, στην Παναγιά Καστριανή στην Τζια, στην Παναγιά Πανοχωριανή στην Αμοργό, στην Παναγία στη Σέριφο και στο Φιλότι της Νάξου, στην Πορταΐτισσα στην Αστυπάλαια και σε άλλες γωνιές της Ελλάδας, η ημέρα της Κοίμησης της Θεοτόκου εορτάζεται με μεγαλοπρέπεια. Τα ήθη και τα έθιμα της ημέρας συνεχίζονται από γενιά σε γενιά, σε μια προσπάθεια να κρατηθούν στο χρόνο.
