PLUS
Σε ένα κείμενο καταπέλτη με τίτλο Ακρόπολη SOS, κατά της Λίνας Μενδώνη, αρχιτέκτονες, ιστορικοί, αρχαιολόγοι, ιστορικοί της τέχνης και καλλιτέχνες, κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για τις νέες παρεμβάσεις που βρίσκονται σε εξέλιξη στον ιερό βράχο και υπογραμμίζουν τις αντιρρήσεις που έχουν εκφραστεί για το τσιμέντωμα που έχει ήδη συντελεστεί από τον περασμένο Οκτώβριο.
Οι υπογράφοντες την επιστολή εκφράζουν την έντονη διαμαρτυρία τους και καταγγέλλουν ότι οι οικοδομικές εργασίες είναι, ήδη, σε εξέλιξη και οργανώνεται υποδομή εργοταξίου με ερπυστριοφόρα τα οποία κινούνται επάνω σε αρχαίες πλακοστρώσεις.
Επισημαίνουν ότι γίνεται προσπάθεια να βρεθούν προ τετελεσμένων καταστάσεων και αναδεικνύουν τους λόγους που οι νέες παρεμβάσεις θα αλλάξουν δραματικά τη μορφή και το περιεχόμενο της Ακρόπολης.
Η επιστολή – Έκκληση για τις επεμβάσεις – Ακρόπολη: SOS
Στα τέλη Οκτωβρίου 2020, αιφνιδιαστήκαμε από την είδηση ότι στην Ακρόπολη είχαν ήδη αρχίσει έργα εκτεταμένων διαστρώσεων από οπλισμένο σκυρόδεμα, ενώ παράλληλα η επίσημη ενημέρωση ήταν πως οι παρεμβάσεις αυτές γίνονται για την εξυπηρέτηση ατόμων με αναπηρία.
Διατυπώθηκαν αντιρρήσεις για το υλικό, την έκταση και το αισθητικό αποτέλεσμα της επέμβασης, καθώς θεωρήθηκε ότι ανταγωνίζονται και απαξιώνουν την αρχιτεκτονική και γλυπτική αξία των μνημείων όπως και το περιεχόμενο του αρχαιολογικού χώρου. Επίσης, επικρίθηκαν το μη αναστρέψιμο της κατασκευής και η καταστροφή βράχου και αρχαίων καταλοίπων, ενώ εκφράστηκαν φόβοι ότι η εκτεταμένη χρήση σκυροδέματος, η διαμόρφωσή του και η υδροφοβική επίστρωση της επιφάνειάς του θα προκαλούσαν, μεταξύ άλλων, απρόβλεπτες μεταβολές στο σύστημα απορροής των ομβρίων υδάτων.
Το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού (ΥΠΠΟΑ) απάντησε ότι η νέα παρέμβαση ήταν απαραίτητη, όχι μόνο για να εξυπηρετηθούν άτομα με αναπηρία, αλλά και για την μεταφορά όγκων μαρμάρου με βαρέα οχήματα, και δήλωσε ότι δεν θα άλλαζε η εικόνα του αρχαιολογικού χώρου.
Ο πρόεδρος, πάλι, της Επιτροπής Συντηρήσεως Μνημείων Ακροπόλεως (ΕΣΜΑ), καθηγητής Μανώλης Κορρές, δικαιολόγησε την πρώτη φάση των διαστρώσεων στην Ακρόπολη ως προοίμιο μεγαλύτερης επέμβασης: οικοδόμηση οριζόντιων δαπέδων σε διαφορετικές στάθμες (ταράτσες), προς αποκατάστασιν, κατά την κρίση του, της διαμόρφωσης του εδάφους του 5ου αιώνα π. Χ., και της «ορθής θέασης» των μνημείων.
Διατυπώθηκε, τότε, η ένσταση ότι η εγκατάσταση των νέων αυτών οικοδομών και επεμβάσεων θα κατέλυε κάθε αίσθηση ιστορικής ενότητας και συνέχειας, επιβάλλοντας διαμορφώσεις για τις οποίες, αφ’ ενός, δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία, ενώ, αφ’ ετέρου, θα καθιστούσαν απρόσιτα τα πολύτιμα αρχαιολογικά τεκμήρια. Επισημάνθηκε, επίσης, ότι τόσο για τις τετελεσμένες, όσο και για τις μελλοντικές νέες κατασκευές, έχει αγνοηθεί το ελληνικό και το διεθνές νομικό και θεσμικό πλαίσιο.
Πλημμυρικά φαινόμενα στον αρχαιολογικό χώρο, που ακολούθησαν τον Δεκέμβριο του 2020, ενίσχυσαν την αρνητική απήχηση που είχε διαμορφωθεί στην κοινή γνώμη για τις διαστρώσεις. Παράλληλα, διαπιστώθηκε ότι οι νέες διαστρώσεις δεν εξυπηρετούν, τελικά, τον αρχικό, βασικό σκοπό τους, δηλαδή την αυτόνομη κίνηση των ατόμων με αναπηρία. Θα περίμενε, κανείς, όλα αυτά να οδηγήσουν σε συζητήσεις, ζυμώσεις και συγκλίσεις για καλλίτερη διαχείριση των προβλημάτων. Αντιθέτως, όμως, στις 2 Φεβρουαρίου, κατατέθηκε αιφνιδιαστικά στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο, πρόταση της Επιτροπής Συντηρήσεως Μνημείων Ακροπόλεως για την «αποκατάσταση» της δυτικής προσπέλασης της Ακροπόλεως, που θα «επαναποδώσει», όπως δηλώνεται, «μνημειακότητα» και «αυθεντικότητα» στο Μνημείο και «θα επιλύσει θέματα διαχείρισης κυκλοφορίας των επισκεπτών». Αποτέλεσμα, η πρόταση εγκρίθηκε παμψηφεί ενώ, κανονικά, το ΚΑΣ ψηφίζει πλήρεις και συγκροτημένες μελέτες, και όχι απλές προτάσεις. Επομένως, στην περίπτωση αυτή, επιβλήθηκε πρωθύστερη διαδικασία.
Συγκεκριμένα, το δελτίο τύπου του ΥΠΠΟΑ δηλώνει ότι θα κατασκευασθεί μαρμάρινη κλίμακα, κατά το πρότυπο της ρωμαϊκής του 1ου μ. Χ. αιώνα, σε όλο το πλάτος των Προπυλαίων. Πρόκειται για μια κεκλιμένη βαθμιδωτή πλατεία που θα αρχίζει από την βάση της δυτικής πλαγιάς της Ακρόπολης και θα καταλήγει στα Προπύλαια, επιτρέποντας στους επισκέπτες να διασχίσουν τις κιονοστοιχίες σε όλο το πλάτος τους για να εισέλθουν στα Προπύλαια και, τελικά, στην Ακρόπολη.
Όσον αφορά την υστερορρωμαϊκή πύλη Beulé στην βάση της δυτικής πρόσβασης, η διατύπωση του ΥΠΠΟΑ αφήνει ανοικτό το ενδεχόμενο της καθαίρεσής της, για να αναστηλωθούν τα αρχιτεκτονικά της μέλη στην αρχική τους θέση, στο χορηγικό μνημείο του Νικία. Το νέο πνεύμα διαχείρισης των αρχαιοτήτων της Ακρόπολης, που διαγράφεται απειλητικό τους τελευταίους μήνες, καθώς αυθαίρετα χρίζει «αυθεντικές» και «ορθές» τις οικοδομικές παρεμβάσεις που θέλει να επιβάλει, δεν θα απέκλειε παρόμοιες, ακραίες επεμβάσεις.
Είναι βέβαιο ότι οι δομές αυτές θα αλλάξουν δραματικά την μορφή και το περιεχόμενο του Μνημείου της Ακρόπολης ως αρχαιολογικού τόπου, στην παγκόσμια συνείδηση.
Θα δημιουργήσουν, δε, σοβαρότατα τεχνικά και λειτουργικά προβλήματα, καθώς
1. Ο φυσικός βράχος και τα αρχαία λείψανα θα καλυφθούν σε μεγάλη έκταση, από μια γιγαντιαία βαθμιδωτή επιφάνεια από νέο υλικό, με αποτέλεσμα να απαξιώνεται το φυσικό τοπίο και ο βράχος ως γεωλογικό μνημείο και φυσικό οχυρό. Επί πλέον, παραμένει ανεξήγητο γιατί στην δυτική προσπέλαση της Ακρόπολης, προκρίνεται ο 1ος μ. Χ. αιώνας, ενώ στην κορυφή του βράχου, προκρίνεται, σύμφωνα με τις εξαγγελίες, ο 5ος αιώνας π. Χ. Εκτός εάν επιβάλλονται συνυπάρξεις που προσπαθούν να οικοδομήσουν μια εικόνα «Αρχαίου Κλέους»!
2. Αρχαιότητες διαφόρων εποχών θα καταχωθούν και θα είναι απρόσιτες.
3. Η επίχωση σε ορισμένες θέσεις θα ξεπεράσει τα 3 μέτρα, ενώ για την στήριξη των βαθμίδων και την στερέωση της εκτεταμένης νέας κατασκευής θα χρειαστούν πυκνές, ογκώδεις θεμελιώσεις που θα εδράζονται στον βράχο και στις αρχαιότητες που θα καλυφθούν.
4. Η πρόσβαση στην Ακρόπολη δια μέσου των Προπυλαίων καθ’ όλο το πλάτος τους, θα επιβάλει τον συνωστισμό των επισκεπτών τόσο κατά την είσοδο όσο και κατά την έξοδο, και θα θέσει σε μεγάλο κίνδυνο την ασφάλεια του μνημείου. Είναι αναπόφευκτη, δε, η κατασκευή νέων πρόσθετων βαθμίδων (σκαλοπατιών) για να διευκολυνθεί η άνοδος και η κάθοδος των επισκεπτών.
5. Το πρόβλημα της διακίνησης μεγάλου πλήθους επισκεπτών θα παραμείνει και, μάλιστα, θα αυξηθεί.
Με βάση τα παραπάνω
Εκφράζουμε την απόλυτη αντίθεσή μας στις διαδρομές που έχουν ήδη διαστρωθεί και σε όσες έχει εξαγγελθεί ότι θα γίνουν στην Ακρόπολη, καθώς και στην προτεινόμενη ανακατασκευή της ρωμαϊκής κλίμακας στην δυτική προσπέλαση της Ακρόπολης.
Τέτοιου είδους επεμβάσεις είναι αντίθετες στις διεθνώς αναγνωρισμένες και θεσπισμένες αρχές διαχείρισης αρχαιοτήτων, και δεν έχουν καμία σχέση με την έννοια της διατήρησης, συντήρησης και διαφύλαξης αρχαιοτήτων. Αντίθετα, ισοδυναμούν με υποβάθμιση, απόκρυψη και απαξίωση του μεγαλύτερου αρχαιολογικού και καλλιτεχνικού θησαυρού που έχει κληροδοτηθεί στη σύγχρονη Ελλάδα, στην οποία η ανθρωπότητα έχει εμπιστευθεί την διαφύλαξή του.
Ζητούμε να αρθούν τα βλαπτικά χαρακτηριστικά των διαστρώσεων που έχουν γίνει στην Ακρόπολη, να μην πραγματοποιηθούν τα έργα τα οποία έχουν εξαγγελθεί για την κορυφή του βράχου και την δυτική πρόσβαση της Ακρόπολης, και να προγραμματισθούν επεμβάσεις που θα σέβονται το φυσικό τοπίο, την συνύπαρξη βράχου και αρχιτεκτονημάτων, για την βελτίωση της επισκεψιμότητας και της διακίνησης των ατόμων με αναπηρία, όσο και της εξυπηρέτησης των έργων. Η εξυπηρέτηση αυτών των αναγκών δεν πρέπει να χρησιμοποιείται ως πρόσχημα για αυθαίρετους σχεδιασμούς.
Ζητούμε να γίνει άμεσα οργάνωση διοικητικού μηχανισμού για τον έλεγχο της ροής των επισκεπτών, ούτως ώστε, κατά την μελέτη αυτών των επεμβάσεων, να είναι γνωστός εκ των προτέρων ο μέγιστος αριθμός επισκεπτών που θα εξυπηρετούνται.
Ζητούμε να γίνουν οι κατάλληλες διαδικασίες, ώστε να αναπτυχθούν ζυμώσεις και συγκλίσεις απόψεων, για να μην επιβάλλονται προσωποπαγείς θεωρήσεις.
Γενικότερα, επισημαίνουμε πως η πεποίθηση ότι κάποιος σήμερα μπορεί να «επαναποδώσει τα χαρακτηριστικά και τις αξίες» στην Ακρόπολη και να «συνεισφέρει απολύτως αποφασιστικά στην ορθή πρόσληψη» και «αυθεντικότητα» του μνημείου, είναι εξαιρετικά επικίνδυνη οδός.
