PLUS
Στα δωμάτιά του ορκίστηκαν τρεις κυβερνήσεις, γεννήθηκαν βασιλείς και φιλοξενήθηκαν εξέχουσες προσωπικότητες, από τον Τσάρο Νικόλαο Β’ της Ρωσίας και τη θρυλική Σίσυ το 1867, ως τη βασίλισσα Ελισάβετ του Ηνωμένου Βασιλείου και την πρώτη κυρία των ΗΠΑ Τζάκι Κένεντι.
Toυ Νίκου Βασιλειάδη
Με ένα φιλόδοξο σχέδιο το υπουργείο Πολιτισμού ετοιμάζεται να ανοίξει εκ νέου τους ιστορικούς χώρους του βασιλικού ανακτόρου • Με τη δεύτερή του… άνοιξη, μεταμορφώνεται σε ελκυστικό προορισμό για όλες τις ηλικίες, καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου. • Τι περιλαμβάνει η μελέτη βιωσιμότητας του έργου
Κάθε γωνιά του ανακτόρου του Τατοΐου έχει και την μικρή δική της μοναδική ιστορία που έχει αφήσει το αποτύπωμά της στην ιστορία του τόπου, είτε με θετικό είτε με αρνητικό τρόπο. Και αν η εικόνα εγκατάλειψης και παρακμής που παρουσιάζει εδώ και πολλά χρόνια ο χώρος αυτός μοιάζει δύσκολο να αλλάξει, η νέα μελέτη βιωσιμότητάς του, που μόλις ολοκληρώθηκε και ανακοινώθηκε, δίνει την ελπίδα πως αν αυτή τη φορά υπάρξει η απαιτούμενη συνεργασία ανάμεσα στις εμπλεκόμενες πλευρές, το πρώην θερινό ανάκτορο της Βασιλικής οικογένειας, που ρήμαζε για πολλά χρόνια παραδομένο στη λήθη, μπορεί να μεταμορφωθεί σε έναν τόπο γεμάτο ζωή και ενέργεια.
Καταγραφή
Ήδη τους τελευταίους μήνες το σκηνικό έχει αλλάξει καθώς έχει ξεκινήσει, και συνεχίζεται σε εντατικούς ρυθμούς, η συντήρηση και η καταγραφή των εντυπωσιακών κινητών και ακίνητων μνημείων του κτήματος που ξεσφραγίστηκαν μετά από δεκαετίες εγκατάλειψης αποκαλύπτοντας μοναδικούς, ξεχασμένους θησαυρούς: Περίτεχνες βασιλικές άμαξες, αυτοκίνητα αντίκες, πανάκριβα έργα τέχνης, πολύτιμα είδη διακόσμησης και ιστορικά ντοκουμέντα και έγγραφα βγήκαν στην επιφάνεια που βρίσκονταν θαμμένα κάτω από στρώματα σκόνης και υγρασίας, έτοιμα πια να τεθούν σε δημόσια θέα και ίσως μαζί τους οι επισκέπτες σε σύντομο χρονικό διάστημα θα μπορούν να θαυμάσουν και κάποια ανεκτίμητα κοσμήματα, συμπεριλαμβανομένου του βασιλικού στέμματος και του σκήπτρου, που λέγεται πως είναι κρυμμένα σε ένα θησαυροφυλάκιο, που δεν έχει κανείς πρόσβαση εκτός από μερικούς αξιωματούχους του ελληνικού κράτους.
Οι «θησαυροί» -αντικείμενα και κειμήλια- που έχουν βρεθεί στα ανάκτορα ξεπερνούν τους 3.500, οι περισσότεροι από τους οποίους συντηρούνται από το υπουργείο Πολιτισμού με χρήματα από το ΕΣΠΑ. Ανάμεσά τους μοναδικοί πίνακες του Αϊβαζόφσκι και του Βολανάκη, γλυπτά του Κόσσου, το προσύμφωνο για τον γάμο του Γεωργίου Α’ με την Όλγα, γυναικείες παραδοσιακές φορεσιές, δύο βιβλία επισκεπτών με υπογραφές προσωπικοτήτων παγκόσμιας φήμης (μεταξύ αυτών του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου και του Κωνσταντίνου Καραμανλή), φωτογραφικά λευκώματα με εικόνες από την κηδεία του Παύλου και τους θερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες του 1906 στην Αθήνα και δύο ντοσιέ με απόρρητα έγγραφα για το Κυπριακό και την ίδρυση της Εθνικής Εταιρείας ∆ιαφωτίσεως.
Το σχέδιο
Ύστερα από παλινωδίες δεκαετιών οι προθέσεις της Πολιτείας είναι πλέον ξεκάθαρες γύρω από το θέμα του Τατοΐου. Το σχέδιο για την ανάδειξη και την αξιοποίησή του αποτελεί κεντρική πολιτική προτεραιότητα και αναπτύσσεται μέσα από πολλές και σημαντικές εργασίες που, αυτόν τον καιρό, ξεδιπλώνονται στα περισσότερα κτίρια του κτήματος. Πέρασαν πολλά χρόνια που η ελληνική πολιτεία το αγνοούσε επιδεικτικά, σαν να αποτελούσε απειλή για το πολίτευμα, ενώ την ίδια στιγμή ακόμα και πρώην κομμουνιστικές χώρες – για να μην μιλήσουμε για την Ευρώπη – όπως η Ρωσία, αξιοποιούν την τσαρική κληρονομιά για τουριστικά οφέλη.
Το κτήμα στο Τατοΐου όλα αυτά τα χρόνια παρέμενε εκεί σιωπηλό, εγκαταλελειμμένο και «ενοχοποιημένο» λόγω της βαριάς ιστορίας του, παραδομένο στην τύχη του από την ασυνεννοησία των φορέων του ∆ημοσίου που καθορίζουν το μέλλον του. Έκθετο σε κάθε λογής εισβολείς. Εκδρομείς που χρησιμοποιούσαν τα κτήματα ακόμα και για …μπάρμπεκιου, βανδαλισμοί – κλοπές, αλλά και στημένα σκηνικά για τους γάμους αφού τα τελευταία χρόνια οι φωτογράφοι ανακάλυψαν στα πρώην βασιλικά ανάκτορα το ιδανικό φόντο για γαμήλιες φωτογραφήσεις μπροστά στα κτίσματα, στους κήπους αλλά και στα αυτοκίνητα–αντίκες της πρώην βασιλικής οικογένειας.
Τώρα, μετά από πολλά χρόνια εγκατάλειψης και λεηλασιών, υπάρχει η θέληση να αλλάξει αυτή η πορεία καταστροφής, ίσως γιατί επιτέλους κάποιοι αντιλήφθηκαν πως καλώς ή κακώς, ο θεσμός της βασιλείας αποτελεί ένα κομμάτι της ελληνικής ιστορίας και το να παριστάνεις ότι δεν συνέβη ποτέ όταν έχεις πληρώσει 13.800.000 ευρώ για να αγοράσεις την επίγεια κληρονομιά της, δεν δικαιούσαι να την αφήνεις να ρημάζει.
Μελέτη
Έτσι, λοιπόν, με ένα φιλόδοξο σχέδιο το υπουργείο Πολιτισμού ετοιμάζεται να ανοίξει εκ νέου τους ιστορικούς του χώρους, προσθέτοντας κομψά καφέ, πολυτελή εστιατόρια και ένα ξενοδοχείο πέντε αστέρων με σπα, μετατρέποντάς τα κτήματα του Τατοΐου σε έναν ελκυστικό προορισμό στα όρια της πόλης, για όλες τις ηλικίες, καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου, που θα συνδυάζει την ιστορία και τον πολιτισμό με τον αθλητισμό, τη γνώση, την αναψυχή, την ευεξία αλλά και την αγροτική ανάπτυξη στηρίζοντας, παράλληλα, την ελληνική οικονομία. Η μελέτη βιωσιμότητας του έργου, η οποία εκπονήθηκε από την ειδική διεπιστημονική ομάδα της KPMG, με χορηγία του Ιδρύματος Αθανασίου Λασκαρίδη, αποτελεί, με έναν προϋπολογισμό μεταξύ 97 και 130.000.000 ευρώ, το εναρκτήριο βήμα για τη μεταμόρφωση της τεράστιας έκτασης 42.000 στρεμμάτων μέσα στα οποία υπάρχουν συνολικά 55 κτίρια από τα οποία τα 27 είναι ήδη από το 2003 κηρυγμένα μνημεία. Εκεί θα αναπτυχθεί το μεγαλύτερο μέρος της πολιτιστικής δραστηριότητας, με το κεντρικό κτίριο του πρώην βασιλικού ανακτόρου να μεταμορφώνεται σε έναν εντυπωσιακό μουσειακό χώρο και τις υπόλοιπες εγκαταστάσεις να φιλοξενούν ιστορικό καφέ-εστιατόριο, εργαστήρια τέχνης και διάφορες εκδηλώσεις. Ανάμεσά τους και το βουστάσιο όπου θα εκτίθενται οι βασιλικές άμαξες και τα πανάκριβα αυτοκίνητα.
Ένα συγκρότημα στα πρότυπα των Βερσαλλιών
Η ιστορία ξεκινά από το 1872 όταν ο τότε βασιλιάς της χώρας Γεώργιος Α’ αγοράζει έπειτα από προτροπή του Ερνέστου Τσίλλερ μια έκταση 20.000 στρεμμάτων στο Τατοΐου. Ο θρυλικός αρχιτέκτονας οραματιζόταν ένα τεράστιο ανακτορικό συγκρότημα ανάλογο των Βερσαλλιών! Γρήγορα, όμως, απογοητεύτηκε καθώς ο τότε ο βασιλιάς απέρριψε τα σχέδιά του, αφού προόριζε την έκταση αυτή για τη δημιουργία ενός κτήματος αναψυχής της βασιλικής οικογένειας.
Πράγματι, οι προσπάθειές του Γεωργίου είχαν ως αποτέλεσμα να δημιουργηθεί σχεδόν εκ του μηδενός ένα από τα ωραιότερα δάση στους πρόποδες της Πάρνηθας, που παραμένει μέχρι σήμερα πνεύμονας της Αττικής παρά τους κατά καιρούς εμπρησμούς και τις καταστροφές.
Καθώς η εκάστοτε βασιλική οικογένεια τον χειμώνα κατοικούσε στο σημερινό Προεδρικό Μέγαρο της Ηρώδου Αττικού, τα ανάκτορα του Τατοΐου έγιναν θερινά και το δάσος των 42.000 στρεμμάτων που το περιέλαβε μεταβλήθηκε σε ένα θαυμάσιο δασόκτημα με σπάνια υπεραιωνόβια δέντρα, στάβλους, χωράφια, φυτώρια. Το κυρίως παλάτι πλαισιώθηκε από αρκετά άλλα πέτρινα κτίσματα και κτίρια, σε σχέδια του Ερνέστου Τσίλερ, απόλυτα εναρμονισμένα στο φυσικό περιβάλλον όπως το τηλεγραφείο, το υπασπιστήριο, οι υπέροχοι ξενώνες, το βουστάσιο, το οινοποιείο, οι κατοικίες του προσωπικού και τα βοηθητικά κτίρια.
Γεγονότα
Από το τέλος του 1948 στην έπαυλή του, εγκαταστάθηκε μόνιμα η βασιλική οικογένεια του Παύλου και της Φρειδερίκης μέχρι την ημέρα που την εγκατέλειψε οριστικά το πρωί του Αντικινήματος κατά της Χούντας, στις 13 Δεκεμβρίου 1967 ο Βασιλιάς Κωνσταντίνος.
Το Τατοΐου υπήρξε ο τόπος μεγάλων ιστορικών γεγονότων και αποφάσεων όπως η έξωση του Κωνσταντίνου Α’ το 1917, η αγωνία και ο θάνατος του Βασιλιά Αλέξανδρου, ο θάνατος του Βασιλιά Παύλου. Άπειρες ήταν οι επίσημες και ανεπίσημες συναντήσεις που πραγματοποιήθηκαν εκεί και επηρέασαν την πορεία των εθνικών πραγμάτων της χώρας μας.
Τρεις κυβερνήσεις ορκίστηκαν στο Τατόι: του Ελευθερίου Βενιζέλου τον Αύγουστο του 1915, του Δημητρίου Ράλλη τον Νοέμβριο του 1920, και του Γεωργίου Παπανδρέου, τον Φεβρουάριο του 1964.
Στο βασιλικό κοιμητήριο, στο λοφίσκο Παλαιόκαστρο έχουν ενταφιαστεί οι βασιλείς της Ελλάδος, από τον Βασιλιά Γεώργιο Α’ των Ελλήνων και την Βασίλισσα Όλγα ως τον Βασιλιά Παύλο και τη Βασίλισσα Φρειδερίκη. Ένας χώρος που εξακολουθεί να δέχεται τις επισκέψεις των μελών της τέως βασιλικής οικογένειας και όπου κάθε χρόνο τελείται το μνημόσυνο για τους βασιλείς Παύλο και Φρειδερίκη και ευτυχώς προστατεύεται από τη φθορά και ας έχει δεχθεί και αυτός κατά καιρούς επιθέσεις βανδαλισμού.
Το κτήμα είχε το δικό του οδικό δίκτυο και σύστημα υδροδότησης και πυρασφάλειας, καθώς και δύο μικρές τεχνητές λίμνες, τη Χήνα και την Κιθάρα. Καθώς το διέσχιζε ο δημόσιος δρόμος προς Χαλκίδα, ήταν εξοπλισμένο επίσης με ένα χάνι για τους διερχόμενους ταξιδιώτες, ενώ είχε και δικό του ξενοδοχείο, το «Τατόιον», που διαφημιζόταν στους ευρωπαϊκούς τουριστικούς οδηγούς της εποχής χάρη στην προνομιακή του τοποθεσία και την εγγύτητα με τη βασιλική κατοικία.
Πρακτικές
Οι αρχές πάνω στις οποίες αναπτύχθηκε η μελέτη βιωσιμότητας του πρώην βασιλικού κτήματος Τατοΐου στηρίχθηκαν σε αντίστοιχα παραδείγματα χωρών του εξωτερικού. Πιο συγκεκριμένα, διερευνήθηκαν οι πρακτικές που ακολουθήθηκαν σε 19 διαφορετικά ξένα κτήματα κάποια εκ των οποίων φιλοξενούσαν ανάκτορα ενώ παράλληλα, αξιοποιήθηκαν στοιχεία και προτάσεις από σχετικές μελέτες που είχαν γίνει στο παρελθόν, από το 2003 κι έπειτα, οπότε η πρώην βασιλική περιουσία περιήλθε στο Δημόσιο. Ανάμεσά τους σε αυτές και οι προτάσεις του Συλλόγου Φίλων Τατοΐου, ο οποίος πρωτοστατεί επί σειρά ετών στην προσπάθεια διάσωσης και αξιοποίησης του κτήματος και συμμετέχει πλέον ενεργά στο νέο, οργανωμένο σχέδιο διαμόρφωσής του. Τώρα όλοι πια επισημαίνουν την ανάγκη αναμόρφωσης και ανάδειξης του ιστορικού αυτού μνημείου μέσω μιας αποτελεσματικής λειτουργίας και διαχείρισης.
Το πρώτο βήμα θα είναι η ίδρυση μια ανώνυμης εταιρείας ειδικού σκοπού, η οποία εκτιμάται ότι μπορεί να έχει συσταθεί ως τον Μάιο. Παράλληλα, όλα τα συναρμόδια υπουργεία γνωρίζουν σε ποιες δράσεις και συνέργειες πρέπει να προβούν, προκειμένου να υπερβληθούν τα γραφειοκρατικά εμπόδια, ενώ στόχος είναι και οι βασικές υποδομές του νέου Τατοΐου να αρχίσουν να σχηματοποιούνται ως το τέλος του επόμενου έτους.
Ένα ακόμη βήμα είναι και η δημιουργία ενός πρότυπου αγρόκτηματος με «ισχυρή» ετικέτα «Κτήμα Τατοΐου» για την παραγωγή προϊόντων υψηλών προδιαγραφών, με οινοποιείο, ελαιώνα, αρωματικά φυτά και αμπελώνα. Αναμφισβήτητα το Τατοΐου πρέπει να σταματήσει να ρημάζει και να αποτελέσει εργαλείο πολιτιστικής και τουριστικής ανάπτυξης αποτελώντας πόλο έλξης τουριστών και μάλιστα τουριστών υψηλού επιπέδου και να υποδέχεται έως και 16.000.000 επισκέπτες σε ετήσια βάση ως μία ιστορική και πολιτιστική οντότητα σημαίνουσας βαρύτητας που απλώνεται πολύ βαθιά στον χρόνο.
Όπως δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «ΜΠΑΜ» που κυκλοφορεί
