Ν. Βασιλειάδη: Τουρισμός και υποδομές. Κάποτε το …“πάρτι” τελειώνει

26/07/2024 5:53

Μετά το σάλο και την αγανάκτηση που προκάλεσε ανάρτηση δημοτικού συμβούλου στη Σαντορίνη, ο οποίος καλούσε τους κατοίκους του νησιού να μην κυκλοφορούν πολύ γιατί καταφθάνει μεγάλος αριθμός τουριστών, γράφοντας συγκεκριμένα: «Άλλη μια δύσκολη ημέρα για την πόλη και το νησί μας με την έλευση 17.000 επισκεπτών από τα κρουαζιερόπλοια. Παρακαλούμε την προσοχή σας και όσο μπορούμε ελαττώνουμε τις μετακινήσεις μας!», με υπογραφή «Τοπική Κοινότητα Θήρας», ήρθε η στιγμή και για την Ελλάδα να σκεφτεί τις συνέπειες του υπερτουρισμού που κάνουν ήδη την εμφάνισή τους στα ελληνικά νησιά, τα οποία δεν μπορούν καλά καλά να καλύψουν επαρκώς τις ανάγκες των κατοίκων σε νερό και τρόφιμα.

Η Σαντορίνη, όπως και τα περισσότερα νησιά των Κυκλάδων προβάλει για χρόνια ως κορυφαίος τουριστικός προορισμός και συνεισφέρει στην βαριά βιομηχανία του τουρισμού (αφού δεν μας έμεινε καμιά άλλη) τα μέγιστα τονώνοντας την ελληνική οικονομία και την οικονομία των μεγάλων επιχειρηματιών που δραστηριοποιούνται στο νησί, αλλά και των κατοίκων.

Κυριολεκτικά κάθε χρόνο «βουλιάζει» από τους τουρίστες πουλώντας ηλιοβασίλεμα με τις τιμές να έχουν εκτοξευθεί, αλλά και τις υποδομές να μην επαρκούν, σε μια περίοδο μάλιστα που ένας στους δύο Έλληνες δεν μπορεί για οικονομικούς λόγους, να κάνει διακοπές.

Τώρα κάποιοι προκαλούν προτρέποντας τους μόνιμους κατοίκους να μένουν στα σπίτια τους, για να μην “ενοχλήσουν” το εισαγόμενο χρήμα αδιαφορώντας για το αύριο που η αλήθεια είναι πως δεν προοιωνίζεται καλό.

Ήδη τα πρώτα δείγματα μιας “κόπωσης”, αντίστροφης μέτρησης προς μια μεγάλη κρίση έχουν κάνει την εμφάνισή τους. Οι επιχειρηματίες μιλούν για τουρίστες που ψάχνουν τα φτηνά δωμάτια, για τουρίστες που είναι πλέον χαμηλότερου εισοδήματος και έρχονται το πολύ για τρεις μέρες, ίσα για να ανεβάσουν φωτογραφίες στο Instagram προτιμώντας τα σούπερ μάρκετ και το φτηνό φαγητό αντί των καλών εστιατορίων και πολλά αδιάθετα δωμάτια τον Αύγουστο σε τιμές μειωμένες έως και 30% σε σχέση με πέρυσι.

Αν θελήσουμε να κοιτάξουμε σοβαρά τα πρώτα αυτά σημάδια θα πρέπει να σκεφτούμε πρώτα τις υποδομές.
Πρόσφατη μελέτη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για τον τουρισμό στην Ελλάδα προβλέπει πως ο τουρισμός μας θα μπορούσε να καταρρεύσει σε 10 χρόνια εάν δεν γίνουν σημαντικές αλλαγές στον κλάδο.
Η μελέτη, κρούει το «καμπανάκι» στην Ελλάδα η οποία όπως αναφέρει υποφέρει από «υπερ-τουρισμό» και κινδυνεύει άμεσα να κινδυνεύσει εντελώς ο κλάδος. Το τρέχον τουριστικό μοντέλο σύμφωνα με τους ειδικούς δεν είναι βιώσιμο.
Ο τρόπος διαχείρισης του νερού και της ενέργειας, η φροντίδα των πολιτιστικών και ιστορικών τοποθεσιών και η διατήρηση της παράκτιας ζώνης σε καλή κατάσταση αποτελούν τομείς που ανησυχούν τους ειδικούς, που υποστηρίζουν ότι αυτή τη στιγμή υπάρχει «έλλειψη οράματος και στρατηγικής».
Ο αριθμός των τουριστών αυξήθηκε δραματικά στην Ελλάδα την περίοδο 2022 – 2023, με 33 εκατομμύρια ανθρώπους να επισκέπτονται τη χώρα πέρυσι.

Η Σαντορίνη, για παράδειγμα, έχει 15.550 μόνιμους κατοίκους και πέρυσι, το νησί υποδέχθηκε 2 εκατομμύρια τουρίστες. Αυτή η ανεξέλεγκτη εισροή τουριστών έχει δημιουργήσει πρόβλημα με τη διαθεσιμότητα πόσιμου νερού ενώ η κατανάλωση ενέργειας από τον τουριστικό κλάδο είναι αποτελεί ήδη ένα σοβαρό ζήτημα, ιδιαίτερα εντός των ξενοδοχειακών μονάδων.
Η γενική αίσθηση που υπάρχει είναι ότι η παράκτια ζώνη και η κοινή χρήση της απειλούνται ολοένα και περισσότερο από την απερίσκεπτη, και μερικές φορές αυθαίρετη, τουριστική ανάπτυξη.

Το τουριστικό προϊόν που προσφέρεται στους πελάτες – τουρίστες ολοένα και υποβαθμίζεται. Και αυτό πλέον αποτυπώνεται στο πλήθος των βίντεο που αναρτώνται στην κοινωνική δικτύωση και συγκρίνουν την πραγματικότητα με το Instagram. Διότι μπορεί ο επισκέπτης να έχει στο μυαλό του την ειδυλλιακή πλευρά του νησιού, αλλά αν βρεθεί στην Οία ή στα Φηρά τις ώρες που έχουν ανέβει και άλλοι 15.000 από τα κρουαζιερόπλοια, ( Οι αφίξεις επισκεπτών από τα κρουαζιερόπλοια έχουν αυξηθεί κατά 30% σε σχέση με πέρυσι) μέχρι και που παθαίνει κρίση πανικού.

Σε αυτά προστίθενται και μια σειρά από άλλα προβληματικά σημεία. Η χωματερή του νησιού είναι δυο βήματα, σε ευθεία γραμμή, από τα Φηρά. Οι δρόμοι (αν μπορεί κανείς να τους ονομάσει δρόμους) είναι σπαρμένοι με κακοτεχνίες και η οδήγηση με τις «γουρούνες» και τα πολυτελή βαν σχηματίζουν ένα roller coaster επικίνδυνης οδήγησης.

Σε πολλές περιπτώσεις οι τουρίστες δεν καταφθάνουν για να χαρούν τις παραλίες, το φαγητό και την μοναδική φύση, αλλά για να διασκεδάσουν μέχρι θανάτου (σε πολλές περιπτώσεις, δεν υπάρχει καμία υπερβολή), μη σεβόμενοι τον τόπο τον οποίο επισκέπτονται.

Τέλος η δόμηση, που είναι λες και φυτρώνουν κτίσματα από τη γη, κατατρώει μέτρο προς μέτρο τον χαρακτήρα του νησιού. Ολα αυτά, σε συνδυασμό με την ακρίβεια αρχίζουν και θολώνουν τη λάμψη των αστεριών που έχει το νησί στις διεθνείς αξιολογήσεις.

Αντίθετα από άλλες περιοχές του κόσμου, οπου οι κάτοικοι αντιδρούν στον υπερτουρισμό που απειλεί να αλλοιώσει εκ βάθρων την πολιτισμική ταυτότητα της πατρίδας τους, στην Ελλάδα δεν έχει καταγραφεί ακόμη καμία οργανωμένη διαμαρτυρία. Στην Ισπανία το τελευταίο διάστημα, το κίνημα κατά του υπερτουρισμού έχει φουντώσει, με μεγάλες συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας κατά του φαινομένου που επηρεάζει τη στέγαση και την ποιότητα ζωής των μόνιμων κατοίκων να οργανώνονται σε τουριστικά θέρετρα όπως η Βαρκελώνη και η Μαγιόρκα.
Οι Ισπανοί βγαίνουν στους δρόμους με πλακάτ και νεροπίστολα. Οι διαδηλωτές στην Μαγιόρκα βλέπουν πια ξεκάθαρα , την απαξίωση και τον μαρασμό της ζωής και της καθημερινότητάς τους. Τώρα το ίδιο αρχίζουν να βλέπουν και οι έλληνες, ντόπιοι που αρχίζουν να αποτελούν την μειοψηφία στο νησί τους αφού πλέον οι περισσότεροι άνθρωποι που ζουν μόνιμα στο νησί βρίσκονται εκεί για δουλειά στον τουρισμό και συνεπώς δεν διατηρούν ιδιαίτερη συναισθηματική σύνδεση με τον τόπο.
Αυτοί οι ντόπιοι λοιπόν , αφού συμμετείχαν και απόλαυσαν το” πάρτι”, αρχίζουν πλέον να ανησυχούν βλέποντας το νησί τους να αλλάζει χέρια και τον κίνδυνο να χαθεί η μαγεία του νησιού και τα έσοδα από αυτή πιο ορατό από ποτέ.

Η οικονομία της χώρα μας εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τον τουρισμό, αντιπροσωπεύει το 25% του ΑΕΠ, γεγονός που καθιστά ακόμη πιο επιβεβλημένη την ανάγκη αλλαγής νοοτροπίας προς μία βιώσιμη διαχείριση του τουριστικού προϊόντος, ώστε να γίνει πηγή πλούτου με μακροπρόθεσμη απόδοση και να μην εξαντληθούν οι δυνατότητές του, σπαταλώντας και καθιστώντας την χώρα μας μη ελκυστική μακροπρόθεσμα.

Γιατί πολύ απλά δεν μπορεί να θέλεις 30 εκατομμύρια επισκέπτες (και του χρόνου 40) και να μην έχεις δρόμους για να μετακινηθούν, νερό για να πλυθούν, ούτε καν Νοσοκομεία, Κέντρα Υγείας ή φάρμακα αν αρρωστήσουν (συμβαίνει και αυτό). Αυτό δεν είναι τουριστική βιομηχανία, είναι αρπαχτή. Και οι αρπαχτές γρήγορα τελειώνουν. Δεν γίνεται μόνο να εισπράττεις χωρίς να έχεις υποδομές και να μην θέλεις να το παραδεχτεις και να το αντιμετωπίσεις. Κάποια στιγμή όλες αυτές οι ελλείψεις θα γυρίσουν πάνω σου και ο τουρίστας θα πάει παραπέρα, έχει κι αλλού παραλίες..
Ας αρχίσουμε λοιπόν από εκεί. Σε μία φιλοσοφία που οι ανάγκες της «κοινωνίας των πολιτών» πρέπει να εξισορροπούνται με «το πραγματικό οικονομικό όφελος» του τουρισμού.