PLUS
Τέτοιες μέρες ο κυρ Αλέξανδρος, ο Παπαδιαμάντης, είναι για μένα το συνώνυμο των μεγάλων γιορτών. Αυτές οι μέρες είναι δικές του. Μέσα από τα κείμενά του γίνεται ο ψαράς, ο καϊκτσής, ο βοσκός, ο γεωργός, του έχουν μάθει ό,τι έμαθαν κι εκείνοι. Ξέρει έθιμα, συνήθειες, την Ιερά παράδοση και τα μάγια, τα ξόρκια και τις δεισιδαιμονίες, τις προλήψεις.
Νίκος Βασιλειάδης
Ξέρει ανέκδοτα κι ιστορίες, παραμύθια του νησιού και οικογενειακά –τόσα και τόσα που διηγείται ατελείωτα μέσα στις πληκτικές ώρες του «καφενέ», καθισμένος στο πίσω μέρος του καφενείου κοντά στο παραθυράκι του τζακιού. Σταύρωνε τα χέρια του, έγερνε δίπλα το ιερατικό του κεφάλι και βυθιζότανε στα δημιουργικά του ονειροπολήματα με κατάνυξη κι ευχαριστημένος για την μόνωσή του, σε απόσταση ασφαλείας απὸ τους «κουλτουριάρηδες» της εποχής, πλημμυρισμένος από νοσταλγία για το νησί του, τη Σκιάθο.
Στον αιώνα που μεσολάβησε όμως από τον θάνατό του, στις 3 Ιανουαρίου του 1911 δεν βρέθηκε κανείς άλλος να ιστορήσει με τόσο ρεαλιστικό και συνάμα ποιητικό τρόπο τους ηττημένους της ζωής, τους άπραγους, τους αλκοολικούς, τους φτωχούς, σ᾿ αυτούς που ζουν παράμερα από τους «πολιτισμένους» ανθρώπους, συναισθανόμενος τον αγώνα τους κόντρα στην αρρώστια, το θάνατο, τον κοινωνικό αποκλεισμό, εμπνευσμένος από το Θεό, τη φύση και το λαϊκό άνθρωπο-βιοπαλαιστή.
Γι᾿ αυτό και διαβάζεται -ἀπ’ όσους διαβάζεται- μέχρι σήμερα. Όχι μόνο επειδή υπήρξε ένας σπουδαίος συγγραφέας, αλλά επειδή στο έργο του αποθησαυρίζεται «ο παράξενος τρόπος των Ελλήνων», όπως το έθεσε ο πρόωρα χαμένος Χρήστος Βακαλόπουλος. Επειδή, με άλλα λόγια, στις σελίδες του βρίσκεται το κλειδί της εθνικής μας ιδιαιτερότητας, που ακόμα προσπαθούμε να την ορίσουμε, στριμωγμένοι ανάμεσα σε Δύση και Ανατολή.
Γιατί ο κυρ Αλέξανδρος όπως έγραψε ο Δημήτρης Νόλλας «Πίσω από τα λιβάνια και τους ψαλμούς, και πίσω από μια γλώσσα που προϋποθέτει παιδεία και άσκηση», κρύβει τον άνθρωπο που αρνείται να καταλάβει πού πάνε τα τέσσερα – πού πάει, ο δείκτης του χρηματιστηρίου της εποχής, το Λαύριο και ο εκσυγχρονισμός της Αττικής. «Όλα αυτά, με άλλα λόγια, που είναι η πυξίδα του σημερινού αχόρταγου ανθρώπου…»
110 χρόνια από τότε που μας άφησε με τις αναμνήσεις. Για τα άγια Χριστούγεννα (του τεμπέλη), τα Φώτα (Ολόφωτα), όλα όσα ιστόρησε με την πένα του διηγούμενος τις μεγάλες στιγμές του ανθρώπου: τη χαρά, τον πόνο, τη λύπη, το κλάμα, τον κάματο, τη μοναξιά, την ορφάνια, τη χηρεία, την ξενιτιά αλλά και τον γυρισμό, την ατυχία της ζωής, γράφοντας με την πένα του σε μια Αθήνα που ήτανε ακόμη μια ειδυλλιακή πολιτεία κι είχε περισσότερη πίστη και περισσότερη εγκαρδιότητα σχέσεων ανάμεσα στους ανθρώπους.
.
Αλλά δεν είναι ώρα για να μιλήσω εγώ για τον κυρ Αλέξανδρο. Όσοι τον ξέρουν, σιωπούν στην μνήμη του και αφήνουν να μιλήσει ο ίδιος για τις φετινές γιορτές, για τις μέρες που μοιάζουν τόσο πολύ με τις δικές μας, με τον άγριο καιρό τους, σαν τους άγριους καιρούς που ζούμε, προσφέροντάς μας την ελπίδα να παρασυρθούμε νοερά στον μυστικό λιμένα όπου βρήκε απάγκιο κάποια τσακισμένη από την κακοκαιρία βαρκούλα.
Μια καλή αρχή για μια νέα χρονιά σε ένα νέο κόσμο γεμάτο προκλήσεις, με την ευχή να γίνει λαμπερός ο κόσμος μέσα μας, όχι από λάμψεις που φοβίζουν τους ανθρώπους, αλλά από λάμψεις πνευματικές, που να πηγάζουν από σκέψεις που γεννά πρωτίστως η αγαθή ψυχή μας!
