PLUS
Στις 27 Δεκεμβρίου του 537 πρωτοαντικρίζοντας τον μεγαλοπρεπή Ναό της Αγίας του Θεού Σοφίας, ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου Ιουστινιανός με τα χέρια υψωμένα προς τα πάνω, στον άμβωνα του ναού, αναφωνεί μία φράση που περνάει στην Ιστορία: «Δόξα τω Θεώ το καταξιωσάντί με τελέσαι τοιούτον έργον. Νενίκηκά σε Σολομών!». Από τότε και εδώ και 1500 χρόνια, η Μεγάλη Εκκλησία της “Βασιλεύουσας” στέκεται όρθια επιβλέποντας αγέρωχα την Προποντίδα συνδέοντας άρρηκτα την παρουσία της με την ιστορία της Πόλης. Ένας μοναδικός χώρος, ορόσημο της ορθόδοξης πίστης, που συνδέει το παρελθόν με το παρόν της Κωνσταντινούπολης.
Καμία άλλη εκκλησία σε καμία χώρα σ’ ολόκληρο τον κόσμο, κανένα άλλο οικοδόμημα που υψώθηκε ποτέ από την τέχνη των ανθρώπων, δεν αποτέλεσε τόσο σημαντικό και ουσιαστικό κομμάτι στη ζωή ενός έθνους αφού στο όνομά της συμπυκνώνεται ολόκληρη η βυζαντινή ιστορία.
Στην άλωση της Πόλης το 1453 το κόσμημα του Βυζαντίου στολισμένο με τα πράσινα μάρμαρα από τη Μάνη και την Κάρυστο, τα τριανταφυλλιά από τη Φρυγία και τα κόκκινα από την Αίγυπτο, ο γεμάτος χρυσό, ασήμι και ελεφαντόδοτο διάκοσμός του γίνονται αντικείμενο λεηλασίας από τους Τούρκους κατακτητές και ο ναός μετατρέπεται σε μουσουλμανικό τέμενος. Ο Σουλτάνος όμως Μωάμεθ Β’ δεν κατέστρεψε τον Ναό. Διατήρησε την εκκλησία. Διατήρησε το όνομα του κτίσματος. Δεν κατέστρεψε τις χριστιανικές τοιχογραφίες κα τα μωσαϊκά, αλλά πέρασε από πάνω τους μια επίστρωση βερνικιού. Γιατί, ο Σουλτάνος Μωάμεθ δεν ήταν Ταλιμπάν!
Η καταστροφή των μωσαικών έγινε από τους επιγόνους του. Ο πρώτος, ο οποίος ανέθεσε στον περιώνυμο αρχιτέκτονα Σινάν εργασίες προσαρμογής του χώρου σε τζαμί ήταν το 1573 ο σουλτάνος Σελίμ Γ΄, ενώ σταδιακά προστέθηκαν και οι μιναρέδες. Τα ψηφιδωτά της σκεπάζονται με σοβά και οι μετέπειτα Οθωμανοί σουλτάνοι “πλουτίζουν” το κτίριο με έργα ισλαμικής τέχνης αταίριαστα που αποτελούν παραφωνία μέσα στην όλη αρχιτεκτονική του οικοδομήματος.
Όμως όσα χρόνια και αν πέρασαν από εκείνη την αποφράδα ημέρα η Αγία Σοφία δεν έπαψε ποτέ να αποτελεί έναν περήφανο αιχμάλωτο που, σιωπηρά, με αστείρευτη υπομονή αλλά και απίστευτη επιμονή, δεν παύει να αντιστέκεται στις αλυσίδες του. Από την πρώτη στιγμή οι θρύλοι την ντύνουν με την απόκοσμη ομορφιά του μνημείου που περιμένει να αναστηθεί και μαζί του να αναστηθεί ο ελληνισμός της Πόλης.
Η απροσδόκητη εμφάνιση τον Ιούλιο του 2009 του εξαπτέρυγου Άγγελου στον Τρούλο, ο οποίος είχε καλυφθεί με ασβέστη πριν 160 χρόνια, με την εφημερίδα Milliyet να κάνει νύξεις «για σημαδιακή εμφάνιση μέσα στον ιστορικό ναό της Αγίας Σοφίας που ίσως έχει και άλλες προεκτάσεις….», η εμφάνιση των βυζαντινών σταυρών από το καλοκαίρι του 2008, στις αψίδες του τρούλου επάνω στον ασβέστη του σοβά με τον οποίο ήταν καλυμμένοι εδώ και εκατοντάδες χρόνια, ο θρύλος του «Κρυμμένου Πατριάρχη», ο μυστηριώδης υπόγειος κόσμος του Ναού με τον θρύλο για τον φυλακισμένο Σατανά, αποτελούν μια συνεχή αιτία ανησυχίας για τους πιστούς φανατικούς μουσουλμάνους.
Η μετατροπή της σε μουσείο το 1935 από τον Κεμάλ Ατατούρκ σαν ένα χαρακτηριστικό δείγμα των μεταρρυθμίσεων που εισήγαγε ο ιδρυτής της Τουρκικής Δημοκρατίας και κεντρικό στοιχείο στο “αφήγημα θυματοποίησης” των ισλαμιστών, μαζί με την απαγόρευση της μαντίλας και τον περιορισμό των ιεροδιδασκαλείων επί των ημερών του Ερντογάν έχουν ήδη αναιρεθεί και ανήκουν στο παρελθόν. Δεν είναι άλλωστε και άσχετο το γεγονός με την απόδοση και πάλι στην ισλαμική θρησκεία δύο άλλων εμβληματικών Ναών του Βυζαντίου, η Αγία Σοφία της Νικαίας και η Αγία Σοφία της Τραπεζούντας το 2011 και το 2013.
Η μετατροπή εκ νέου της Αγίας Σοφίας σε ισλαμικό τέμενος αυτή την στιγμή στην Τουρκία αποτελεί ευσεβή πόθο και επιθυμία του φανατικού ισλαμιστικού χώρου που πολύ συχνά βρίσκει έκφραση μέσω της αρθρογραφίας της εφημερίδας “Ζαμάν” προερχόμενη κυρίως από το αντιπολιτευόμενο ισλαμιστικό κόμμα της Saadet.
Όσο οι εντάσεις και οι πιέσεις από τους εθνικιστές ισλαμιστές θα αυξάνονται τόσο θα γίνονται και πιο συχνές οι θεαματικές τελετές που διοργανώνονται με φόντο τον Ναό τις τελευταίες δεκαετίες στην επέτειο της Άλωσης.
Δεν είναι παρά η αποτύπωση ενός τουρκο-ισλαμικού δόγματος στο οποίο προσχωρούν ολοένα και περισσότεροι αντιδυτικοί εθνικιστές, στοχοποιώντας αφενός ένα Mνημείο της “δυτικής – χριστιανικής” UNESCO που αγγίζει τις ελληνικές κυρίως ευαισθησίες, και αφετέρου εξυπηρετώντας ένα ξεκαθάρισμα ιστορικών λογαριασμών με τον κλασικό Κεμαλισμό.
Ο Ταγίπ Ερντογάν το γνωρίζει πολύ καλά και σαν ένας βαθιά συντηρητικός, και θρησκευόμενος πολιτικός που στηρίζει την παντοκρατορία του στον ισλαμοτουρκισμό, και εμπνέεται από την επιρροή και τον επεκτατισμό της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας δεν παύει σε κάθε ευκαιρία να αναδεικνύει αυτή την τάση.
Δεν έχει περάσει άλλωστε πολύ καιρός που ο Ερντογάν σχημάτιζε με τα δάκτυλα του το σύμβολο της «ρουμπίας», ανοίγοντας τις συζητήσεις για το εάν πράγματι μετά τον Μόρσι στην Αίγυπτο, έχει αναδειχθεί ο ίδιος ως ο ηγέτης των Αδελφών Μουσουλμάνων, ενός κινήματος που εκφράζει σε όλη την Μέση Ανατολή, την Αίγυπτο και την Σ .Αραβία ένα ιδιότυπο κράμα λαϊκού ισλαμικού εθνικισμού.
Οι δυτικόστροφες αντιλήψεις των νεοτούρκων για τον Ερτογάν πρέπει να απαλειφθούν ώστε να μπορέσει να εδραιωθεί μια νέα Τουρκία που θα αφήσει πίσω της το βαρίδι της Κεμαλικής κληρονομιάς, δηλαδή την Συνθήκη της Λοζάνης.
Η μετατροπή λοιπόν της Αγίας Σοφίας σε ιλσλαμικό τέμενος είναι μια συμβολική πράξη που απευθύνεται στο εσωτερικό της Τουρκίας και θα σηματοδοτεί την κατάργηση του ίδιου του Κεμάλ και της απόφασής του το 1935 να μετατρέψει το πολυτιμότερο μνημείο της Χριστιανοσύνης σε Μουσείο, στην προσπάθεια του τότε να επιβάλει τον κοσμικό χαρακτήρα του νέου Τουρκικού κράτους.
«Ο πρόεδρος Ερντογάν θέλει να κερδίσει το χαμένο έδαφος μεταξύ των ψηφοφόρων. Λόγω της οικονομικής δυσπραγίας που επέφερε η πανδημία του κορωνοϊού, η κυβέρνηση βρίσκεται υπό πίεση. Με την Αγία Σοφία ο πρόεδρος θέλει να αποσπάσει την προσοχή από τα οικονομικά προβλήματα. Κανείς δεν χρειάζεται την Αγία Σοφία ως τζαμί» αναφέρει σε συνέντευξή του στην εφημερίδα Süddeutsche Zeitung ο τούρκος θεολόγος, συγγραφέας και ειδικός σε θέματα Ισλάμ και Τουρκίας Τζεμίλ Κιλίτς σχετικά με τους λόγους του Ερντογάν για μια τέτοια κίνηση αλλά και τον συμβολισμό της Αγίας Σοφίας σήμερα στον ισλαμικό κόσμο. Η πράξη μετρατροπής της Αγίας Σοφίας σε τζαμί είναι για τον Ερτογανισμό μία ακόμη πράξη της ιδεολογίας της “νεοοθωμανικής” Τουρκικής Δημοκρατίας που εδραιώνεται από αυτόν τον απλό συμβολισμό, όταν δηλαδή «θα υψωθεί η φωνή του Κορανίου και του εζανίου μέσα στην Αγία Σοφία».
