PLUS
Έναν πλήρη «Σεισμοτεκτονικό Aτλαντα» της χώρας ετοιμάζουν για πρώτη φορά Έλληνες γεωεπιστήμονες με κύριο μέλημά τους την αποτύπωση του δυναμικού της εδαφικής παραμόρφωσης στον Ελλαδικό χώρο
Του Βαγγέλη Παππά
Eναν πλήρη «Σεισμοτεκτονικό Ατλαντα της Ελλάδας», που θα αποτελέσει το υπόβαθρο για την ρεαλιστική εκτίμηση του σεισμικού κινδύνου σε όλη την επικράτεια της χώρας, ετοιμάζουν για πρώτη φορά Έλληνες γεωεπιστήμονες. Κύριο μέλημά τους είναι η αποτύπωση του δυναμικού της εδαφικής παραμόρφωσης στον Ελλαδικό χώρο, ενημερωμένου με τα νεότερα στοιχεία. «Το πρόβλημα εκτίμησης του σεισμικού κινδύνου είναι πολυπαραμετρικό, και αυτό ήταν το κίνητρο γι΄ αυτό το εγχείρημα. Η προσπάθεια περιλαμβάνει την ομογενοποίηση και εναρμόνιση των πλέον πρόσφατων σεισμολογικών, γεωλογικών, τεκτονικών, γεωφυσικών και γεωδαιτικών δεδομένων, με ζητούμενο την αποτύπωση του δυναμικού παραμόρφωσης του εδάφους. Τυχόν αναθεωρήσεις στις τιμές σεισμικής επικινδυνότητας ανά περιοχή αναμένεται να προκύψουν από την εκμετάλλευση των δεδομένων που θα συγκεντρωθούν στον Σεισμοτεκτονικό Άτλαντα σε μελέτες που θα τον χρησιμοποιούν», δηλώνει στην «ΜΠΑΜ» ο κ. Ιωάννης Κασσάρας επίκουρος καθηγητής Γεωφυσικής και Γεωθερμίας του ΕΚΠΑ.
Η «Σεισμοτεκτονική» είναι η επιστήμη που μελετά τη συσχέτιση των σεισμών, των ενεργών ρηγμάτων καθώς και την παραμόρφωση του φλοιού της γης. Υπενθυμίζεται ότι ο πρώτος «Σεισμοτεκτονικός Χάρτης της Ελλάδας» είχε εκδοθεί από το Ινστιτούτο Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών (ΙΓΜΕ) το 1989, συνδυάζοντας τεκτονική γεωλογία και σεισμικότητα σε κλίμακα 1:500.000. Όπως αναφέρει ο κ. Κασσάρας, διάφορα φυσικά φαινόμενα, όπως οι σεισμοί της Κοζάνης (1995), της Αθήνας (1999) και της Ανδραβίδας (2008), αλλά και η περαιτέρω έρευνα σε φαινομενικά ασεισμικές περιοχές (π.χ. Έβρος), «ανέδειξαν περιοχές αυξημένης σεισμικής επικινδυνότητας, οι οποίες δεν ήσαν γνωστές στο πρόσφατο παρελθόν, ενώ νέες υποδομές ζωτικής σημασίας έχουν κατασκευαστεί και άλλες βρίσκονται υπό κατασκευή ή σχεδιάζονται βάσει γενικών εκτιμήσεων σεισμικής επικινδυνότητας της προηγούμενης 15ετίας».
Στο ερώτημα για το εάν υπάρχει το ενδεχόμενο ενός μεγάλου σεισμού, καθώς και το ποιες κρίσιμες υποδομές μπορεί να πλήξει, αποκρίθηκε πως «Όπως δείχνει η σεισμική ιστορία του τόπου, ενδεχόμενο μεγάλου σεισμού σίγουρα υπάρχει. Όμως αφού δεν μπορούμε να τον προβλέψουμε, πρέπει να είμαστε έτοιμοι σε επίπεδο καταλληλότητας κατασκευών και κοινωνικής εγρήγορσης. Για να έχουν αποτέλεσμα τα παραπάνω μέτρα, είναι απαραίτητη η γνώση των συνθηκών που επηρεάζουν τον σεισμικό κίνδυνο σε μια περιοχή. Γενικά, λεπτομερείς μελέτες αφορούν και παρέχουν στοιχεία για τις πλέον σεισμογενείς χερσαίες περιοχές του Ελλαδικού χώρου, όπου βρίσκονται και κρίσιμες υποδομές όπως νοσοκομεία, σχολεία, αεροδρόμια, λιμάνια, αγωγοί φυσικού αερίου, οδικοί και σιδηροδρομικοί άξονες, αλλά και σημαντικές εγκαταστάσεις, όπως σταθμοί παραγωγής Ηλεκτρικής Ενέργειας, Διυλιστήρια κ.ά.».
«Οι υποθαλάσσιες περιοχές από τις οποίες θα διέλθει ο νέος αγωγός οι οποίες περιλαμβάνουν μέρος του λεγόμενου «Ελληνικού Τόξου», αποτελούν όριο σύγκλισης λιθοσφαιρικών πλακών και ζώνη μεγάλων ρυθμών παραμόρφωσης».
Η υποθαλάσσια σεισμικότητα απαιτεί ενδελεχή έρευνα
Ο κ. Κασσάρας τόνισε πως δεν είναι εύκολο να αποτυπώσουμε το τι συμβαίνει στις θαλάσσιες περιοχές, αφού η πλειονότητα των κυριότερων σεισμικών εστιών βρίσκεται εκεί. Εν συνεχεία, ανέφερε πως «οι υποθαλάσσιες περιοχές από τις οποίες θα διέλθει ο νέος αγωγός EastMed, οι οποίες περιλαμβάνουν μέρος του λεγόμενου «Ελληνικού Τόξου», αποτελούν όριο σύγκλισης λιθοσφαιρικών πλακών και ζώνη μεγάλων ρυθμών παραμόρφωσης και υψηλής σεισμικότητας». Τέλος, υπερθεμάτισε ότι «η ευαίσθητη, λόγω πληθυσμού και πλήθους κρίσιμων υποδομών, περιοχή της Αττικής, όπου παρουσιάζεται πρόσφατα αύξηση της μικροσεισμικής δραστηριότητας, απαιτεί λεπτομερή διερεύνηση μέσω πύκνωσης των μόνιμων σεισμολογικών σταθμών. Το τελευταίο είναι ζητούμενο από την πλευρά της Πολιτείας, προκειμένου να βελτιωθεί η παρακολούθηση για την καλύτερη κατανόηση του φαινομένου και εν τέλει για τη βελτίωση της αντισεισμικής προστασίας».
Το εγχείρημα
Όλα τα γεωχωρικά δεδομένα προέρχονται από τα προσωπικά αρχεία των μελών της ερευνητικής ομάδας, διεθνείς οργανισμούς και βάσεις δεδομένων, καθώς και επιστημονικά πρακτορεία και δημοσιεύσεις σε έγκυρα επιστημονικά περιοδικά. «Κύριος άξονας της προσπάθειας είναι η ομογενοποίηση και η αυστηρή αξιολόγηση των δεδομένων αυτών. Όλα τα παραπάνω αποτελούν την καινοτομία του εγχειρήματος», λέει ο κ. Κασσάρας. Για τη χαρτογραφική αποτύπωση των στοιχείων χρησιμοποιείται ελεύθερο λογισμικό (QGIS, GMT) αλλά και συνδρομητικού (ArcGIS, WebGIS). Αναφορικά με την επεξεργασία των μεγάλου όγκου των ανυσματικών δεδομένων, χρησιμοποιούνται τα λογισμικά MATLAB και ObsPy. Η γενική κλίμακα του Ατλαντα είναι 1:500.000, ενώ υπάρχει και η δυνατότητα εστίασης σε υπο-περιοχές βάσει της λεπτομέρειας που παρέχουν τα γεωχωρικά δεδομένα, τα οποία προβάλλονται ως ξεχωριστά θεματικά επίπεδα.Ο φορέας υλοποίησης του εγχειρήματος είναι ο Τομέας Γεωφυσικής και Γεωθερμίας του Τμήματος Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος του ΕΚΠΑ. Η πρώτη έκδοση του Ατλαντα (v1.0) αναμένεται να παρουσιαστεί στο Συνέδριο της Ευρωπαϊκής Γεωφυσικής Ένωσης (EGU) τον Μάιο του 2020.
Την ερευνητική ομάδα, πλην του κ. Κασσάρα, απαρτίζουν οι Παναγιώτης Παπαδημητρίου (καθηγητής ΕΚΠΑ και διευθυντής Τομέα Γεωφυσικής-Γεωθερμίας), Ανδρέας Τζάνης (αναπληρωτής καθηγητής Τομέα Γεωφυσικής-Γεωθερμίας ΕΚΠΑ), Βασιλική Κουσκουνά (αναπληρώτρια καθηγήτρια Τομέα ΓεωφυσικήςΓεωθερμίας ΕΚΠΑ), Αθανάσιος Γκανάς (διευθυντής ερευνών Γεωδυναμικού Ινστιτούτου Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών), Βασίλειος Καπετανίδης (Δρ. σεισμολόγος), Ανδρέας Καρακωνσταντής (Δρ. σεισμολόγος), Σωτήριος Βαλκανιώτης (Δρ. γεωλόγος), Στυλιανός Χάϊλας (γεωφυσικός) και Χρυσάνθη Κοσμά (φυσικός).
* Όπως δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα “ΜΠΑΜ στο Ρεπορτάζ” της Κυριακής
