PLUS
Υπήρξε μάρτυρας του αγώνα των Ελληνοκυπρίων για την αποτίναξη του αγγλικού ζυγού και την Ένωση της Μεγαλονήσου με την Ελλάδα. Ίσως ο νεαρότερος Κύπριος ποιητής, που σφράγισε κάθε στίχο του με το ίδιο του το αίμα.
Του Σταύρου Ζαγκανά
Ο μαρτυρικός αγώνας της Κύπρου να αποτινάξει τον αγγλικό ζυγό και η χάρη στον Παλληκαρίδη που δεν δόθηκε από την εκλιπούσα Βασίλισσα Ελισάβετ στοιχειώνει μέχρι σήμερα τις σχέσεις με τη Μ. Βρετανία.
Όσοι αγαπούν την ποίηση και έχουν αδυναμία στην κυπριακή λογοτεχνία, έχουν τον Ευαγόρα Παλληκαρίδη, τον Βαγορή όπως ήταν το χαϊδευτικό του, λάβαρο και ερέθισμα ζωής. Πολέμησε με πάθος και περίσσια παλικαριά. Όταν το 1956 συνελήφθη από τους Άγγλους για κατοχή και διακίνηση οπλισμού, μεταφέρθηκε στη Λευκωσία και καταδικάστηκε σε φυλάκιση και κατόπιν σε απαγχονισμό. Σύσσωμη η κυπριακή κοινωνία βγήκε στους δρόμους ζητώντας να αλλάξει η απόφαση. Δεν μπόρεσαν να πείσουν καν τη βασίλισσα Ελισάβετ, που για την Κύπρο θα είναι εσαεί μία από τις πιο μισητές ιστορικές φυσιογνωμίες.
Ποιος ήταν
Ποιος όμως ήταν ο Ευαγόρας Μιλτιάδης Παλληκαρίδης, το όνομα του οποίου συζητήθηκε πολύ μετά τον θάνατο της βασίλισσας Ελισάβετ; Γεννήθηκε στη Τσάδα της Πάφου το 1938 και πριν καλά καλά προλάβει να τελειώσει το σχολείο όπου φοιτούσε, σε ηλικία 17 χρόνων, αποφάσισε να εγκαταλείψει τα θρανία και εντάχθηκε στις αντάρτικες ομάδες της Ελληνικής Οργάνωσης Κυπρίων Αγωνιστών (ΕΟΚΑ), η οποία μαχόταν ενάντια στον αγγλικό ζυγό, σε μια προσπάθεια για λευτεριά της Κύπρου και ένωσή της με τη μητέρα-πατρίδα, Ελλάδα.
Η ιστορία του Παλληκαρίδη σχετίζεται με τη στέψη αυτή καθαυτήν της Ελισάβετ τον Ιούνιο του 1953. Στην Κύπρο τότε, όπως και σε πολλές άλλες αποικίες, είχαν φροντίσει να στολίσουν όλες τις πόλεις για το μεγάλο γεγονός. Ο 15χρονος Ευαγόρας ήταν μαθητής στο Γυμνάσιο Πάφου και διαφώνησε όταν είδε ότι στο σχολείο του μπήκαν οι βρετανικές σημαίες. Ήταν η εποχή που το αίτημα για Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα ξεσήκωνε τα πλήθη στη Μεγαλόνησο.
Οι μαθητές αρνήθηκαν να μπουν στο Γυμνάσιο, ζήτησαν να υποσταλούν οι σημαίες, ενώ ο Παλληκαρίδης κατευθύνθηκε προς την πλατεία της 28ης Οκτωβρίου. Ανέβηκε στον ιστό και κατέβασε τη βρετανική σημαία υπό τα χειροκροτήματα του πλήθους. Η κίνηση του νεαρού μαθητή πυροδότησε αντιδράσεις σε όλη την Πάφο, όπου οι μαθητές άρχισαν να ξηλώνουν οτιδήποτε βρετανικό είχε στηθεί με αφορμή της στέψη της Ελισάβετ.
Ύστερα από έρευνες, οι Βρετανοί αποικιοκράτες συνέλαβαν μαθητές, μεταξύ των οποίων και ο Παλληκαρίδης. Οι ποινές που τους επιβλήθηκαν, ωστόσο, δεν ήταν μεγάλες.
Στα 17 του χρόνια ο Παλληκαρίδης εγκατέλειψε το σχολείο και εντάχθηκε στην ΕΟΚΑ, ενώ τον Δεκέμβριο του 1956 συνελήφθη χωρίς ένταλμα και έπειτα από μια δίκη-παρωδία κατά την οποία κανείς δεν έδωσε σημασία στα φρικτά κι απάνθρωπα βασανιστήρια που κατήγγειλε, του αποσπάστηκε ομολογία και καταδικάστηκε σε θάνατο.
Η σύλληψη
Στις 18 Δεκεμβρίου 1956 μαζί με άλλους δύο συναγωνιστές του μετέφεραν με ζώα, όπλα και τρόφιμα από τη Λυσό. Ξαφνικά βρέθηκαν αντιμέτωποι με αγγλική περίπολο. Οι δύο συναγωνιστές του Ευαγόρα κατάφεραν να διαφύγουν αλλά ο ίδιος συνελήφθη. Τον μεταφέρουν στο Κτήμα, στο στρατόπεδο «Δασούδι», όπου τον βασανίζουν. Ο Ευαγόρας δεν λυγίζει. Στις αρχές Ιανουαρίου 1957 τον μεταφέρουν στον αστυνομικό σταθμό Κτήματος όπου του ζητούν να αποκαλύψει άτομα και οπλισμό. Δεν υποκύπτει και πάλι στις πιέσεις και μεταφέρεται στις Κεντρικές Φυλακές Λευκωσίας, κατηγορούμενος για κατοχή και διακίνηση οπλισμού και η δίκη ορίζεται για τις 14 Φεβρουαρίου. Η υπόθεσή του παραπέμφθηκε στο «Ειδικό Δικαστήριο» για τις 25 Φεβρουαρίου. Παρά τις εκκλήσεις των δικηγόρων του, ο Παλληκαρίδης παραδέχθηκε ότι ήταν μέλος του ΕΟΚΑ, πως ήθελε την ελευθερία της πατρίδας του και ότι έκανε αυτό που ήταν το καθήκον του. Οι δικηγόροι του έστειλαν τηλεγράφημα στην Ελισάβετ που θα μπορούσε να δώσει χάρη με μία της λέξη. Η βασίλισσα, όμως, δεν απάντησε καν στο τηλεγράφημα. Η αντίδρασή του στο άκουσμα του απαγχονισμού ήταν αυτές οι λίγες, μεγάλες λέξεις: «Γνωρίζω ότι θα με κρεμάσετε. Ό,τι έκαμα το έκαμα ως Έλλην Κύπριος όστις ζητεί την Ελευθερίαν του. Τίποτα άλλο».
Μία μέρα μετά την καταδίκη, οι συμμαθητές του δήλωσαν αποχή από τα μαθήματά τους, εις ένδειξη διαμαρτυρίας, και απέστειλαν τηλεγράφημα στον Άγγλο κυβερνήτη Τζον Χάρτινγκ, ζητώντας να δοθεί χάρη στον Ευαγόρα. Μαζί με τους μαθητές τάσσονται ολόκληρη η κυπριακή αδελφότητα, η ελληνική κυβέρνηση, ο Αρχιεπίσκοπος και πολλοί άλλοι ιθύνοντες, μην μπορώντας, παρ’ όλα αυτά, να ανατρέψουν την απόφαση της Αγγλίας για εκτέλεση του νεαρού ποιητή.
Τα μεσάνυχτα πριν να απαγχονισθεί, καλούν την μητέρα του να τον επισκεφθεί για τελευταία φορά. Ο νεαρός μελλοθάνατος σπεύδει να την παρηγορήσει: «Μη θρηνείς, μάνα, πεθαίνω για την Ελλάδα».
Ο Παλληκαρίδης απαγχονίστηκε στις 14 Μαρτίου 1957, σε ηλικία μόλις 18 ετών. Ήταν ο νεαρότερος αλλά και ο τελευταίος αγωνιστής που απαγχονίστηκε από τους Άγγλους. Ο τάφος του βρίσκεται στα Φυλακισμένα Μνήματα στη Λευκωσία.
Το τελευταίο γράμμα
«Τους χαιρετισμούς μου εις όλους και εύχομαι σύντομα την ελευθερία της Κύπρου» ήταν τα τελευταία λόγια του Ευαγόρα Παλληκαρίδη στον ιερέα που τον διάβασε πριν οδηγηθεί στο χώρο εκτέλεσης.
«Γνωρίζω ότι θα με κρεμάσετε. Ό,τι έκαμα το έκαμα ως Έλλην Κύπριος όστις ζητεί την Ελευθερίαν του. Τίποτα άλλο. Θ’ ακολουθήσω με θάρρος τη μοίρα μου. Ίσως αυτό να ’ναι το τελευταίο μου γράμμα. Μα πάλι δεν πειράζει. Δεν λυπάμαι για τίποτα. Ας χάσω το κάθε τι. Μια φορά κανείς πεθαίνει. Θα βαδίσω χαρούμενος στην τελευταία μου κατοικία. Τι σήμερα, τι αύριο; Όλοι πεθαίνουν μια μέρα. Είναι καλό πράγμα να πεθαίνει κανείς για την Ελλάδα. Ώρα 7:30. Η πιο όμορφη μέρα της ζωής μου. Η πιο όμορφη ώρα. Μη ρωτάτε γιατί».
