PLUS
Η Ευρώπη είναι σε δύσκολη θέση. Πολλαπλές, εξωτερικές και εσωτερικές προκλήσεις που σιγοβράζουν, αποτελούν τη μεγαλύτερη υπαρξιακή δοκιμασία της σύγχρονης ΕΕ από τη δημιουργία της στις αρχές της δεκαετίας του 1990. Και αυτό γιατί κατά γενική ομολογία λείπει από την Ευρώπη μια ισχυρή, ενωμένη ηγεσία.
Αμφισβητώντας τη βούληση της Ευρώπης να επιβιώσει, ο πρωθυπουργός της Πολωνίας, Ντόναλντ Τουσκ, προειδοποίησε την περασμένη εβδομάδα για μια « πνευματική κρίση », για μια «απτή διάθεση αβεβαιότητας, απώλειας».
Τα σύνορα, οι δημοκρατίες, οι νόμοι και οι ελευθερίες της ΕΕ απειλούνται από έναν επιθετικό ρωσικό μηδενισμό. Οι σχέσεις με τις ΗΠΑ, τον υπερατλαντικό αδερφό και βασικό εταίρο του ΝΑΤΟ, μετά την εκλογή Τραμπ υφίστανται μια άνευ προηγουμένου ένταση. Η Κίνα, μια επεκτατική, αυταρχική υπερδύναμη, πιέζει σαν ληστρικός εχθρός ενώ οι οικονομίες των ηγετικών χωρών, ιδίως της Γερμανίας , συρρικνώνονται ή τελματώνουν.
Η ΕΕ στο σύνολό της στερείται ανταγωνιστικότητας και επενδύσεων κεφαλαίου, εν μέσω υψηλών επιπέδων χρέους και μείωσης του πληθυσμού σε ηλικία εργασίας. Αγωνίζεται να συμβαδίσει με τις εξελίξεις στην τεχνητή νοημοσύνη και τις νέες τεχνολογίες. Η μετανάστευση παραμένει ένα άλυτο, ντροπιαστικό αγκάθι στα πλευρά της. Πολιτικά, μια πανταχού παρούσα εσωτερική εξέγερση φέρνει στο προσκήνιο τα ακροδεξιά λαϊκιστικά κόμματα, από τη Σουηδία έως τη Σλοβακία και την Ισπανία.
Η εικόνα της Ευρώπης δείχνει κατακερματισμένη και ασυντόνιστη. Σε διαφορετικούς τόνους ο καθένας, οι κυρίαρχοι πολιτικοί αποδέχονται τη διάγνωση, αλλά διαφέρουν ως προς τις προτεινόμενες θεραπείες. Ο Εμανουέλ Μακρόν και ο Όλαφ Σολτς, ηγέτες της Γαλλίας και της Γερμανίας, του λεγόμενου «κινητήρα» της Ευρώπης, δεν μπορούν να το αντιμετωπίσουν , μόνοι ή και μαζί. Ο Μακρόν θεωρείται κουτσό άλογο και ο Scholz αντιμετωπίζει την ήττα στις γερμανικές εκλογές τον επόμενο μήνα. Η Επιτροπή της ΕΕ, με επικεφαλής την γραφειοκράτισσα Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, στερείται επιρροής.
Οι καιροσκοπικές γελοιότητες ορισμένων εθνικών ηγετών υπογραμμίζουν τις διαιρέσεις της ΕΕ, υποδηλώνοντας αδυναμία. Υπονομεύοντας μια συλλογική προσέγγιση στη νέα κυβέρνηση των ΗΠΑ, η Τζόρτζια Μελόνι, η σκληροπυρηνική πρωθυπουργός της Ιταλίας, βρέθηκε στο πλευρό του Ντόναλντ Τραμπ στην ορκωμοσία του, ελπίζοντας να αποφύγει τα βέλη των δασμών που ο αμερικανός ηγέτης έχει προαναγγείλει. Ο Ούγγρος Βίκτορ Όρμπαν ισχυρίζεται ότι η επιστροφή του Τραμπ θα τονώσει την προσπάθειά του να «καταλάβει» τις Βρυξέλλες εξυπηρετώντας τους σκοπούς της MAGA φιλοσοφίας του.
Η Ρωσία του Βλαντιμίρ Πούτιν είναι ίσως το πιο επείγον πρόβλημα της Ευρώπης καθώς η σύγκρουση για την Ουκρανία εξαπλώνεται αδυσώπητα. Αντανακλώντας αυτή την κλιμάκωση, οι ναυτικές περιπολίες του ΝΑΤΟ για την αντιμετώπιση της ρωσικής δολιοφθοράς σε υποθαλάσσια καλώδια και αγωγούς της Βαλτικής ξεκίνησαν την περασμένη εβδομάδα . Ο σιωπηλός πόλεμος του Κρεμλίνου, συμπεριλαμβανομένων των επιθέσεων στον κυβερνοχώρο, των κατασκοπευτικών πλοίων και των βομβαρδισμών , είναι πλέον γεγονός της καθημερινής ευρωπαϊκής ζωής. Η ρωσική ανάμιξη, που εντοπίστηκε πρόσφατα στις εκλογές της Γεωργίας, της Μολδαβίας, της Ρουμανίας και τώρα της Γερμανίας , είναι το νέο φυσιολογικό.
Ο πρόεδρος της Ουκρανίας, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, μοιράστηκε μερικές αλήθειες στο φόρουμ του Νταβός στην Ελβετία την περασμένη εβδομάδα. Η Ευρώπη πρέπει να αναγνωρίσει την πλήρη έκταση της απειλής που θέτει ο Πούτιν και « να μάθει πώς να φροντίζει τον εαυτό της», είπε. Αυτό σημαίνει πλήρη ενεργειακή ανεξαρτησία από τη Μόσχα και διπλασιασμό των αμυντικών δαπανών, στο 5% του ΑΕΠ, όπως θέλει ο Τραμπ. «Δεν είναι ξεκάθαρο ότι η Ευρώπη θα έχει καν μια θέση στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων για να τελειώσει ο πόλεμος εναντίον της χώρας μας», προειδοποίησε ο Ζελένσκι.
Το τι θα κάνει η ΕΕ για τη Ρωσία στην πράξη είναι βαθιά ασαφές. Η Πολωνία και οι δημοκρατίες της Βαλτικής απαιτούν μια πιο σκληρή στάση. Υπάρχουν πολλές ιδέες, αλλά ελάχιστη απτή δράση. Και περίπου το ίδιο μπορεί να ειπωθεί και για τον επικείμενο εμπορικό και δασμολογικό πόλεμο του Τραμπ. Μέχρι στιγμής, οι κυβερνήσεις είναι γενικά προσεκτικές τι λένε γι ‘αυτόν, αν και δεν λείπουν οι απαξιωτικές εκφράσεις για τον ρόλο ορισμένων συνεργατών του όπως ο Elon Musk.
Χωρίς να κατονομάσει πρόσωπα, ο πρωθυπουργός της Ισπανίας, Πέδρο Σάντσεθ, επέκρινε τον Τραμπ και τη δισεκατομμυριούχο « κάστα της τεχνολογίας » του, κατηγορώντας τους ότι χρησιμοποιούν την «παντοδύναμη» εξουσία τους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για να ελέγξουν τη δημόσια συζήτηση, να εκφοβίσουν τις κυβερνήσεις και να βλάψουν τη δημοκρατία.
Ο Πρωθυπουργός της Γαλλίας, Φρανσουά Μπαϊρού, προειδοποίησε ότι η Ευρώπη θα «συντριβεί» και θα «περιθωριοποιηθεί» εκτός και αν υπερασπιστεί τον εαυτό της. «Αν δεν κάνουμε τίποτα, η μοίρα μας είναι πολύ απλή – θα κυριαρχηθούμε», είπε ο Μπαϊρού.
Οι βανδαλιστικές πολιτικές του America First του Τραμπ απειλούν το εμπόριο, τις θέσεις εργασίας και την ασφάλεια της Ευρώπης, αλλά και τις θεμελιώδεις αξίες της – τη δημοκρατία, την προστασία των μειονοτήτων, την υποστήριξη του διεθνούς δικαίου, την πολυμέρεια και το σύστημα του ΟΗΕ.
Ο Φρίντριχ Μερτς, ο Γερμανός συντηρητικός που αναμένεται να διαδεχθεί τον Σολτς τον Φεβρουάριο, πιστεύει ότι το κλειδί στην αντιμετώπιση αυτών των προβλημάτων είναι η πίστη στην αξία της ΕΕ.
«Είναι θέμα αυτοπεποίθησης», λέει ο Φρίντριχ Μερτς. «Αν θεωρήσεις τον εαυτό σου σαν νάνο, θα σε αντιμετωπίζουν σαν νάνο». Ο Μερτς, σθεναρά υπέρ της Ουκρανίας, αναγνωρίζει ότι η Ευρώπη πρέπει να κάνει περισσότερα για να ενισχύσει τη συλλογική της άμυνα. Ορκίζεται να αποκαταστήσει τη γερμανική ηγεσία , επισημαίνοντας τη διαπραγματευτική δύναμη της αγοράς των 450 εκατομμυρίων ανθρώπων της ΕΕ.
Η Φον ντερ Λάιεν κάνει επίσης λόγο για την ΕΕ ως ένα βαρύ οικονομικό στοιχείο ανοιχτό για παγκόσμιες επιχειρήσεις, μεταξύ άλλων με χώρες, όπως το Μεξικό και ο Καναδάς, που στοχεύει ο Τραμπ. Στο Νταβός στόχευσε ιδιαίτερα την Κίνα , αποδοκιμάζοντας τις άδικες κρατικές επιδοτήσεις, ειδικά για τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα. «Είναι καιρός να επιδιώξουμε μια πιο ισορροπημένη σχέση με την Κίνα, σε πνεύμα δικαιοσύνης και αμοιβαιότητας», δήλωσε. Αν και δεν το είπε, αυτό το νέο «πνεύμα» θα πρέπει να επεκταθεί στα ανθρώπινα δικαιώματα και την κινεζική κατασκοπεία στην Ευρώπη.
Το πώς θα βγει η Ευρώπη από το έτος κρίσης του 2025 θα εξαρτηθεί τελικά όχι από τις εγγενείς δυνάμεις της, οι οποίες είναι σημαντικές, αλλά από την ποιότητα και την ενότητα της πολιτικής της ηγεσίας. Μέχρι στιγμής, κάθε προσπάθεια έχει αποδειχτεί χωρίς έμπνευση. Και αυτό είναι τόσο απογοητευτικό όσο και βαθιά ειρωνικό, δεδομένου ότι οι δημοσκοπήσεις δείχνουν επίπεδα ρεκόρ δημόσιας υποστήριξης για την ΕΕ , συμπεριλαμβανομένης της ισχυρής πίστης στην ικανότητά της να ευδοκιμήσει σε αυτό που η Φον ντερ Λάιεν αποκαλεί «νέα εποχή σκληρού γεωστρατηγικού ανταγωνισμού».
Παρά, ή ίσως λόγω, των απειλών από τη Ρωσία, τις ΗΠΑ και την Κίνα, σχεδόν το 70% των πολιτών της ΕΕ θεωρούν την ήπειρό τους ως τόπο σταθερότητας σε έναν ταραγμένο κόσμο. Οι Βρετανοί ψηφοφόροι συμφωνούν επίσης με αυτό. Πρόσφατες δημοσκοπήσεις στο Ηνωμένο Βασίλειο δείχνουν μια αυξανόμενη λαχτάρα για την Ευρώπη και βαθύτερη καχυποψία για τις ΗΠΑ. Ακόμη και οι υποστηρικτές του Brexit θέλουν επανασύνδεση με τις Βρυξέλλες .
Όσο περισσότερο ο Τραμπ και τα άλλα αρπακτικά φουσκώνουν και φυσούν με δύναμη όπως ο κακός ο λύκος στο παιδικό παραμύθι με τα τρία γουρουνάκια, τόσο πιο δυνατό μπορεί να γίνει το σπίτι της Ευρώπης. Για να αναφέρουμε ξανά ένα απόσπασμα από την ομιλία του Τουσκ την περασμένη εβδομάδα: «Η Ευρώπη δεν έχει χαθεί ακόμα… Σηκώστε το κεφάλι σας, Ευρωπαίοι. Η Ευρώπη ήταν, είναι και θα είναι μεγάλη».
Άρθρο γνώμης του Simon Tisdall, σχολιαστή εξωτερικών υποθέσεων του Observer
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Ντόναλντ Τραμπ: Αυτό είναι το σχέδιο για να τελειώσει τον πόλεμο στην Ουκρανία σε 100 μέρες
