PLUS
Η απροσδόκητη επιτάχυνση της υπερθέρμανσης του πλανήτη, λόγω της εξελισσόμενης κλιματικής κρίσης, θέτει σε κίνδυνο την υγεία του παγκόσμιου πληθυσμού.
Της ΑΛΕΞΙΑΣ ΣΒΩΛΟΥ
«Καμπανάκι» από τη νέα έκθεση του Παγκόσμιου Μετεωρολογικού Οργανισμού για τη δημόσια υγεία
Τα ακραία καιρικά φαινόμενα που προκαλούνται απειλούν να καταστρέψουν ό,τι κερδίσαμε μέσα από πολλά χρόνια επιστημονικής προόδου και βελτίωσης του βιοτικού επιπέδου, και όπως πάντοτε ισχύει έχουν μεγαλύτερο αντίκτυπο στις πιο ευάλωτες κοινωνίες, όπως φανερώνει η νέα έκθεση του Παγκόσμιου Μετεωρολογικού Οργανισμού, ο οποίος αποτελεί έναν από τους πλέον εξειδικευμένους οργανισμούς του ΟΗΕ και είναι στρατηγικός συνεργάτης του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας. Στην έκθεση του ΠΜΟ επισημαίνεται ότι οι νέες τεχνολογικές εφαρμογές που αναπτύσσονται στον τομέα της πρόγνωσης τέτοιων φαινομένων βοηθούν να μειωθούν οι αρνητικές επιπτώσεις στην Πολιτική Προστασία και τη δημόσια υγεία, αλλά δεν επαρκούν.
Το σκηνικό που συνθέτει η κλιματική αποσταθεροποίηση του πλανήτη σε συνδυασμό με την αναζωπύρωση ξεχασμένων λοιμώξεων και την αλλαγή στην επιδημιολογία γνωστών και νέων παθογόνων, μαζί με τη διογκούμενη ανασφάλεια για την επάρκεια τροφής και καθαρού πόσιμου νερού, δημιουργούν φόβους για τη διασφάλιση της δημόσιας υγείας. «Καύσωνες καταγράφονται παντού στον πλανήτη φέτος. Το εξελισσόμενο φαινόμενο El Niño εντός του 2023 θα οδηγήσει στην εμφάνιση θερμοκρασιών-ρεκόρ σε διάφορες περιοχές της Γης και σε υπερθέρμανση των ωκεανών, γιγαντώνοντας τις ήδη υπάρχουσες προκλήσεις», επισημαίνει ο γενικός γραμματέας του Παγκόσμιου Μετεωρολογικού Οργανισμού, καθηγητής Petteri Taalas.
Στην έκθεση που περιλαμβάνει δεδομένα από 30 συνεργαζόμενους φορείς καταδεικνύεται πως ολοκληρωμένα σχέδια δράσης για το κλίμα και την υγεία μπορούν να κάνουν μεγάλη διαφορά στην καθημερινότητα των πολιτών. Ενδεικτικά αναφέρονται συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης για ακραίους καύσωνες, καταγραφείς γύρης, ώστε να μειωθεί η ταλαιπωρία των αλλεργικών ατόμων, και επιτήρηση μέσω δορυφόρου για την εμφάνιση λοιμωδών νοσημάτων που σχετίζονται με τις κλιματολογικές μεταβολές. Η κλιματική κρίση είναι μια κρίση υγείας, πυροδοτώντας εξάρσεις λοιμωδών νοσημάτων και αυξάνοντας παράλληλα τον κίνδυνο και τον επιπολασμό των μη μεταδοτικών νοσημάτων», επισημαίνει ο γενικός διευθυντής του ΠΟΥ, Dr Tedros Adhanom Ghebreyesus. Συνολικά το 75% των εθνικών μετεωρολογικών και υδρολογικών υπηρεσιών παρέχουν δεδομένα για το κλίμα στον τομέα Υγείας, αλλά τα περισσότερα δεν αξιοποιούνται. Λιγότερο από το 25% των υπουργείων Υγείας των κρατών-μελών του ΠΟΥ διαθέτει σύστημα επιτήρησης της δημόσιας υγείας που αξιοποιεί μετεωρολογικά δεδομένα.
Μηχανισμοί προειδοποίησης
Ο αριθμός των καταστροφικών συμβάντων μετρίου ή μεγάλου μεγέθους αναμένεται να αυξηθεί σε 560 κατ’ έτος ή σε 1,5 συμβάν την ημέρα μέχρι το 2030. Στις χώρες που δεν διαθέτουν μηχανισμούς έγκαιρης προειδοποίησης η θνητότητα θα είναι 8 φορές υψηλότερη, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του Παγκόσμιου Μετεωρολογικού Οργανισμού. Στην έκθεση γίνεται ειδική αναφορά στους ακραίους καύσωνες που προκαλούν τη μεγαλύτερη θνησιμότητα από όλα τα κλιματολογικά φαινόμενα.
Ο Οργανισμός προειδοποιεί ότι αυτή η θνησιμότητα μπορεί να αυξηθεί κατά 30 φορές, έναν κίνδυνο που η παγκόσμια κοινότητα υποτιμά. Οι μηχανισμοί προειδοποίησης για την έλευση ακραίου κύματος καύσωνα λειτουργούν σε λιγότερο από το 50% των χωρών που πλήττονται, αλλά αυτό αναμένεται να αλλάξει και να αυξηθούν μέχρι το 2027, με τη βοήθεια της διεθνούς πρωτοβουλίας «Έγκαιρες προειδοποιήσεις για όλους».
Ανάμεσα στα έτη 2000 και 2019 υπολογίζεται ότι οι θάνατοι από καύσωνες ανέρχονταν στους 489.000 ετησίως, με τα υψηλότερα φορτία να καταγράφονται στην Ασία (45%) και την Ευρώπη (36%). Ωστόσο, οι ακραίοι καύσωνες που έπληξαν την υφήλιο το καλοκαίρι του 2022 προκάλεσαν επιπλέον 60.000 θανάτους σε 35 ευρωπαϊκές χώρες. Οι καύσωνες πέρα από τις πυρκαγιές, την ξηρασία και τη θερμοπληξία επιδεινώνουν και την ατμοσφαιρική ρύπανση, που ήδη εκτιμάται ότι ευθύνεται για 7.000.000 πρόωρους θανάτους ετησίως και αποτελεί την 4η αιτία θανάτου για λόγους υγείας. Παράλληλα, η κλιματική αλλαγή επιδεινώνει την επισιτιστική ανασφάλεια και την πείνα.
Τη δεκαετία 2012-2021, 29% περισσότερη επιφάνεια γης επλήγη από ακραίες ξηρασίες τουλάχιστον για ένα μήνα ετησίως, σε σύγκριση με τα δεδομένα της δεκαετίας 1951-1960. Οι επιπτώσεις των καυσώνων και των ξηρασιών επηρέασαν επιπλέον 98.000.0000 ανθρώπους σε ό,τι αφορά την επισιτιστική ανασφάλεια, σε σχέση με τους πληθυσμούς που επηρεάζονταν κατά την 30ετία 1981-2010 σε 103 χώρες.
Επίσης, η κλιματική αλλαγή βοηθά στη μετάδοση ασθενειών. Για παράδειγμα έχουν αυξηθεί τα περιστατικά του δάγκειου πυρετού, της πιο γρήγορα μεταδιδόμενης νόσου στον κόσμο που μεταδίδεται μέσω διαβιβαστών (κουνουπιών). Παράλληλα έχουν αυξηθεί τα περιστατικά ελονοσίας, που και αυτή μεταδίδεται μέσω κουνουπιών. Η Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC) καταλήγει στο εμπεριστατωμένο συμπέρασμα ότι οι μελλοντικοί τραυματισμοί, τα νοσήματα και οι θάνατοι θα αυξηθούν από τις ακραίες θερμοκρασίες, τους κυκλώνες, τις καταιγίδες, τις πλημμύρες, τις ξηρασίες και τις δασικές πυρκαγιές. Εκτιμάται ότι άνω του 50% της πλεονάζουσας θνητότητας από την κλιματική αλλαγή έως το 2025 θα αφορά την Αφρική. Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, οι ακραίοι καύσωνες έχουν την υψηλότερη θνητότητα από όλα τα ακραία καιρικά φαινόμενα. Σύμφωνα με την αντίστροφη μέτρηση του Lancet για την υγεία και την κλιματική αλλαγή, οι υψηλές θερμοκρασίες και το γεγονός ότι μεγαλώνει διαρκώς η ομάδα του πληθυσμού που είναι άνω των 65 ετών έχουν αυξήσει τη θνητότητα σε αυτή την ευάλωτη ηλικιακή ομάδα κατά 68% σε σύγκριση με τα δεδομένα της προηγούμενης εικοσαετίας.
Οι χώρες
Κατά τη Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή υπάρχει υψηλή πιθανότητα οι χώρες που θα επηρεαστούν περισσότερο από την αύξηση της θερμοκρασίας κατά 1°C έως και 3°C να βρίσκονται στην Κεντρική και υη Νότια Αμερική, τη Δυτική Ευρώπη, τη Δυτική Ασία και την Αφρική. Ο ίδιος φορέας δηλώνει με μεγάλη εμπιστοσύνη πως αναμένεται να αυξηθεί το στρες που δέχονται οι αστικές περιοχές λόγω ζέστης, καθώς η συχνότερη έλευση καυσώνων σε συνδυασμό με την αστικοποίηση θα αυξήσουν τις πολύ ζεστές ημέρες και νύχτες.
Ωστόσο, παρότι οι αρμόδιοι ανεξάρτητοι οργανισμοί ανησυχούν πολύ για την επίπτωση της κλιματικής αλλαγής στη δημόσια υγεία, τα κράτη δεν φαίνεται να συμμερίζονται σε ικανοποιητικό βαθμό αυτή την ανησυχία, Ειδικά σε ό,τι αφορά τη μεγάλη επιβάρυνση της κλιματικής αλλαγής στην ατμοσφαιρική ρύπανση. Μόνο το 2% των οικονομικών δεσμεύσεων για το κλίμα αφορά στις αναπτυσσόμενες κοινωνίες τη μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης.
Το 2019 η ατμοσφαιρική ρύπανση ανέβηκε από την 5η αιτία πρόωρου θανάτου (για λόγους υγείας) στην 4η θέση. Το γεγονός αυτό ακόμα και μόνο του καταδεικνύει την ανάγκη να αυξηθούν οι επενδύσεις σε υδρομετεωρολογικά συστήματα επιτήρησης της κλιματικής αλλαγής και κυρίως των εκπτώσεών της στην ατμοσφαιρική ρύπανση. Επιπλέον καταδεικνύει την ανάγκη που έχουμε όλοι ως πολίτες να ασφαλίζουμε την υγεία μας και την περιουσία μας έναντι των ακραίων καιρικών φαινομένων.
Επιτυχημένα apps σώζουν ζωές
Στον αντίποδα των ανησυχητικών ευρημάτων για την κλιματική αποσταθεροποίηση του πλανήτη υπάρχουν οι νέες εφαρμογές (apps για κινητά τηλέφωνα, τάμπλετ και υπολογιστές) που μπορούν και προειδοποιούν τους πολίτες για επερχόμενα καταστροφικά συμβάντα συμβάλλοντας στο να σωθούν περισσότερες ζωές.
Τα παραδείγματα αυτά περιλαμβάνουν κατ’ αρχάς τα συστήματα ανταπόκρισης για την επισιτιστική ανασφάλεια στη Μαυριτανία και την Υποσαχάρια Αφρική. Επίσης, τον μηχανισμό πρόβλεψης ξηρασίας στην Κένυα, αλλά και το ευρωπαϊκό app για κινητά τηλέφωνα που προβλέπει την έλευση καυσώνων, καθώς και ένα αντίστοιχο app για την καταγραφή της ατμοσφαιρικής ρύπανσης ανά περιοχή. Στη Γηραιά Ήπειρο υπάρχουν ευρωπαϊκά συστήματα καταγραφής σε αληθινό χρόνο για τη συγκέντρωση της γύρης και άλλων αλλεργιογόνων στην ατμόσφαιρα, ώστε να ενημερώνονται οι ασθενείς με αλλεργίες και να μην ταλαιπωρούνται αδίκως. Τέλος, στον Ειρηνικό Ωκεανό τέτοιου είδους συστήματα βοηθούν τους κατοίκους των νησιών Φίτζι να προετοιμαστούν και να αντιμετωπίσουν την έξαρση νοσημάτων που σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή
