PLUS
Καθώς ο πόλεμος στη Γάζα συνεχίζεται χωρίς να υπάρχει ακόμη κάποια εξέλιξη στο θέμα της εκεχειρίας, έχει ήδη εκδικαστεί ενώπιον του Διεθνούς Δικαστηρίου Δικαιοσύνης (ICJ) στη Χάγη.
Σε συνέχεια της υπόθεσης της Νότιας Αφρικής κατά του Ισραήλ για εικαζόμενες παραβιάσεις της Σύμβασης για τη Γενοκτονία του 1948, που τέθηκε στα τέλη του 2023, η Νικαράγουα άσκησε αγωγή κατά της Γερμανίας τον Μάρτιο του 2024.
Η Νικαράγουα ισχυρίζεται κυρίως ότι η στρατιωτική βοήθεια της Γερμανίας στο Ισραήλ παραβιάζει τις υποχρεώσεις της Γερμανίας βάσει της Σύμβασης για τη Γενοκτονία και ζήτησε από το Δικαστήριο να διατάξει, ειδικότερα, τη διακοπή της βοήθειας.
Αν και το Δικαστήριο δεν έχει διατάξει προσωρινά μέτρα (όπως ζήτησε η Νικαράγουα), η υπόθεση εξακολουθεί να εκκρεμεί. Είναι μια αξιοσημείωτη περίπτωση, καθώς καταγγέλλει συνενοχή ενός κράτους σε αδικήματα ενός άλλου.
Ως εκ τούτου, η υπόθεση έχει επίσης σημαντικές επιπτώσεις για άλλα κράτη που παρέχουν στρατιωτική υποστήριξη στο Ισραήλ.
Η Νικαράγουα έχει ήδη κοινοποιήσει την πρόθεσή της να υποβάλει παρόμοιες υποθέσεις κατά του Ηνωμένου Βασιλείου, του Καναδά και της Ολλανδίας στο ICJ.
Νέες τάσεις στο ICJ
Οι υποθέσεις σχετικά με τον πόλεμο στη Γάζα έχουν φέρει το ICJ στο προσκήνιο των παγκόσμιων μέσων ενημέρωσης με άνευ προηγουμένου τρόπο. Αλλά ευθυγραμμίζονται επίσης με αρκετές τάσεις στις δικαστικές διαφορές που είναι εν μέρει αλληλένδετες.
Πρώτον, το ICJ είναι πιο απασχολημένο από ποτέ. Το Δικαστήριο, το οποίο ιδρύθηκε το 1945, έχει δει σχετικά χαμηλούς αριθμούς υποθέσεων για το μεγαλύτερο μέρος της ύπαρξής του. Την τελευταία δεκαετία, ωστόσο, αυτό έχει αλλάξει:
39 υποθέσεις, δηλαδή το 20 τοις εκατό όλων των υποθέσεων που έχουν κατατεθεί ποτέ στο Δικαστήριο, έχουν κατατεθεί τα τελευταία δέκα χρόνια. Αυτή η τάση έχει ενταθεί περαιτέρω τα τελευταία χρόνια, με εννέα υποθέσεις (δηλαδή το πέντε τοις εκατό όλων των υποθέσεων στην ιστορία του ICJ) να έχουν ασκηθεί μεταξύ Απριλίου 2023 και Απριλίου 2024 – περίπου τέσσερις φορές περισσότερες από ό,τι κατά μέσο όρο.
Ένας σημαντικός αριθμός από αυτές τις υποθέσεις αφορούν διαφορές που σχετίζονται με πολέμους. Εκτός από τη Γάζα, πρόσφατα παραδείγματα περιλαμβάνουν τις υποθέσεις της Ουκρανίας κατά της Ρωσίας που σχετίζονται με την προσάρτηση της Κριμαίας το 2014 και τη μεγάλης κλίμακας εισβολή του 2022.
Αφορούν επίσης υποθέσεις μεταξύ Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν σχετικά με τον πόλεμο στο Ναγκόρνο Καραμπάχ· την υπόθεση της Γκάμπια κατά της Μιανμάρ που ισχυρίζεται τη γενοκτονία κατά της μειονότητας των Ροχίνγκια. και μια υπόθεση που ασκήθηκε από τον Καναδά και την Ολλανδία κατά της Συρίας για εικαζόμενες παραβιάσεις της Σύμβασης κατά των βασανιστηρίων κατά τη διάρκεια του συριακού εμφυλίου πολέμου.
Οι διακρατικές διαφορές γίνονται επίσης ολοένα και πιο πολυμερείς. Σε περιπτώσεις όπως αυτές που ασκήθηκαν από τη Νότια Αφρική και τη Νικαράγουα, το αιτούν κράτος δεν είναι αυτό που έχει υποστεί άμεσα την καταστροφή, αλλά υποστηρίζει ότι θίγονται συμφέροντα της διεθνούς κοινότητας στο σύνολό της.
Τα κράτη αυτά έχουν επικαλεστεί παραβιάσεις νομικών κανόνων που οφείλουν να ακολουθούν όλα τα κράτη (ή τουλάχιστον αυτά που είναι συμβαλλόμενα μέρη σε μια συγκεκριμένη συνθήκη).
.
Η υπόθεση της Νικαράγουας κατά της Γερμανίας φέρνει αυτή την τάση διαφορών δημοσίου συμφέροντος σε άλλο επίπεδο επεκτείνοντάς την –από την πλευρά του κατηγορουμένου– σε ένα κράτος που κατηγορείται ότι υποστηρίζει την υποτιθέμενη πρωταρχική παραβίαση του διεθνούς δικαίου.
Προσωρινά μέτρα
Η περίπτωση της Νικαράγουας ευθυγραμμίζεται επίσης με την ευρύτερη τάση που τα κράτη ζητούν ολοένα και περισσότερο προσωρινά μέτρα από το ICJ. Τέτοια μέτρα εκδίδονται συνήθως εντός λίγων εβδομάδων, ενώ η τελική απόφαση διαρκεί γενικά χρόνια.
Είναι φυσικό τα υποψήφια κράτη να αναζητούν γρήγορες αποφάσεις σε υποθέσεις που σχετίζονται με συνεχιζόμενες ένοπλες συγκρούσεις. Ωστόσο, υπάρχει κίνδυνος αυτές οι χώρες να χρησιμοποιήσουν τα όρια του ICJ για τη χορήγηση προσωρινών μέτρων για να επιδιώξουν μια γρήγορη νίκη –και την παγκόσμια προσοχή του κοινού– ανεξάρτητα από τις προοπτικές για μια ευνοϊκή τελική απόφαση.
Για δε το Δικαστήριο, η τάση αυτή αυξάνει τις δυσκολίες στη διαχείριση του φόρτου εργασίας του και δημιουργεί τον κίνδυνο να παρασυρθεί στη μικροδιαχείριση των ενόπλων συγκρούσεων.
Δεδομένων αυτών των προκλήσεων, είναι αξιοσημείωτο ότι το Δικαστήριο δεν έχει κάνει καμία προσπάθεια να καταστήσει αυστηρότερους τους όρους για τη χορήγηση προσωρινών μέτρων.
Στην πραγματικότητα, το Δικαστήριο έλαβε την απόφασή του να μην χορηγήσει προσωρινά μέτρα στην περίπτωση της Νικαράγουας χωρίς καν να αναφερθεί στις προϋποθέσεις που καθορίζονται στη δική του νομολογία.
Αντίθετα, το Δικαστήριο απλώς κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι τρέχουσες πραγματικές συνθήκες δεν δικαιολογούν την έκδοση προσωρινών μέτρων. Αυτό συνέβη επειδή η Γερμανία είχε ένα ισχυρό εγχώριο νομικό πλαίσιο που αποσκοπούσε στην αποτροπή χρήσης αδειοδοτημένου υλικού για τη διάπραξη γενοκτονίας, εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας ή σοβαρών παραβιάσεων των Συμβάσεων της Γενεύης.
Από τις 7 Οκτωβρίου 2023, η Γερμανία έχει χορηγήσει μόνο τέσσερις άδειες εξαγωγής «πολεμικών όπλων» στο Ισραήλ, για εκπαιδευτικά πυρομαχικά και αντιαρματικά όπλα.
Η στενή πραγματική εστίαση του Δικαστηρίου φαίνεται να προορίζεται ως ένα μήνυμα προς τη Γερμανία και άλλα κράτη που παρέχουν στρατιωτική υποστήριξη στο Ισραήλ: ότι το Δικαστήριο παραμένει σε επαγρύπνηση και πρόθυμο να αντιδράσει γρήγορα στις μεταβαλλόμενες μορφές στις εξαγωγές όπλων.
Το Δικαστήριο επισημαίνει επίσης ότι μια απόφαση σε παρόμοια υπόθεση μπορεί κάλλιστα να είναι διαφορετική εάν οι πραγματικές συνθήκες της στρατιωτικής υποστήριξης διαφέρουν από αυτές της Γερμανίας.
Το Δικαστήριο υπογράμμισε αυτό το μήνυμα υπενθυμίζοντας σε όλα τα κράτη τις υποχρεώσεις τους να διασφαλίζουν τον σεβασμό του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου, την πρόληψη της γενοκτονίας και τις ευθύνες τους όσον αφορά τις εξαγωγές όπλων.
Καθώς η υπόθεση της Νικαράγουας κατά της Γερμανίας μπορεί να συνεχιστεί για χρόνια, μένει να φανεί εάν η προσφυγή και άλλων κρατών για την ίδια υπόθεση θα φτάσει να εκδικαστεί ενώπιον του Δικαστηρίου.
Ειδικοί όμως εκτιμούν πως παρόλο που η Νικαράγουα δεν κατάφερε να διατάξει το ICJ προσωρινά μέτρα στην υπόθεσή της κατά της Γερμανίας, η απόφαση του Δικαστηρίου δεν θα αποθαρρύνει παρόμοιες υποθέσεις στο μέλλον.
Στην πραγματικότητα, η φιλελεύθερη προσέγγιση του Δικαστηρίου όσον αφορά την υπεράσπιση αξιώσεων που επικαλούνται τα κοινοτικά συμφέροντα αφήνει την πόρτα για τέτοιες υποθέσεις ορθάνοιχτη.
Υπάρχει ένα σημαντικό άλυτο ζήτημα που εγείρεται από τον ισχυρισμό της Νικαράγουας: μπορεί το Δικαστήριο να αποφασίσει για ένα κράτος όπως οι εικαζόμενες παραβιάσεις του διεθνούς δικαίου από τη Γερμανία χωρίς προηγουμένως να αποφασίσει για τη νομιμότητα των πράξεων του φερόμενου ως κύριου αδίκου (το Ισραήλ στην περίπτωση της Νικαράγουας) – το οποίο δεν πλήττεται από αυτές; Ερώτημα το οποίο δεν έχει ακόμη απαντηθεί.
Πάντως η μέχρι τώρα προσέγγιση του ICJ υποδηλώνει ότι η καλύτερη οδός για το Δικαστήριο μπορεί να είναι μια πολιτική αυστηρού ελέγχου για να αποφευχθεί η χρήση εξαγόμενων όπλων για παραβίαση του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου.
Ν.Β
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης λύνουν τις διαφορές τους Αρμενία και Αζερμπαϊτζάν
