Μεταμεσονύχτια συνάντηση, με μουσικό φόντο Μπαχ και τους ήχους από τους δρόμους της Αθήνας πριν πάει για ύπνο. Ο Σταμάτης Κραουνάκης στην βεράντα, με καύσωνα και το φεγγάρι του Ιουνίου, το απόκοσμα κοντινό, στην άκρη της παλάμης μας, κοιτάξει το ρολόι. 02.02. Η εβδομάδα είχε περάσει με τους στίχους του στο στόχαστρο, μελάνια να αφρίζουν, διάλογους να αχνίζουν και αφορισμούς για «χυδαιότητα», «μισογυνισμό» και αλλά πολλά. Εκείνος ο Άδωνις, που κάποτε πήγαμε για καφέ και που συχνάζαν τεκνά και φρικιά και πηγαίνανε και αθλητές, αρκούσε να απασφαλίσει λεκτικές χειροβομβίδες. 02.02. Γελάει. «Ας πάμε μια νύχτα 2 και οι δυό». Και πάμε…
– Μικρή Επίδαυρος και Αριστοφάνης. Τι είναι όλο αυτό και πόσο μέσα του είσαι;
«Από πού να σε πιάσω τώρα; Το καλοκαίρι του ‘11 ξεκινήσαμε, την πρώτη προσέγγιση με τον Αριστοφάνη. Μέσα στην τρέλα εκείνης της χρονιάς, σκέφτηκα πως μέσα από τον Αριστοφάνη θα μπορούσαμε να μιλήσουμε, να βρούμε λόγο. Υπήρξε το θέμα ως θέαμα πρώτης κοπή, αλαγκρόσο, σε πιο χοντροκομμένη προσέγγιση που παρουσιάστηκε στην αυλή του Ευρωπαϊκού Κόσμου. Έσκισε! Μια φίλη που ζει έξω, το πρότεινε στην Ευρωπαϊκή Ένωση και μας εγκρίναν ένα πρόγραμμα, πέρυσι τον Γενάρη και ενώ ήμουν πολύ φορτωμένος και εγώ και τα παιδιά της Σπείρας, κάναμε σεμινάρια 6μηνα, με δάσκαλους φοβερούς που ήρθαν από όλη την Ευρώπη με ελάχιστα χρήματα. Συχνά ξέχναγα που βρίσκομαι! Ευτυχία! Πώς μπόρεσαν και γίναν όλα; Το ζουμί αυτής της περιδίνησης στον Αριστοφάνη, το απόσταγμα της ιστορίας είναι η παράσταση που παίξαμε στην Ευρώπη, σε Κωσταντινούπολη και σε Λονδίνο και σε Τιμοσοάρα».
– Ήταν καλή εποχή για τέτοια επικοινωνία;
«Λέγαμε πως όχι, πως είμαστε από μια χώρα που δεν εκτιμούσε η Ευρώπη. Έτσι νομίζαμε, αλλά το κοινό που ήρθε να μας ακούσει ήξερε πολύ καλά ποια είναι η Ελλάδα. Ζήσαμε την αποθέωση και καταφέραμε μια νίκη σοβαρή, που δεν την περίμενα. Με το που ανέλαβε ο Λούκος μου ζήτησε να ανοίξουμε τη Μικρή Επίδαυρο με αυτό το έργο. Ήταν έτοιμο, αλλά μελετήσαμε κι άλλο και ακόμα βρίσκουμε στοιχεία του ώστε να βελτιώνεται. Ήρθε ο Μητσιάς να συνδράμει εδώ και είναι μια πολύ ωραία συμμετοχή. Προσπάθησα και το πετύχαμε να μην μπουν οι υποκριτές στην ερμηνεία του κειμένου ψυχολογικά, αλλά μέσα από τον ήχο των λέξεων για να ακουστεί η γλώσσα μας ισχυρή και η μουσική της ακόμη περισσότερο. Είναι υπερβολικά ειπωμένα τα λόγια, με ένα μετέωρο χαμόγελο μιας πιθανής ανάστασης στα στόματα όλων, σαν να ‘ναι μάσκες. Είχα πολύ μεγάλη βοήθεια από την Αγγελική Στελλάτου που κίνησε το θέμα. Ένας νεότατος Έλληνας σκηνογράφος που δουλεύει στο Λονδίνο, πολυβραβευμένος και καταξιωμένος αν και νεαρός, ως Τάκης, σκέτο, γνωστός έξω, Χατούπης στο επίθετο, μας έκανε κοστούμια, όλα κάτασπρα και ένας τόσο ταλαντούχους βίντεο άρτιστ από τη Βασιλική όπερα του Λονδίνου, ένας εξαιρετικός συνεργάτης, μας έκανε τα βίντεο που σε δυο μεγάλα πάνελ, φτιάχνουν το σκηνικό. Έχει πέντε μουσικούς υπό τη μουσική διεύθυνση του Άρη Βλάχου. Είναι απόλυτα μουσικό έργο, που πότε με αδρή λιτότητα κάποτε με έντονο ήχο φτάνει έως και το άμπιεντ και φυσικά τη ροκιά. Ήμουν έτοιμος. Χρόνια έχω τώρα εκπαίδευση στους χορούς του δράματος και στους «Αχαρνείς» που έπαιξα, ήρθαν όλα να συνθέσουν όλο αυτό. Τα κέντρα της παράστασης, μέσα από τον τόσο τωρινό Αριστοφάνη είναι τα εξής: Πόλη – Δημοκρατία – Διαφθορά».
– Έχουν υπάρξει ένθερμα δημοσιεύματα στον ευρωπαϊκό Τύπο και δη στον πιο απαιτητικό, τον Λονδρέζικο, γι’ αυτή τη δουλειά, ενώ στην Ελλάδα έχουμε σταθεί περισσότερο στο τι γράφεις στο facebook και τι τραγούδησες στην ΕΡΤ;
«Άκουσε κάτι: είναι το μοιραίο μιας απεγνωσμένης στιγμής. Είμαι με έναν στόχο επάνω μου, συνέχεια, αλλά και ο κόσμος είναι πολύ πληγωμένος. Τα τελευταία χρόνια έχω ενοχλήσει, το καταλαβαίνω, ειδικά τις συστημικές πλατφόρμες, μιας και από την αρχή τάχθηκα αντιμνημονιακός. Και ενοχλώ και το καταλαβαίνω. Σέβομαι, όμως. Σέβομαι γιατί οι άνθρωποι που αγάπησαν τη μουσική μου ανήκαν παντού. Την ώρα, όμως, που ξεπουλιέται μια χώρα -φαντασιακά, πια, τη λέμε Ελλάδα!- να σκεφτώ εγώ το πολιτικό κόστος; Και ναι! Το διαδίκτυο με όλα του τα καλά έχει και αυτή του την πλευρά. Ένας τύπος στο τουίτερ μου έγραψε τώρα μόλις, πως άκουσε κάποιους να λένε «πόσο μικρός είναι ο Κραουνάκης και πόσο χώρο πιάνει». «Παίζει και αυτό», του απάντησα, «αλλά μπορεί να συμβαίνει και το αντίθετο». Δε μασάω! Ανήκω σε ένα κόμμα που δεν θα με προδώσει ποτέ»!
– Σε ποιο κόμμα ανήκεις;
«…Η μουσική μου, είναι το κόμμα μου. Έχω φροντίσει να περιφρουρήσω πολύ την ηρεμία μου. Όμως την ώρα που διέλυσαν τα πάντα, δεν έχω δικαίωμα στην αποχή. Με χτυπάνε από το καλοκαίρι του ‘10 όσο μπορούνε. Αλλά δε σου κρύβω, ότι τότε ήταν και η στιγμή που γύρισα το κουμπί και είπα «θα μιλήσω». Είχα ήδη, δει τον κίνδυνο να έρχεται».
– Τσακώνεσαι με τους αντιρρησίες σου;
«Είμαι στοργικός με τους αντιρρησίες μου. Δεν θέλω να τσακώνομαι. Καταλαβαίνω την αγωνία των ανθρώπων. Έχουν δικαίωμα και να με βρίζουν και να διαφωνούν. Όμως, με περιμένει πολύ μουσική που δεν την έχω μιλήσει και αυτό το νιώθω πολύ πιο δυνατά από κάθε τι άλλο».
– Ο κ. Γεωργιάδης στον οποίο αφιέρωσες νέους στίχους του αγαπημένου τραγουδιού σου «Άδωνις», στο προαύλιο της ΕΡΤ και δημιούργησε ποικίλες αντιδράσεις, έγινε υπουργός προχθές. Θα το ξανατραγουδούσες;
«Νομίζω πως σε λίγο θα το τραγουδάνε οι πλατείες, γιατί το τραγούδι αυτό είχε 100.000 ανεβάσματα στο διαδίκτυο. Ένας φίλος μου, γιατρός και πολύ αγαπημένος, μου είπε σήμερα: «Ρε συ Σταμάτη, μην τους ξανασατυρίσεις, γιατί μετά γίνονται υπουργοί». Όμως, να ξεπουλιέται μια χώρα, η δικιά μας χώρα και εμείς να συζητάμε για τα πίτουρα το θεωρώ, αν μη τι άλλο ύποπτο. Δεν τρελάθηκα! Έχω σώας τας φρένας μου και δεν έχω αποφασίσει ακόμα να αποσυρθώ από την κοινωνική και πολιτική ζωή. Έχω άποψη. Η κυβέρνηση αυτή είναι θερινό σχήμα, όπως παλιά η Νεράιδα. Ουδείς το έχει πάρει σοβαρά».
– Κάπου διάβαζα μια θέση πως οι περισσότεροι καλλιτέχνες είναι μαχητικά αντιμνημονιακοί. Κάνουν κριτική στους πολιτικούς αλλά δε βάζουν στο στόχαστρο τους τα ελαττώματα, τα κουσούρια του λαού μας και κοινού τους. Πού διαφωνείς;
«Να εξηγήσω κάτι, περά από τα κουσούρια ή μη του λαού και του κοινού. Το ημίωρο που παρουσιάσαμε στην ΕΡΤ περιείχε πιο σκληρά πράγματα από τη λέξη «βρακί». Η παράστασή μας τον χειμώνα και το περασμένο καλοκαίρι που παίζονταν και το συγκεκριμένο τραγούδι, περιείχε πράγματα πολύ πιο σκληρά, αν θες αυτόν τον χαρακτηρισμό. Υπήρχε η θεατρική παρουσία ενός πεινασμένου πάνω στη σκηνή, που ο λόγος του έσπαγε κόκκαλα. Ξαφνικά τώρα, σχολιάστηκε ακόμα και το ότι δήλωσα σε συνέντευξη μου πως έχουμε χούντα. Συγγνώμη αλλά όσα θαύματα και να κάνει ο Σαμαράς από δω και πέρα και που μακάρι να τα κάνει, αλλά δε το νομίζω, πιστεύω ότι θα μείνει πίσω ως “ο άνθρωπος που κατέβασε μαύρο στην δημόσια πληροφορία”. Δε νομίζω να το σκουπίσει εύκολα αυτό από πάνω του».
– Ναι αλλά εσύ είχες πάντα πολιτική παρέμβαση, θέση, κατάδειξη αν μη τι άλλο, στις παραστάσεις σου, τα τελευταία χρόνια. Γιατί να θεωρηθεί ως κάτι καινούργιο;
«Πάντα ένα σημείο πολιτικό θα συναντήσεις, σε ό, τι κάνω. Η μελέτη μου στον Αριστοφάνη, εξηγεί και οδηγεί. Τα δέκα τελευταία χρόνια ναι, ασχολούμαι με την πολιτική και μέσα από τις παραστάσεις μου. Αν δεν είχα πάρει το μπαλάκι, αν δεν δούλευα με νεότερους, δεν είχα οικειοποιηθεί τη γλώσσα και το ύφος τους μπορεί σε όλα να ‘μουν αλλιώς. Κάθε μερα 15 φτωχά παιδιά, άξιοι καλλιτέχνες μοιράζονται τη ζωή τους μαζί μου και αυτό δεν μ’ αφήνει αδιάφορο. Είναι οι άνθρωποί μου, η οικογένειά μου. Με επηρέασαν. Δεν ήμουν ο αφ’ υψηλού και δεν μιλούσα άλλη γλώσσα. Αν ήμουν κλεισμένος σπίτι, με τη μουσική και τραγούδια μου, μπορεί να μην ασχολιόμουν. Όμως από το ‘90 και μετά και η Λίνα έκανε πολιτικές νύξεις σαφέστατα στους στίχους της. Από τον ακραιφνώς ερωτικό στίχο, γύρισε και έγραψε το “πετούν γεράκια απ’ τις φωλιές, την τρομαγμένη μας ζωή να δουν εικόνα σαν τις παλιές αμαρτωλές, που δεν τους στάθηκε αγκαλιά ούτε κρυψώνα”. Φυσικά αυτός ο στίχος και είναι πολιτική, χωρίς το επιθεωρησιακό ύφος του «Άδωνη», φυσικά. Όχι πως δεν έχει βάλει και η Λίνα το χεράκι της. Το “ακριβό μου μνημόνιο, μαύρο χαράτσι” είναι εντελώς δικό της, όμως».
– Ο καλλιτέχνης οφείλει να είναι πάντα αντισυστημικός; Ενάντιος σε εξουσίες;
«Αυτός είναι ο ρόλος της τέχνης από τότε που εφευρέθηκε. Ακόμα και ο Σαίξπηρ και ο Μότσαρτ που πληρώνονταν από τους αυτοκράτορες –όχι ότι έχω σχέση φυσικά- παρ’ όλα αυτά στέκονταν απέναντι από εξουσίες. Ο Χατζιδάκις που με έχει σημαδέψει μου ‘χε πει πως «ότι δεν μπορεί να πει ο ανώνυμος, ο επώνυμος οφείλει να το λέει». Και ναι, μου πέταξαν πολύ σκουπίδι. Η όποια σάτιρά μου, κρίθηκε χοντρή, λεπτή, αγοραία, έως και μισογυνική. Άκουσα μπινέλικια κατεβατά ολόκληρα. Και αυτές τις μέρες θυμήθηκα την Αλίκη για δικό μου καλό, που μου ‘χε πει κάποτε που ήμουν πολύ στενοχωρημένος: “άκου εδώ παιδάκι μου, εμένα που με βλέπεις είμαι το πιο αποθεωμένο και το πιο υβρισμένο πρόσωπο σ’ αυτή τη χώρα. Και το καλό και το κακό από το ένα αυτί σου θα μπαίνει κι από το άλλο θα βγαίνει”. Και τώρα ξέρω πως ούτε τα καλά πρέπει να μας επαίρουν. Παιδιά; Τη δουλειά μας, να κάνουμε, όσο πιο καλά μπορούμε. Στο κάτω – κάτω της γραφής πιστεύω, ότι στην τελική ζυγαριά που θα ζυγιστεί το τι άφησα πίσω, αυτές οι λεπτομέρειες των πολιτικών μου παραβάσεων, αν υπάρχει λόγος κανείς να με θυμάται, δεν θα ‘χουν σημασία».
– Θυμάσαι μια ταινία, το Μεφίστο του Ίστβαν Ζάμπο, όπου βασισμένη πάνω στο βιβλίο του Κλάους Μαν μετέφερε τον δαίμονα μεφιστοφελή στη ζωή ενός φιλόδοξου κωμικού έτοιμο για την τέχνη του να θυσιάσει και να κάνει τα πάντα, ακόμη και να δεχτεί τους όρους των Ναζί στη διάρκεια του γερμανικού φασισμού; Εσύ σε ποια περίπτωση θα έβαζες τη τέχνη σου πάνω από τις ηθικές σου αρχές;
«Θα ακουστεί τρελό αλλά θα στο πω: μόνο στην περίπτωση, όπου θα αποφασίσω να απαρνηθώ τη λάσπη -και έχω αλήθεια κουραστεί να τινάζω από πάνω μου ξεραμένη κι ας είναι τελικά σκονίτσα- να φύγω απ’ όλα, να αποκοπώ από τον κόσμο, να μη βλέπω ποτέ κανέναν και να γράφω λειτουργίες. Τώρα, μίλα με τον Θεό μου και ας τα βρουν τα ρέστα, όταν θα ‘χω φύγει. Είμαι πλήρης από ότι έχω κάνει γι’ αυτό είμαι δοσμένος στα παιδιά της Σπείρας, 12 χρόνια τώρα. Οι αποσκευές μου είναι δυνατές, μ’ αγαπάνε οι νέοι, οι παλιοί και έχω ασφάλεια. Φέτος έζησα υπέροχα πράγματα στη Χελώνα, μας τίμησε ο κόσμος σε δύσκολη ώρα. Και τώρα επειδή αυτό το πράγμα κλειδώνει μια πίστη μου πως αν χτυπήσουμε έξω με το Διονυσιακό στοιχείο που το έχουμε όσο κανένας άλλος λαός, με τη παγκόσμια γλώσσα, τη μουσική θα ‘χουμε αποτέλεσμα. Μπορούμε».
– Επαναστατικό στη τέχνη σου τι είναι; Ποιο ελιξήριο ελευθερίας και χαμόγελου υπάρχει και αντιστέκεται; Ο έρωτας; Η καταγγελία και η κατάδειξη; Η κραυγή;
«Δυο πράγματα έχουν σημασία. Ο κόσμος έχει ανάγκη για χάδι. Κάνεις δε τον χαδεύει και είναι η πρώτη παράμετρός μου. Δεν πρέπει να είμαστε με τους φίλους και τις σχέσεις μας ειλικρινείς και ζεστοί; Αυτούς μόνο έχουμε στην ζωή αυτή τη στιγμή. Το άλλο είναι, αφού τους τρυφερέψεις, τους ησυχάσεις, να τους πεις το πικρό. Αυτό που θα του χρειαστεί την άλλη μέρα».
– Πού βρίσκεις ακόμα ομορφιά;
«Από την πόλη μου. Έχει γωνίτσες – καταφύγια, παντού! Στο πιάνο μου. Στους φίλους μου. Στους καλούς μου φίλους».
– Υπάρχουν δουλειές που είναι ντροπή για όποιον τις κάνει ακόμα και στα χρόνια της κρίσης;
«Σε καμία περίπτωση, εκτός από τους απατεώνες της πολιτικής, τίποτα άλλο δεν είναι ντροπή».
– Κάποτε μου ‘χες πει πως «στην κρίση, στη φτώχεια, ο Έλληνας, διασκεδάζει καλύτερα, τραγουδάει καλύτερα, γ@@ει καλύτερα». Το λες ακόμα;
«Χα! Είναι πληγωμένοι αλλά το παλεύουν».
– Τι μπορεί να σε πληγώσει, να σε ματώσει απ’ όσα βλέπεις γύρω σου, από ότι ζεις;
«Οι άνθρωποι που δεν έχουν καμία δυνατότητα να ελπίσουν. Να ελπίσουν για το ψωμί και το αύριο. Οι άνθρωποι που τους έχουν κλειστεί οι δρόμοι όλοι. Από την άλλη οφείλουμε δυναμικά να τη διαχειριστούμε τη φτώχεια μας με κάθε τρόπο. Σε μια περίοδο μεγαλύτερης άνεσης θα αποφασίζαμε, ίσως με τα παιδιά να κάνουμε τόση δουλειά, τόσα χρόνια με χαμηλή αντιμισθία. Θα περιφρουρούσαμε την άνεσή μας. Και βλέπεις, κοπιάζουμε, το παλεύουμε και απ’ το ζόρι, γεννιέται κάτι. Τι; έστω και μια πιθανότητα».
– Τι μπορεί να σε κάνει να αηδιάσεις ή να χάσεις την ψυχραιμία σου;
«Μόνο η κατάφορη βία. Να δω τη βία μπροστά μου».
– Λες πάντα πως σου λείπει ο Χατζιδάκις. Γιατί αυτός;
«Γιατί λείπει! Ο Μίκης βλεπεις είναι μάχιμος και τρώει και αυτός σκουπίδια από τους αμαθείς ανθρώπους. Δεν είναι συγκινητικό ότι είναι μάχιμος; Μιλάει! Τρώει χημικά στη μούρη! Βγαίνει με γενναιότητα και λέει «δεν θα ξαναγράψω»! Πόσο με συγκινεί αυτό! Ο γίγαντας Μίκης, να σου λέει τελειώνω με τη μουσική, που μόνο τρία τραγούδια του να πετάξεις στο σύμπαν φτάνουν για πάντα»…
– Αν είχες απέναντι σου έναν 18χρονο, τι θα του έλεγες;
«Το ίδιο που είχα πει στον Κακογιάννη όταν είχε έρθει στο Ηρώδειο σε συναυλία μου και εγώ ήμουν τότε, πολύ καινούργιος. «Δεν γίναμε καλύτεροι από σας» του είχα πει, «αλλά αν δεν σας είχαμε δε θα ‘χαμε χώμα να πατήσουμε». Και από τη μεγάλη διαφορά θα ξαναγεννηθούν όλα. Μη τη φοβηθούμε τη μεγάλη διαφορά. Μια φίλη που ήθελα να τσακωθώ, προχθές, γιατί με εκνεύρισε με έκανε να σκεφτώ τελικά και να της πω “έχουμε τόσα να συναντηθούμε, ρε παιδί μου, γιατί δε μένουμε σ’ αυτά;”. Και στο παιδί απέναντί μου, θα ‘λεγα «κάνε αυτό που θες. Φύγε έξω. Σπούδασε και πλύνε σκάλες, όπως κάνουν έξω. Και ας πει ο πατέρας σου, πως το δικό του το παιδί δεν κάνει τέτοια. Αν χωριστεί κάντο, αρκεί να σε οδηγεί στη διαφορά σου. Και κάποτε θα συναντηθούμε…»…
*** Ο Σταμάτης Κραουνάκης και η Σπείρα Σπείρα παρουσιάζουν την παράσταση «Αριστοφάνης Τώρα» στο Μικρό Θέατρο της Αρχαίας Επιδαύρου την Παρασκευή 5 και το Σάββατο 6 Ιουλίου στις 21.30 το βράδυ.
Από την Αλεξάνδρα Τσόλκα
πηγή: newpost.gr
PLUS
