Η Συρία γνώρισε δύο μεγάλα γεγονότα: την πτώση του καθεστώτος του Μπασάρ αλ Άσαντ και την άνοδο της ισλαμιστικής ομάδας «Χαγιάτ Ταχρίρ αλ Σαμ» στην εξουσία.
Η πτώση του Μπασάρ αλ Άσαντ είναι μέρος μιας σειράς καταρρεύσεων των καθεστώτων της δεκαετίας του 1960, συμπεριλαμβανομένου του Σαντάμ Χουσεΐν του Ιράκ και του Μουαμάρ αλ Καντάφι της Λιβύης.
Ομοίως, η άνοδος της «Χαγιάτ Ταχρίρ αλ-Σαμ» αντιπροσωπεύει το τρίτο κύμα φονταμενταλιστικών κινημάτων. Το πρώτο κύμα ηγήθηκε από τον Ρουχολάχ Χομεϊνί στην Τεχεράνη στα τέλη της δεκαετίας του 1970. Το δεύτερο κύμα εμφανίστηκε κατά τη διάρκεια των επαναστάσεων του 2011, με τους Αδελφούς Μουσουλμάνους στην Αίγυπτο, την Εννάχντα υπό τον Γκανούτσι στην Τυνησία και τους Χούτι στην Υεμένη. Τώρα, είναι η σειρά της Συρίας, αν και είναι ακόμη πολύ νωρίς για να κρίνουμε το αποτέλεσμα.
Προδιαγεγραμμένο γεγονός
Η πτώση του Αλ Άσαντ ήταν αναμενόμενη εδώ και δέκα χρόνια και ο μόνος λόγος που καθυστέρησε ήταν η στρατιωτική υποστήριξη στο καθεστώς από το Ιράν και τη Ρωσία. ¨ολοι όμωςγνώριζαν πως παρά την υποστήριξη της Ρωσίας και του Ιράν η πτώση ήταν αναπόφευκτη λόγω της μετατροπής του καθεστώτος σε ένα σύστημα που καθοδηγείται από τη μειονότητα του κόμματος του Μπάαθ, το αραβικό πολιτικό κόμμα, που συνδύαζε τις βασικές ιδεολογικές συνιστώσες του σοσιαλισμού, του παναραβισμού και του λαϊκού χαρακτήρα του κράτους, πλήρως ευθυγραμμισμένου με το Ιράν.
Επιπλέον, το ίδιο το κράτος είχε γεράσει και οι δυνατότητες των θεσμών του είχαν υποβαθμιστεί. Από τότε που ανέλαβε την εξουσία, ο Μπασάρ αλ Άσαντ απέτυχε να δημιουργήσει μια ενωτική ταυτότητα για το καθεστώς του πέρα από το να είναι «αναγκαιότητα για το Ιράν», κάτι που από μόνο του έφερε καταστροφές και οδήγησε στην πτώση του.
Ακόμη και οι βασικοί υποστηρικτές του – Μπααθιστές και Αλαουίτες – τον εγκατέλειψαν. Οι υπηρεσίες πληροφοριών του ήταν αναποτελεσματικές και αγνόησε τις απειλές που δημιούργησε για τον εαυτό του και το καθεστώς, καθιστώντας τη Συρία τον πρωταρχικό διάδρομο μεταξύ της Τεχεράνης και των περιοχών επιρροής της σε μια εποχή που η σύγκρουση μεταξύ Ιράν και Ισραήλ εντεινόταν ιδιαίτερα μετά τα γεγονότα της 7ης Οκτωβρίου 2023.
Τα τρία μέτωπα
Οι πολιτικές του Αλ Άσαντ αντανακλούσαν την άγνοιά του, επιτρέποντας τη συσσώρευση κρίσεων σε τρία ανοιχτά μέτωπα εναντίον του: με την Τουρκία, τη συριακή ένοπλη αντιπολίτευση και μια έμμεση αντιπαράθεση με το Ισραήλ. Αυτές ήταν προκλήσεις πολύ πέρα από την ικανότητα της Συρίας και του Άσαντ να τις διαχειριστεί.
Οι πρόσφυγες
Για παράδειγμα, κατά την αντιμετώπιση του προσφυγικού ζητήματος, θεώρησε τα τρία εκατομμύρια Σύρους που κατέφυγαν στην Τουρκία ως πρόβλημα για τον Ερντογάν, ένα κόστος για τις θέσεις του Τούρκου προέδρου και τον πόλεμο εναντίον του. Απέρριψε το αίτημα του Ερντογάν για συμφιλίωση ή ακόμη και επίσκεψη στη Δαμασκό για διαπραγματεύσεις και αγνόησε τις απαιτήσεις για διευκόλυνση της επιστροφής τους.
Ενώ οι πρόσφυγες αποτελούσαν πράγματι πρόβλημα για την κυβέρνηση της Άγκυρας, αποτελούσαν επίσης απειλή για το καθεστώς του αλ Άσαντ. Τα τρία εκατομμύρια πρόσφυγες έγιναν δεξαμενή για την αντιπολίτευση, η οποία στρατολόγησε εύκολα χιλιάδες μαχητές ανάμεσά τους. Ο αλ Άσαντ παρέβλεψε τον κίνδυνο που εγκυμονούσαν αυτές οι ένοπλες ομάδες που κατείχαν τεράστιες περιοχές της Συρίας, ειδικά όταν μια στιγμή αδυναμίας του θα μπορούσε να τους παρακινήσει να βαδίσουν στην πρωτεύουσα.
Και ενώ ο αλ Άσαντ ήταν απασχολημένος με την υποδοχή του στις αραβικές πρωτεύουσες μετά την επανεισδοχή του στον Αραβικό Σύνδεσμο, η αντιπολίτευση προετοίμαζε ανενόχλητη τη μεγάλη επίθεση. Η Hayat Tahrir al-Sham (HTS) και άλλες ένοπλες ομάδες είχαν προετοιμαστεί για μια αποφασιστική μάχη για να καταλάβουν το Χαλέπι, τη δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Συρίας. Μια προετοιμασία που όπως αποδεικνύεται σχεδιαζόταν επιμελώς για περισσότερο από έναν χρόνο.
Η αυθάδεια του Αλ Άσαντ
Παρά τις προσπάθειες επανένταξης της Συρίας στους κόλπους των Αράβων, πολλές χώρες ήταν απογοητευμένες και δύσπιστες για τις προθέσεις του Άσαντ. Στα μέσα του 2023, του δόθηκε μια ακόμη ευκαιρία. Αυτή τη φορά, οι αραβικές προσπάθειες εξομάλυνσης ήρθαν με όρους: επαναπατρισμό προσφύγων, απελευθέρωση κρατουμένων, χαλιναγώγηση του παράνομου εμπορίου του ναρκωτικού κάπταγκον και, τελευταίο αλλά όχι λιγότερο σημαντικό, περιορισμός των δεσμών του με το Ιράν και τη Χεζμπολάχ. Ωστόσο, αντί να ενεργεί με καλή πίστη, συνέχισε να μην υλοποιεί τις υποσχέσεις του.
Ένας κούφιος στρατός
Όταν το HTS κατέλαβε το Χαλέπι τόσο γρήγορα και εύκολα, έγινε ξεκάθαρο ότι ο συριακός στρατός δεν είχε τόσο την ικανότητα όσο και τη θέληση να πολεμήσει. Η απόλυτη ταχύτητα της κατάρρευσης του στρατού ήταν εκπληκτική. Τα χρόνια της φτώχειας, της διαφθοράς και της φιλανθρωπίας είχαν ξεκάθαρο τίμημα, που αποδεικνύεται από την γρήγορη κατάρρευση των αμυντικών γραμμών — η μία μετά την άλλη σε πλήρη αντίθεση, με τις πειθαρχημένες και αποφασισμένες ομάδες της αντιπολίτευσης.
Ένας εξασθενημένος «Άξονας Αντίστασης»
Ένας άλλος λόγος για τον οποίο η επίθεση ήταν τόσο επιτυχημένη ήταν ότι ήταν πιο δυνατή σε σύγκριση με έναν σοβαρά εξασθενημένο «Άξονα Αντίστασης» αφού το Ισραήλ επέφερε στο Ιράν και στους πληρεξουσίους του μια σειρά από οδυνηρά χτυπήματα σε όλο τον Λίβανο και τη Συρία. Η πτώση του Αλ Άσαντ ήρθε μόλις λίγους μήνες αφότου το Ισραήλ δολοφόνησε τον Γενικό Γραμματέα της Χεζμπολάχ Χασάν Νασράλα και το μεγαλύτερο μέρος της κορυφαίας ηγεσίας του.
Και σε πλήρη αντίθεση με το 2012, όταν ο διοικητής της ιρανικής δύναμης Quds Qasem Soleimani επισκέφτηκε το πεδίο μάχης της Συρίας με όπλα και μαχητές, ο διάδοχός του, Esmail Qaani, δεν πάτησε ποτέ ούτε μία φορά στο συριακό μέτωπο φέτος. Και καθώς το HTS κατέλαβε το Χαλέπι, οι ιρανικές πολιτοφυλακές υποχώρησαν.
Οι προτεραιότητες του Πούτιν
Εν τω μεταξύ, οι προτεραιότητες του Ρώσου προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν είχαν αλλάξει δραστικά από το 2015, όταν παρενέβη στον πόλεμο της Συρίας. Τώρα ήταν απασχολημένος με τις μάχες στην Ουκρανία, πολύ πιο σημαντική για τη Ρωσία με τις ΗΠΑ και την κυβέρνηση Μπάιντεν να προσπαθούν τις τελευταίες τους ημέρες στην εξουσία, να ενισχύσουν αυτόν τον πόλεμο, ρίχνοντας όσο το δυνατόν περισσότερη στρατιωτική βοήθεια και υποστήριξη, καθώς και δίνοντας πράσινο φως στη χρήση πυραύλων μεγάλου βεληνεκούς ATACM για πλήγμα σε ρωσικό έδαφος.
Σε μια τόσο κρίσιμη συγκυρία, ο Πούτιν δεν είχε την πολυτέλεια να βαλτώσει σε έναν πόλεμο στη Συρία επαναφέροντας το “φάντασμα” της ήττας του Αφγανιστάν. Έπρεπε να διατηρήσει την εστίαση στην Ουκρανία ενόψει της επιστροφής του Τραμπ στον Λευκό Οίκο – ειδικά καθώς ο εκλεγμένος πρόεδρος είχε δηλώσει ότι θέλει μια ταχεία ολοκλήρωση αυτού του πολέμου.
Μετά τι;
Το τι θα επακολουθήσει είναι δύσκολο να το διαβλέψει κανείς. Το μέλλον της Συρίας είναι γεμάτο πολυπλοκότητες και η πορεία προς τα εμπρός δεν είναι καθόλου ομαλή. Η αλλαγή δεν θα έρθει εύκολα και η Συρία θα μπορούσε κάλλιστα να περάσει από μια ταραχώδη μετάβαση, όπως ακριβώς συνέβη στο Ιράκ και τη Λιβύη. Το όραμά του νέου ηγέτη της Συρίας, Αμπού Μοχάμαντ αλ Τζολανί φαίνεται να βασίζεται στη διατήρηση της ειρήνης.
Θα επιδιώξει να υποστηρίξει την ποικιλομορφία της Συρίας σε μια προσπάθεια να διασφαλιστεί η ενότητα της Συρίας ως έθνους μέσω μιας μεταβατικής διαδικασίας που θα φέρει σε επαφή τα τρία μίνι-κράτη εντός της χώρας μέσω μιας κεντρικής αρχής στη Δαμασκό. Τελευταίο αλλά όχι λιγότερο σημαντικό, το όραμά του περιλαμβάνει τη διακοπή των γραμμών στρατιωτικού εφοδιασμού από την Τεχεράνη στη Χεζμπολάχ.
Πρέπει όμως και να αποδείξει πως έχει κόψει τον ομφάλιο λώρο που τον συνδέει με το Ισλαμικό κράτος και την τρομοκρατική Αλ Κάιντα ώστε να γίνει συνομιλητής των μεγάλων δυνάμεων που θα μπορούσαν και έχουν εκφράσει επιθυμία να βοηθήσουν στην ανοικοδόμηση της χώρας. Αλλά προς το παρόν, οι Σύροι μπορούν επιτέλους να αφήσουν ένα πολύ μεγάλο και οδυνηρό κεφάλαιο της ιστορίας τους. Μετά από δεκαετίες θυσιών, τους αξίζει να απολαύσουν τη στιγμή.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Η Τουρκία συγκεντρώνει στρατεύματα στα σύνορα με τη Συρία
Γιατί η Συρία κατέρρευσε σαν χάρτινος πύργος
PLUS
