PLUS
Το 2015, η ανάπτυξη ρωσικών δυνάμεων στη Συρία για την υποστήριξη του καθεστώτος Άσαντ ήταν ένα ορόσημο στην ιστορία των ρωσικών δεσμών με τη Μέση Ανατολή. Με αυτόν τον τρόπο, η Μόσχα δήλωσε δυνατά την επιστροφή της στην πολιτική της Μέσης Ανατολής, όπου η παρουσία της είχε εξασθενήσει εξαιρετικά μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ.
Για πρώτη φορά από το 1991, η Μόσχα διεξήγαγε μια μεγάλη στρατιωτική επιχείρηση στην περιοχή. Όχι μόνο έσωσε το φιλικό καθεστώς του Άσαντ από την αναπόφευκτη κατάρρευση, αλλά έδειξε την ετοιμότητά της να παίξει ενεργό ρόλο στη διαμόρφωση των περιφερειακών διαδικασιών πέρα από τη Συρία. Κατά μία έννοια, η υποστήριξη στη Συρία έγινε ο απαραίτητος πρόλογος για την πιο ενεργή επέμβαση της Μόσχας στη Λιβύη, το Σουδάν και την υποσαχάρια Αφρική.
Η αραβική άνοιξη 2010-2012 σχεδόν οδήγησε στην πλήρη απώλεια όλων των εναπομεινάντων εταίρων της Μόσχας στην περιοχή που είχε κληρονομήσει από την ΕΣΣΔ. Η συριακή επιχείρηση, αντίθετα, όχι μόνο διατήρησε το καθεστώς της Δαμασκού που ήταν υπέρ της Μόσχας στην εξουσία και ενίσχυσε τους δεσμούς της Ρωσίας με το Ιράν, αλλά ανάγκασε και άλλες χώρες της Μέσης Ανατολής να θεωρήσουν τη Ρωσία ως ένα σημαντικό παράγοντα. Έτσι, η ρωσική στρατιωτική παρουσία στη Συρία έγινε ένας από τους παράγοντες που οδήγησαν στην εντατικοποίηση του διαλόγου της Μόσχας με τις αραβικές μοναρχίες του Κόλπου και δημιούργησε ένα ακόμη θέμα στην ατζέντα των σχέσεων της Μόσχας με την Αίγυπτο, το Ιράκ και την Τουρκία.
Μετά τη στρατιωτική επέμβαση, η Ρωσία είχε τοποθετηθεί ενεργά ως εγγυητής της σταθερότητας και της προστασίας των πιστών (συνήθως δικτατορικών) καθεστώτων από εξωτερικές και εσωτερικές απειλές στην περιοχή. Επιπλέον, η μηχανή προπαγάνδας της Μόσχας ανέκαθεν έκανε παραλληλισμούς μεταξύ του Άσαντ και της μοίρας του Χόσνι Μουμπάρακ στην Αίγυπτο, υποστηρίζοντας ότι η Μόσχα είναι πολύ καλύτερος και πιο αξιόπιστος υποστηρικτής από τις ΗΠΑ.
Όσο για τις ΗΠΑ και τη Δύση με την ευρύτερη έννοια, οι ενέργειες της Μόσχας δημιούργησαν έναν άλλο δίαυλο επικοινωνίας για να αντισταθμίσουν την ενεργό περικοπή των επαφών μετά την ρωσική προσάρτηση της Κριμαίας το 2014. Το μήνυμα του Κρεμλίνου ήταν απλό: είτε σας αρέσει είτε όχι, η Ρωσία είναι ένας σημαντικός παίκτης και η Δύση πρέπει να συνομιλήσει μαζί της τουλάχιστον για να δημιουργήσει μηχανισμούς για την αποφυγή τυχαίων συγκρούσεων μεταξύ των ρωσικών και των αμερικανικών δυνάμεων στη Συρία .
Τέλος, το Κρεμλίνο βασίστηκε επίσης στο γεγονός ότι οι προσπάθειές του, όπως και οι προσπάθειες Ρώσων ολιγαρχών όπως ο Γιεβγκένι Πριγκόζιν, να σώσουν τον Άσαντ αργά ή γρήγορα θα ανταμείβονταν με την πρόσβαση σε ένα κομμάτι της συριακής «οικονομικής πίτας». Η πτώση του Άσαντ, ωστόσο, διέκοψε αυτά τα σχέδια για πάντα.
Τώρα λίγο μετά την έναρξη της επίθεσης της αντιπολίτευσης στο Χαλέπι τον Νοέμβριο του 2024, η Ρωσία αποφάσισε ξεκάθαρα και σκόπιμα να μην σώσει τον Άσαντ και το φιλικό σε αυτήν καθεστώς. Οι αναλυτές τείνουν να το εξηγήσουν δείχνοντας τον πόλεμο της Μόσχας στην Ουκρανία, ο οποίος δεν επέτρεψε στη Ρωσία να αντιδράσει έγκαιρα και σωστά στη νέα επίθεση των δυνάμεων της συριακής αντιπολίτευσης. Δεν επρόκειτο μόνο για τη μείωση του αριθμού των στρατιωτών, αλλά και για μια πτώση της ποιότητας: η Συρία είχε μετατραπεί σε ένα είδος εξορίας για τα ανώτερα στρατιωτικά κλιμάκια της Ρωσίας που είχαν χάσει τη υποστήριξή τους στη Μόσχα και για εκείνους τους αξιωματικούς που ήθελαν να ξεφύγουν από τον πόλεμο στην Ουκρανία . Οι κύριοι σύμμαχοι της Ρωσίας και του Άσαντ –το Ιράν και οι πληρεξούσιοί του– είχαν επίσης αποδυναμωθεί από την αντιπαράθεση της Τεχεράνης με το Ισραήλ.
Αυτές οι αναλύσεις είναι αν μη τι άλλο σωστές όμως στα γεγονότα υπάρχει και ένας άλλος σημαντικός παράγοντας: έως το 2024, η Συρία είχε μετατραπεί από ευκαιρία σε οικονομική και πολιτική ευθύνη για τη Ρωσία. Η Συρία είχε χάσει τη σημασία της ως πλεονέκτημα για την προβολή επιρροής στην περιοχή. Μέσα σε οκτώ χρόνια από την παρέμβαση της Ρωσίας, εμφανίστηκαν μια σειρά από νέους – πιο σημαντικούς – παράγοντες που διαμορφώνουν τις σχέσεις του Κρεμλίνου με την περιοχή. Αυτά περιλαμβάνουν τον ρόλο της Ρωσίας εντός του ΟΠΕΚ , το αυξημένο εμπόριο και την έντονη διπλωματία. Η Συρία είχε χάσει επίσης την προηγούμενη σημασία της ως στοιχείο επικοινωνίας με τη Δύση με τον πόλεμο στην Ουκρανία να έχει γίνει το κύριο θέμα συζήτησης με τη Ρωσία.
Η πολεμική οικονομία που δημιούργησε ο Άσαντ αποδείχθηκε τόσο τοξική που ακόμη και Ρώσοι επιχειρηματίες συνηθισμένοι σε πολλές προκλήσεις δεν μπορούσαν να κάνουν επιχειρήσεις σε αυτό το περιβάλλον. Ταυτόχρονα, το πολιτικό πείσμα του Άσαντ, η άρνησή του να συμβιβαστεί με την εγχώρια αντιπολίτευση και τους περιφερειακούς γείτονες και η συνεχής εξισορρόπηση μεταξύ Μόσχας και Τεχεράνης, έκαναν το καθεστώς έναν δύσκολο εταίρο.
Εν τω μεταξύ, η συριακή οικονομία, σε μεγάλο βαθμό καθοδηγούμενη από το παράνομο εμπόριο ναρκωτικών και τα σχέδια διαφθοράς, άρχισε να δείχνει αυξανόμενα σημάδια επικείμενης κατάρρευσης. Η απόγνωση του πληθυσμού, η απογοήτευση στο στρατό και ο κυνισμός μεταξύ των υπηρεσιών πληροφοριών έφτασε στο ναδίρ, μετατρέποντας το καθεστώς σε ένα «κούφιο» κράτος στερημένο μιας σταθερής βάσης υποστήριξης.
Μέχρι τον Δεκέμβριο του τρέχοντος έτους, η Ρωσία βρέθηκε αντιμέτωπη με μια επιλογή: να επαναλάβει το λάθος της ΕΣΣΔ στο Αφγανιστάν και να αναλάβει την πλήρη οικονομική, οικονομική και στρατιωτική ευθύνη για τη Συρία του Άσαντ (πράγμα δύσκολα εφικτό δεδομένων των πολεμικών προσπαθειών της Ρωσίας στην Ουκρανία) ή να κάνει ένα βήμα πίσω. Η επιλογή έγινε υπέρ της δεύτερης επιλογής: Η πτώση του Άσαντ, όσο οδυνηρή κι αν φαίνεται, άνοιξε μια ευκαιρία στη Μόσχα να βγει από την παρατεταμένη σύγκρουση, η οποία γινόταν όλο και λιγότερο επικερδής.
Τώρα το Κρεμλίνο θα πρέπει να ξεχάσει την όποια απόδοση των προσπαθειών που επενδύθηκαν στη Συρία, αλλά μπορεί κάλλιστα να προσπαθήσει να διατηρήσει τις στρατιωτικές του βάσεις στη χώρα. Εξάλλου οι νέες συριακές αρχές έχουν ξεκαθαρίσει ότι είναι έτοιμες να συνομιλήσουν με το Κρεμλίνο και δεν βιάζονται να εκδιώξουν τον ρωσικό στρατό του από το έδαφός τους. Σε περιφερειακή κλίμακα, όπως ήδη σημειώθηκε, η ατζέντα των σχέσεων της Μόσχας με την περιοχή έχει γίνει τόσο ευρεία που η απώλεια της Συρίας, αν και μπορεί να είναι ενοχλητική, απέχει πολύ από το να είναι καθοριστικός παράγοντας για την ισχύ της παρουσίας της στην περιοχή.
Άρθρο του Nikolay Kozhanov, επιστημονικού αναπληρωτή καθηγητή στο Κέντρο Σπουδών του Κόλπου του Πανεπιστημίου του Κατάρ.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
