PLUS
Πέθανε την Τετάρτη 27 Δεκεμβρίου, στις 16.30, ύστερα από σύντομη νοσηλεία, η ποιήτρια Μαρία Λαϊνά, που γεννήθηκε στην Πάτρα το 1947. Απόφοιτος της Νοµικής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Εργάστηκε σε διάφορες δουλειές, σε σχέση πάντα με την τέχνη (μετάφραση δοκιμίων και λογοτεχνίας, επιμέλεια εικαστικών, φιλοσοφικών και λογοτεχνικών βιβλίων, εκπομπές και σενάρια στην κρατική ραδιοφωνία-τηλεόραση, διδασκαλία ελληνικής γλώσσας και ποίησης σε αγγλόφωνα κολέγια, διδασκαλία μετάφρασης, δημοσιογραφία σε λογοτεχνικά ένθετα εφημερίδων). Το έργο της περιλαμβάνει εννιά ποιητικές συλλογές, έντεκα θεατρικά, πέντε πεζογραφήματα, τέσσερις κριτικές και μελετήματα, σύνταξη ανθολογίας ξένης ποίησης του 20ού αιώνα (επιλογή από ελληνικές μεταφράσεις).
Έργα της έχουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες, αυτοτελή και σε ανθολογίες. Εκπροσώπησε πολλές φορές επίσημά την Ελλάδα στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη. Το 1993 τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο ποίησης για την ποιητική της συλλογή Ρόδινος φόβος. Η μετάφραση στα γερμανικά της ίδιας συλλογής απέσπασε το βραβείο της Πόλης του Μονάχου. Το 1996 επίσης τιμήθηκε με το βραβείο Καβάφη και το 1998 με το βραβείο Μαρία Κάλλας του Γ΄ προγράμματος της ελληνικής Ραδιοφωνίας. Το 2014 τιμήθηκε με το Βραβείο του Ιδρύματος Κώστα και Ελένης Ουράνη για το σύνολο του έργου της. Το 2023 έλαβε το Μεγάλο Κρατικό Βραβείο Γραμμάτων. Ιδρυτικό μέλος της Εταιρείας Συγγραφέων.
Εργογραφία
Ποίηση
Ενηλικίωση, Αθήνα 1968
Επέκεινα, Κέδρος 1970
Αλλαγή τοπίου, Κέδρος 1972
Σημεία στίξεως, Κέδρος 1979, Στιγμή 1991
Δικό της, Κείμενα 1985
Ρόδινος φόβος, Στιγμή 1992, Βλεκ. 1994
Εδώ, Καστανιώτης 2003
Ο Κήπος – Όχι εγώ, Καστανιώτης 2005
Μικτή τεχνική, Πατάκης 2012
Ό,τι έγινε, Πατάκη, 2020
Πεζογραφία
Η Εφτάψυχη, διήγημα, Τομ. Μικρή Ζωολογία, Πατάκης 1998
Φιλαργυρία, διήγημα, Τομ. Οκτώ θανάσιμα αμαρτήματα, Πατάκης, 2000
Έως θανάτου, διήγημα, Πατάκης 2001,
Πολύδωρη, εφημ. Τα Νέα 2005
Το Νόημα (Κωμωδία-Πράξη πρώτη), Καστανιώτης 2007
Τι ωραία που είναι η ζωή (διήγημα), Πατάκη, 2020
Σε τόπο ξερό τιτλοφόρησε η Μαρία Λιανά τον συγκεντρωτικό τόμο των ποιημάτων της, που κυκλοφόρησε το 2015 από τις εκδόσεις Πατάκη, καλύπτοντας την παραγωγή μιας τεσσαρακονταετίας. Η Λαϊνά ανήκε σε μια γενιά που συνδέθηκε, τουλάχιστον στα πρώτα της βήματα, με το πνεύμα εξέγερσης το οποίο επικράτησε στο τέλος της δεκαετίας του 1960 τόσο στην Ευρώπη (με αιχμή τη Γαλλία και την Ιταλία) όσο και στην Αμερική (με αιχμή το Πανεπιστήμιο του Μπέρκλεϊ). Η ίδια, ωστόσο, θα σταθεί μακριά, από την πρώτη συλλογή της μέχρι και το τέλος, από τον ανήσυχο στίβο της πολιτικής και της Ιστορίας, για να στραφεί εκεί όπου στρέφονται οι περισσότεροι ποιητές εδώ και πολλούς αιώνες: στα ζητήματα του έρωτα και του θανάτου, αλλά και στις αφανείς στιγμές του μελαγχολικού βίου της καθημερινής ύπαρξης.
Ο έρωτας και ο θάνατος εμφανίζονται πολλές φορές στην ποίηση σαν ένα αξεχώριστο πλέγμα, και το ίδιο ακριβώς συμβαίνει και στην περίπτωση της Λαϊνά. Από τη μια πλευρά ο θρήνος για την απώλεια των αγαπημένων προσώπων, η μορφή των οποίων μπορεί να μας κατατρύχει εφ’ όρου ζωής, και από την άλλη ο θρίαμβος της αγάπης, ο οποίος, όμως, καταλήγει συχνά στον αντίθετο πόλο: στην αφυδάτωση, στην πτώση, αλλά και στην εγκατάλειψη ή την προδοσία. Κανένας δεν είναι σε θέση να κάνει κάτι ούτε για τον θάνατο των προσφιλών και των αγαπημένων ούτε για τις ποικίλες διαψεύσεις του έρωτα. Δουλειά της ποίησης δεν είναι να θεραπεύσει τις πληγές και να προσφέρει λυτρωτικές λύσεις. Δουλειά της, ωστόσο, δεν ούτε το ανάποδο: να περιφερθεί σαν κήρυκας του πόνου ή σαν επαίτης της αγάπης. Και αυτό είναι το σημείο στο οποίο θα επιμείνει ευθύς εξαρχής η ποιητική τέχνη της Λαϊνά: να μιλήσει για τον έρωτα και τον θάνατο χωρίς να χύσει ποτάμι τα δάκρυα, όπως και να ζήσει και να ξαναζήσει και τις απώλειες της καθημερινότητας χωρίς να φωνάξει το δράμα τους (κάποτε ισότιμο με το δράμα του έρωτα και του θανάτου).
Ποιοι είναι οι τρόποι στους οποίους θα καταφύγει η ποιήτρια προκειμένου να πετύχει κάτι τέτοιο; Ποιες είναι οι αναλογίες των υλικών που οφείλει να χρησιμοποιήσει για να εξασφαλίσει την ισορροπία; Και πώς θα ανασκαλέψει βαθιές ουλές δίχως να επιτρέψει στο αίμα να τρέξει εκ νέου; Μα, βάζοντας το συναίσθημα όχι σε λέξεις και φράσεις, που θα οδηγήσουν με τη φόρτισή τους σε υψηλούς, ακόμα και ρητορικούς τόνους, αλλά σε σκηνές και εικόνες. Καμιά σκηνή, βεβαίως, και καμιά εικόνα δεν μπορεί να φτιαχτεί, όταν συζητάμε για λογοτεχνία, χωρίς τη γλώσσα. Η ποιητική γλώσσα, παρόλα αυτά, της Λαϊνά ξέρει πώς να μας κάνει να ξεχάσουμε την παρουσία της και πώς να επικεντρώσουμε την προσοχή μας μόνο στα δρώμενα τα οποία παράγει: ένα άγγιγμα που δεν ολοκληρώνεται, ένας ψίθυρος που ίσα και ακούγεται, ένα τοπίο που έρχεται ξαφνικά με τη φωτεινότητά του να σπάσει την εσωτερική σκοτεινιά, δυο λόγια που ανταλλάσσονται και μετά μένουν στη μέση, κι ύστερα δεν αποκλείεται να συνεχιστούν, αλλάζοντας δραστικά νόημα, ένα ρούχο που θα αποκτήσει έναν άλλο χρωματισμό ή ένα αντικείμενο το οποίο θα αποκαλύψει μιαν άγνωστη επιφάνεια. Και δουλεύοντας προς αυτή την κατεύθυνση, η Λαϊνά θα συνομιλήσει όχι μόνο με τη μακρά παράδοση της ελληνικής ποίησης, αλλά και με το θέατρο ή τη ζωγραφική, που θα προσδώσουν στον στίχο της μια ξεχωριστή ποιότητα και ζωντάνια. Σίγουρα, μα από τις σημαντικότερες ποιητικές φωνές της εποχής μας.
