PLUS
Με το Υπόμνημά του στις 9-12-2015 ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων έθετε υπόψη της πολιτικής ηγεσίας του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, αλλά και του Υπουργείου Οικονομίας, Ανάπτυξης και Τουρισμού, και ιδίως του αρμόδιου υφυπουργού για έργα ΕΣΠΑ κου Χαρίτση και του Γ.Γ. Δημοσίων Επενδύσεων και ΕΣΠΑ κου Κορκολή μια σειρά από νομοθετικές παραλείψεις σχετικά με τα έργα αυτεπιστασίας του Υπουργείου Πολισμού και Αθλητισμού, οι οποίες κάθε άλλο παρά τυχαίες μπορούν να χαρακτηριστούν.
Έτσι, στο νόμο 4314/2014, που ορίζει το θεσμικό πλαίσιο για την επόμενη προγραμματική περίοδο 2014-2020, η απερχόμενη κυβέρνηση της ΝΔ, δεν συμπεριέλαβε διάταξη για τα συγχρηματοδοτούμενα δημόσια τεχνικά έργα, που να προβλέπει ότι ο κύριος του έργου αναλαμβάνει την χρηματοδότηση της αρχαιολογικής παρακολούθησης, των σωστικών ανασκαφών, των μέτρων προστασίας, της μελέτης των ευρημάτων. Η ίδια η κυβέρνηση όμως, ενώ το θέμα αυτό είχε τεθεί υπόψη με υπομνήματα και σε συσκέψεις, επίσης δεν συμπεριέλαβε την διάταξη αυτή στις αλλαγές του ανωτέρω νόμου, συγκεκριμένα στο άρθρο 6 του Νόμου με τα προαπαιτούμενα που ψηφίστηκε την Τρίτη 15/12 κατεπειγόντως στη Βουλή.
Προκύπτει λοιπόν το εύλογο ερώτημα: Ποιος θα επιβλέπει τις εργασίες των τεχνικών δημόσιων έργων, τα περισσότερα από τα οποία συνεχίζονται στην επόμενη προγραμματική περίοδο, ή και των νέων; Από πού θα καλυφθούν οι δαπάνες; Πώς θα εξασφαλιστεί η ομαλή συνέχιση των δεκάδες έργων αυτεπιστασίας αρχαιολογικών εργασιών, όπου απασχολούνται εκατοντάδες εργαζόμενοι; Λίγο πριν τη λήξη του έτους και του τρέχοντος ΕΣΠΑ η πολιτική ηγεσία δεν έχει δώσει ούτε απαντήσεις, ούτε κατευθύνσεις. Θέλοντας να πιστέψουμε ότι δεν θα δημιουργηθούν εμπόδια στα έργα και Υποέργα σε Τρίτους, επισημαίνουμε πως, όπως έχει αποδειχθεί, τα έργα αυτεπιστασίας που εκτελούν οι υπηρεσίες του Υπουργείου Πολιτισμού, είναι αυτά που εξασφάλιζουν τον διαρκή έλεγχο και προστασία των αρχαιοτήτων, την ομαλή συνέχιση των αρχαιολογικών εργασιών ακόμα και όταν οι ανάδοχοι των έργων κηρύσσονταν έκπτωτοι ή ευθύνονταν για καθυστερήσεις. Ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων δηλώνει την κάθετη αντίδρασή του σε οποιοδήποτε σχέδιο υποκατάστασης των έργων αυτεπιστασίας από την ανάθεση των εργασιών παρακολούθησης στους εργολάβους-αναδόχους των έργων. Τα έργα αυτά απαιτούν έμπειρο και εξειδικευμένο προσωπικό, μέριμνα για την διαρκή προστασία των αρχαιοτήτων, εξειδικευμένες εργασίες συντήρησης και τεκμηρίωσης. Κυρίως όμως δεν μπορούν να γίνουν έρμαιο σκοπιμοτήτων, πιέσεων από χρηματοδότες και μεγαλοεργολάβους, καθώς και των fast track αντιλήψεων περί αντιμετώπισης των αρχαιοτήτων.
Παράλληλα, σειρά νομικών παραλείψεων και εμποδίων καθιστούν θολό το τοπίο για τα έργα αυτεπιστασίας που εκτελεί ή θα προτείνει το Υπουργείο Πολιτισμού και οι υπηρεσίες του κατά τη νέα προγραμματική περίοδο. Έτσι σύμφωνα με το Ν. 4281/2014 «Μέτρα στήριξης και ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας», από 1-1-2016 οι υπηρεσίες του ΥΠΠΟΑ δεν θα μπορούν να κάνουν ανάθεση μικρών μελετών, ανάθεση εργασιών ή πρόχειρο διαγωνισμό για προμήθειες και υπηρεσίες, βάζοντας έτσι σοβαρά εμπόδια στην εκτέλεση έργων αυτεπιστασίας και προδιαγράφοντας την πρόθεση τα έργα πολιτισμού να εκτελούνται όχι δια αυτεπιστασίας αλλά με ανάθεση σε εργολαβίες. Μετά από πολλά χρόνια εμπειρίας τα έργα αυτεπιστασίας του ΥΠΠΟΑ έχουν αποδειχθεί σε επιτυχημένο θεσμό που εξασφαλίζει: την διαφάνεια στη διαχείριση των κονδυλίων, την έμφαση στην απασχόληση ειδικευμένου, αλλά και ανειδίκευτου προσωπικού που προσλαμβάνεται με κριτήρια ΑΣΕΠ, σε ολόκληρη την επικράτεια, ακόμη και σε απομακρυσμένες, παραμεθόριες και δυσπρόσιτες περιοχές. Η προμήθεια των εργαλείων και των υλικών γίνεται, επίσης, στις περιοχές εκτέλεσης των έργων, τονώνοντας σημαντικά τις τοπικές κοινωνίες. Όλα τα παραπάνω εξασφαλίζουν την χρηστή διαχείριση των έργων, καθώς και την έγκαιρη και αποτελεσματική εκτέλεσή τους. Αποτελούν επίσης βασικό αντικείμενο εργασιών των Υπηρεσιών του ΥΠΠΟΑ, ιδίως μετά την κατακόρυφη περιστολή των κρατικών επιδοτήσεων για τον πολιτισμό. Τέλος, αναγκαία είναι η εξασφάλιση του επιτελικού και συντονιστικού ρόλου του ΥΠΠΟΑ στην έγκριση έργων πολιτισμού που πρόκειται να υλοποιηθούν από τρίτους φορείς, ρύθμιση που δεν προβλέπεται από το νέο νόμο ΕΣΠΑ.
Ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων καλεί την κυβέρνηση και την πολιτική ηγεσία όλων των εμπλεκόμενων Υπουργείων να σταθούν στο ύψος των περιστάσεων και να προβούν εντός του 2015 σε όλες τις αναγκαίες νομοθετικές και θεσμικές ρυθμίσεις και εγκυκλίους ώστε να εξασφαλιστούν τα έργα αυτεπιστασίας. Δηλώνει τέλος ότι θα αγωνιστεί ενάντια σε κάθε προσπάθεια κατάργησης ή αποδυνάμωσης του θεσμού της αυτεπιστασίας, της περιστολής των αρμοδιοτήτων των υπηρεσιών του ΥΠΠΟΑ στην προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς, στην διαχείριση των έργων πολιτισμού από άλλους φορείς ή ιδιώτες.
