«Αυτή είναι μια γενιά που δεν γνωρίζει φόβο. Είναι η γενιά του πυραύλου, του τούνελ και των επιχειρήσεων αυτοκτονίας». — Haniyeh, 15 Ιανουαρίου 2014
Το απόφθεγμα του προέδρου του Πολιτικού Γραφείου της Χαμάς, που δολοφονήθηκε από το Ισραήλ στις 31 Ιουλίου 2024, συμπυκνώνει την αφοβία και τη δυνατότητα επιβίωσης της τρομοκρατικής οργάνωσης.
Ο ισχυρισμός του ισραηλινού πρωθυπουργού Μπενιαμίν Νετανιάχου πέρυσι ότι μεγάλο μέρος της οργάνωσης είχε καταστραφεί και ότι «η νίκη φαινόταν» διαψεύδεται.
Η τελευταία ασταθής κατάπαυση του πυρός στη Γάζα έδειξε δύο πράγματα.
Πρώτον, η Χαμάς επέζησε του ανελέητου βομβαρδισμού του Ισραήλ στη Γάζα και του εξαιρετικά ανώτερου οπλοστασίου του.
Δεύτερον, ο στόχος του Ισραήλ και της Δύσης να κρατήσουν τη Χαμάς μακριά από τη διακυβέρνηση της Λωρίδας της Γάζας είναι αδύνατος.
Τα βίντεο των τριών Ισραηλινών γυναικών ομήρων και των τεσσάρων αιχμαλώτων των Ισραηλινών Αμυντικών Δυνάμεων (IDF) που απελευθερώθηκαν από τη Χαμάς έδειξαν ότι η τρομοκρατική οργάνωση είναι ζωντανή και συνεχίζει τον αγώνα της.
Και στα δύο βίντεο, οι Ισραηλινοί όμηροι ήταν περικυκλωμένοι από μαχητές των Ταξιαρχιών Izz al-Din al-Qassam που φώναζαν «Allahu Akbar» και επευφημούσαν τους κατοίκους της Γάζας.
Η Χαμάς μετέτρεψε τις απελευθερώσεις ομήρων σε θέαμα. Ήταν ξεκάθαρο ότι τα μέλη της Ταξιαρχίας al-Qassam είχαν βγει από το τεράστιο δίκτυο υπόγειων σηράγγων της Γάζας, για να δείξουν ότι εξακολουθούν να μάχονται και είναι βαθιά ριζωμένοι στον κατεστραμμένο από τον πόλεμο παράκτιο θύλακα.
Η Χαμάς έχει επιβιώσει από την ισραηλινή επίθεση
Μακριά από το να διαλυθεί, η Χαμάς έχει επιβιώσει από την επίθεση του Ισραήλ.
Πριν από περίπου ένα χρόνο, η στρατιωτική υπηρεσία πληροφοριών του IDF κυκλοφόρησε ένα έγγραφο μεταξύ κορυφαίων Ισραηλινών πολιτικών προειδοποιώντας ότι η εξάρθρωση της Χαμάς δεν θα σημαίνει εξάλειψη της οργάνωσης. Η Χαμάς θα επιβιώσει ως «τρομοκρατική και αντάρτικη ομάδα», προειδοποιούσε η στρατιωτική υπηρεσία πληροφοριών.
Τον Ιανουάριο του 2024, ο τότε εκπρόσωπος του Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας των ΗΠΑ, Τζον Κίρμπι, είπε ότι η ικανότητα μιας τρομοκρατικής ομάδας να εφοδιάζεται, να εκπαιδεύει και να στρατολογεί μαχητές και να εκτελεί επιθέσεις μπορεί να επηρεαστεί, αλλά «δεν σημαίνει ότι η ιδεολογία εξαφανίζεται και πεθαίνει».
Στην επέτειο της τρομοκρατικής επίθεσης της 7ης Οκτωβρίου, ο Khaled Meshaal είπε ότι η Χαμάς θα σηκωθεί «σαν φοίνικας» από τις στάχτες παρά το ότι δέχτηκε το τεράστιο πλήγμα από το Ισραήλ, προσθέτοντας ότι η στρατολόγηση μαχητών συνεχίζεται.
Ο εξόριστος αρχηγός της Χαμάς είπε ότι η ομάδα περνά από φάση απωλειών αλλά πάντα αξανασηκώνεται. «Χάνουμε μάρτυρες (θύματα) και χάνουμε μέρος των στρατιωτικών μας δυνατοτήτων, αλλά μετά το παλαιστινιακό πνεύμα ανασταίνεται ξανά σαν τον Φοίνικα – χάρη στον Θεό», είπε.
Ο λόγος για την επιβίωση της Χαμάς είναι ο μετασχηματισμός του παλαιστινιακού εθνικού αγώνα σε μια θεμελιωδώς θρησκευτική σύγκρουση μέσω της Dawa της ομάδας -σχολείων, κλινικών, τζαμιών και φιλανθρωπικών οργανώσεων- και της διείσδυσης στα σχολεία της Υπηρεσίας Αρωγής και Έργων των Ηνωμένων Εθνών (UNRWA).
Τέτοια σχολεία είχαν διεισδύσει από υποστηρικτές, και ακόμη και στελέχη της Χαμάς πριν από δεκαετίες και τα σχολικά εγχειρίδια τροφοδοτούν τα αντι-ισραηλινά αισθήματα και τη βία.
Η ριζοσπαστικοποίηση των μαθητών στα σχολεία της UNRWA έχει πυροδοτήσει μια χιονοστιβάδα αντι-ισραηλινών συναισθημάτων και βίας τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες. Αρκετοί φοιτητές, συμπεριλαμβανομένων πτυχιούχων, συμμετείχαν στις δύο Ιντιφάντα και τις τρομοκρατικές επιθέσεις και εντάχθηκαν στις Ταξιαρχίες al-Qassam και στην Ταξιαρχία Al-Quds της Παλαιστινιακής Ισλαμικής Τζιχάντ (PIJ).
Μια έκθεση του Νοεμβρίου 2023 του Ισραηλινού μη κερδοσκοπικού Ινστιτούτου για την Παρακολούθηση της Ειρήνης και της Πολιτιστικής Ανοχής στη Σχολική Εκπαίδευση (IMPACT-se) με τίτλο «Εκπαίδευση UNRWA: Σχολικά βιβλία και Τρόμος», παραθέτει τα ονόματα 118 τέτοιων μαθητών που μετατράπηκαν σε τρομοκράτες. Το IMPACT-se παρακολουθεί τα σχολικά εγχειρίδια και εξετάζει τα προγράμματα σπουδών παγκοσμίως για να προσδιορίσει εάν το υλικό συμμορφώνεται με τα διεθνή πρότυπα που προέρχονται από δηλώσεις και ψηφίσματα της UNESCO.
Η έκθεση διαπίστωσε ότι το εκπαιδευτικό υλικό σε σχολεία της UNRWA είτε προωθεί τον αντισημιτισμό είτε ενθαρρύνει τη βία και το μίσος κατά του Ισραήλ. Επιπλέον, η UNRWA δεν έχει προγράμματα σπουδών και τα σχολεία της διδάσκουν από σχολικά βιβλία της χώρας υποδοχής — σχολεία στη Γάζα, τη Δυτική Όχθη και την Ανατολική Ιερουσαλήμ διδάσκουν το πρόγραμμα σπουδών της Παλαιστινιακής Εθνικής Αρχής (PA).
Μια αναθεώρηση των σχολικών βιβλίων το 2016 έδειξε το αντισημιτικό τους περιεχόμενο και την ενθάρρυνση για βία και τζιχάντ. Ο Dalal Mughrabi, ένας 18χρονος Παλαιστίνιος πρόσφυγας από τον Λίβανο που ήταν μέλος της ομάδας φενταγίν της Φατάχ που σκότωσε 38 Ισραηλινούς επιβάτες λεωφορείου, συμπεριλαμβανομένων 13 παιδιών, στις 11 Μαρτίου 1978, δοξάζεται στα σχολικά βιβλία της Παλαιστινιακής Αρχής ως πρότυπο για τα παιδιά.
Σύμφωνα με τον Μάθιου Λέβιτ, ανώτερο συνεργάτη και διευθυντή του Προγράμματος Stein του Ινστιτούτου της Ουάσιγκτον για την Πολιτική της Εγγύς Ανατολής, για την Αντιτρομοκρατία και τις Πληροφορίες, τα παιδιά που παγιδεύονται στη Ντάουα της Χαμάς «διδάσκονται να αναγνωρίζουν την αρετή του θανάτου για τον Αλλάχ. Μόλις κατηχηθούν σε αυτό το σύστημα πεποιθήσεων, γίνονται πιο εύκολα υποψήφιοι τρομοκράτες».
Ένας άλλος λόγος για την επιβίωση της Χαμάς είναι η στρατολόγησή της . Η Χαμάς είχε περίπου 20.000-25.000 μαχητές πριν από την έναρξη του πολέμου, σύμφωνα με τις υπηρεσίες πληροφοριών των ΗΠΑ.
Στις 21 Ιανουαρίου, ο απερχόμενος αρχηγός του Γενικού Επιτελείου του Ισραηλινού Στρατού Χέρτσι Χαλέβι είπε ότι περίπου 20.000 μέλη της Χαμάς είχαν εξοντωθεί. Είναι δύσκολο να εκτιμηθεί ο ακριβής αριθμός των απωλειών της Χαμάς καθώς σκοτώθηκαν επίσης μέλη της PIJ, των Ταξιαρχιών των Μαρτύρων του Αλ Άκσα, του Κινήματος των Παλαιστινίων Μουτζαχεντίν και άλλων ένοπλων ομάδων.
Τα στοιχεία που παρέχονται από το Armed Conflict Location & Event Data, έναν μη κερδοσκοπικό οργανισμό που ειδικεύεται στη συλλογή και ανάλυση δεδομένων συγκρούσεων, υποδηλώνουν όμως πολύ μικρότερο αριθμό θανάτων από τη Χαμάς. Λεπτομερείς αναφορές του IDF για τη δολοφονία μαχητών που περιέχουν συγκεκριμένα χρονοδιαγράμματα, τοποθεσίες ή επιχειρήσεις αντιπροσωπεύουν μόνο 8.500 θανάτους.
Η Χαμάς στρατολογούσε καθώς έχανε τους μαχητές της. «Χάσαμε μέρος των πυρομαχικών και των όπλων μας, αλλά η Χαμάς εξακολουθεί να στρατολογεί νεαρούς άνδρες και συνεχίζει να κατασκευάζει σημαντικό μέρος των πυρομαχικών και των όπλων της», είχε πει ο Μεσάαλ.
Σύμφωνα με αποκλειστικό ρεπορτάζ του Reuters , η Χαμάς έχει στρατολογήσει 10.000-15.000 μέλη από την έναρξη του πολέμου. Οι αμερικανικές υπηρεσίες πληροφοριών υποδηλώνουν ότι η Χαμάς στρατολόγησε περίπου τόσα μέλη όσα είχε χάσει στον πόλεμο, μια «συνταγή για μια διαρκή εξέγερση και έναν αέναο πόλεμο», δήλωσε τον Ιανουάριο ο τότε υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Άντονι Μπλίνκεν.
Η δήλωση του Μπλίνκεν επιβεβαιώνει τον ισχυρισμό των Ταξιαρχιών al-Qassam του Ιουλίου 2024 ότι χιλιάδες νέοι τρομοκράτες στρατολογήθηκαν. «Καταφέραμε να στρατολογήσουμε χιλιάδες νέους μαχητές κατά τη διάρκεια του πολέμου», είπε ο εκπρόσωπος των Ταξιαρχιών al-Qassam Abu Ubaida.
Μόνο τον Δεκέμβριο, η Χαμάς στρατολόγησε 4.000 μέλη καθώς το Ισραήλ μετακινούσε στρατεύματα για να πολεμήσει τη Χεζμπολάχ τους τελευταίους τρεις μήνες.
Η Χαμάς στρατολογεί επίσης στη Δυτική Όχθη και στον Λίβανο.
Επίσης η Χαμάς στρατολογεί στη Δυτική Όχθη, πράκτορες σε θρησκευτικά περιβάλλοντα. Στο νότιο Λίβανο, προσλαμβάνονται μέλη από προσφυγικούς καταυλισμούς.
Επιπλέον, η στρατιωτική επιχείρηση του Ισραήλ κατά της Γάζας έχει εξοργίσει μια νέα γενιά κυρίως τα χιλιάδες ορφανά της Γάζας που μπορεί να είναι μελλοντικοί τρομοκράτες.
Ο απολογισμός έχει ξεπεράσει τις 47.200 με περισσότερα από 38.000 παιδιά ορφανά, σύμφωνα με το υπουργείο Υγείας της Γάζας. Περίπου 32.151 παιδιά έχασαν τους πατέρες τους, 4.417 έχασαν τις μητέρες τους και άλλα 1.918 έχασαν και τους δύο γονείς τους.
Αυτά τα παιδιά και οι έφηβοι αποτελούν πρόσφορο έδαφος για ριζοσπαστικοποίηση και στρατολόγηση της Χαμάς. Η Χαμάς θα εκμεταλλευτεί εύκολα την οργή και την απογοήτευσή της εναντίον του Ισραήλ. Σύμφωνα με τα Ηνωμένα Έθνη, περίπου το 50 τοις εκατό των κατοίκων της Γάζας είναι κάτω των 18 ετών.
Τον Ιανουάριο του 2024, οι IDF παρουσίασαν εικόνες που δείχνουν τη Χαμάς και την PIJ να κατηχούν παιδιά και να τα εκπαιδεύουν να πυροβολούν με όπλα, να εκπαιδεύονται σε σήραγγες, να αντιμετωπίζουν τανκς και να συμμετέχουν σε προσομοιωμένες απαγωγές στρατιωτών. Η Χαμάς χρησιμοποιεί επίσης παιδιά για τη μεταφορά πυρομαχικών και τη μετάδοση πληροφοριών από τις ζώνες μάχης σε τρομοκράτες που κρύβονται σε καταφύγια, σύμφωνα με το IDF.
Ο πόλεμος είναι μέρος μιας ευρύτερης αφήγησης που χρονολογείται από τη Νάκμπα (Καταστροφή) το 1948. Ο μεγάλος αριθμός απωλειών που προκλήθηκαν από την ισραηλινή εισβολή, πάνω από τριπλάσιος ο αριθμός των νεκρών στη Νάκμπα, έχει εξασφαλίσει ότι η Χαμάς θα συνεχίσει να στρατολογεί νέους συντετριμμένους από την απώλεια των οικογενειών τους. Τώρα, το Ισραήλ είναι αναγκασμένο να αντιμετωπίσει τους χιλιάδες θυμωμένους νεαρούς Παλαιστίνιους που μπορούν να πάρουν τα όπλα.
Στις 11 Μαρτίου 2024, ο τότε διευθυντής της Εθνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών, Avril Haines, είπε σε ακρόαση της Επιτροπής Πληροφοριών της Γερουσίας για την ετήσια αξιολόγηση απειλών των ΗΠΑ ότι «η σύγκρουση στη Γάζα θα έχει αντίκτυπο γενεών στην τρομοκρατία».
Το δίκτυο σηράγγων της Χαμάς εξασφάλισε επίσης την επιβίωση της ομάδας. Η επανεμφάνιση τρομοκρατών κατά την απελευθέρωση ομήρων έδειξε ότι μεγάλο μέρος του παραμένει ανέπαφο.
Πριν από τον πόλεμο, η τεράστια σήραγγα είχε μήκος πάνω από 720 km. Τον Ιανουάριο του 2024, η Wall Street Journal ανέφερε ότι μετά από 114 ημέρες μάχης, περίπου το 80 τοις εκατό του συστήματος της σήραγγας μπορεί να παραμένει άθικτο.
Η αποτυχία του IDF να εντοπίσει τους ομήρους επιβεβαιώνει επίσης ότι οι σήραγγες δεν έχουν καταστραφεί εντελώς. «Υπάρχουν ακόμη πολύ μεγάλες σήραγγες που το Ισραήλ δεν έχει ακόμη εντοπίσει – μερικές από αυτές με ομήρους μέσα. Αυτό απαιτεί μια πολύ μεγάλη επιχείρηση και μια τεράστια ποσότητα εκρηκτικών που το Ισραήλ δεν κατέχει επί του παρόντος», δηλώνει ο Ben Menachem.
Η Χαμάς μπορεί να μην έχει την ίδια δύναμη πυρός όπως πριν από τον πόλεμο, αλλά η κατάπαυση του πυρός θα της δώσει την ευκαιρία να αυξήσει τη στρατολόγηση και να επιβιώσει. Καθώς τα όπλα έχουν σωπάσει, η Χαμάς δεν θα χάσει χρόνο για να ανασυνταχθεί, να αναπτύξει νέα στρατηγική και να συνεχίσει τον αγώνα της εναντίον του Ισραήλ.
Ο Χάλεντ Μασάλ είχε αναφέρει το ίδιο . Εφόσον το Ισραήλ δεν έχει σχέδιο για τη Γάζα όταν τελειώσει ο πόλεμος, η Χαμάς θα αποκατασταθεί αν και όχι με την ίδια δύναμη ή με την ίδια μορφή όπως πριν και θα παραμείνει μέρος της διακυβέρνησης της Γάζας
Οι Ηνωμένες Πολιτείες (ΗΠΑ) ήθελαν η Παλαιστινιακή Αρχή υπό την ηγεσία του Μαχμούντ Αμπάς να κυβερνά τόσο τη Δυτική Όχθη όσο και τη Γάζα μετά τον πόλεμο. Σε ένα άρθρο γνώμης στους The Washington Times τον Νοέμβριο του 2023, ο τότε πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν έγραψε: «Καθώς προσπαθούμε για την ειρήνη, η Γάζα και η Δυτική Όχθη θα πρέπει να επανενωθούν κάτω από μια ενιαία δομή διακυβέρνησης, τελικά κάτω από μια αναζωογονημένη Παλαιστινιακή Αρχή, καθώς εμείς όλοι εργάζονται για μια λύση δύο κρατών».
Ο Πρόεδρος Αμπάς, όμως και η Παλαιστινιακή Αρχή δεν είναι δημοφιλείς μεταξύ των Παλαιστινίων, οι οποίοι αισθάνονται ότι είναι διεφθαρμένοι και δεν τους υπερασπίστηκαν κατά τη διάρκεια του πολέμου. Ούτε η Παλαιστινιακή Αρχή παρείχε ένα εναλλακτικό μοντέλο για τη διακυβέρνηση της Γάζας μετά τον πόλεμο, γεγονός που την αποξένωσε περισσότερο τους κατοίκους της Γάζας.
Από την άλλη πλευρά, περίπου το 66 τοις εκατό των Παλαιστινίων στη Γάζα και τη Δυτική Όχθη προτιμούν τη Χαμάς να είναι μέρος ή ακόμη και να ηγείται μιας παλαιστινιακής κυβέρνησης ενότητας. Και το 17 τοις εκατό εξακολουθεί να τάσσεται υπέρ της κυριαρχίας της Χαμάς. Στην πραγματικότητα, οι κάτοικοι της Δυτικής Όχθης υποστηρίζουν τη Χαμάς περισσότερο (25 %) από την Παλαιστινιακή Αρχή (10 %).
Δημοσκόπηση του Παλαιστινιακού Κέντρου Πολιτικής και Έρευνας στη Γάζα και τη Δυτική Όχθη τον Σεπτέμβριο του 2024 έδειξε ότι το 57% δήλωσε ότι η Γάζα θα παραμείνει υπό τον έλεγχο της Χαμάς μετά τον πόλεμο και το 58% προτιμά την επιστροφή της ομάδας.
Όλα δείχνουν πως ο αποκλεισμός της Χαμάς από τη Γάζα είναι αδύνατος καθώς η ομάδα αποτελεί μέρος του κοινωνικού ιστού της Γάζας και οι απελευθερώσεις ομήρων έδειξαν τη σιδερένια πυγμή της ομάδας στη Γάζα η οποία συνεχίζει να συμμετέχει βαθιά στη διαχείριση του θύλακα—από τη διαχείριση υπουργείων και υπηρεσιών μέχρι την πληρωμή μισθών και την παροχή βασικών υπηρεσιών.
Η Χαμάς τώρα δημοσίευσε ένα έγγραφο 200 σελίδων με τίτλο « Φοίνικας της Γάζας » που περιγράφει λεπτομερώς το επίσημο σχέδιο ανασυγκρότησής της, καθιστώντας σαφές ότι θα είναι μέρος οποιασδήποτε μελλοντικής κυβέρνησης. Το σχέδιο περιλαμβάνει τη δημιουργία στρατοπέδων εκτοπισμού, την επισκευή νοσοκομείων, τον καθαρισμό των ερειπίων και την αποκατάσταση του νόμου και της τάξης.
Ακόμη το σχέδιο ανοικοδόμησης περιλαμβάνει την πρόθεση της Χαμάς να συνεχίσει να χτίζει το δίκτυο των σηράγγων της, σχέδιο που ονομάζεται «Ανθεκτικότητα στον καιρό του πολέμου» και το οποίο προτείνει την κατασκευή «μιας υπόγειας σύνδεσης» μεταξύ όλων των πόλεων της Γάζας.
Σε κάθε περίπτωση πάντως η διακυβέρνηση της Γάζας βρίσκεται σε ένα νέο αδιέξοδο, αφού ούτε η Χαμάς μπορεί να διαχειριστεί τον θύλακα μόνη της, ακόμη κι αν αναλάβει τον πλήρη έλεγχο, ούτε η Παλαιστινιακή Αρχή θα μπορέσει να την κυβερνήσει χωρίς την ισχυρή και πανταχού παρούσα τρομοκρατική ομάδα.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Εκεχειρία Ισραήλ-Χαμάς: Μια «εύθραυστη» λύση, αλλά μια καλή αρχή