Πώς να σώσετε τους ηλικιωμένους από την κατάθλιψη

Γράφει η Άννα Σταυράκη

Μειωμένη προσοχή και απαισιοδοξία απώλεια της όρεξης όχι μόνο για διατροφή αλλά και για δραστηριότητες εσωστρέφεια και απώλεια χαράς και ενεργητικότητας ακόμα και από τις μικρές καθημερινές μας δραστηριότητες, η απώλεια αυτοεκτίμησης και εμπιστοσύνης στον εαυτό μας και τέλος οι σκέψεις και πράξεις αυτοκτονίας είναι μόνο μερικά από τα χαρακτηριστικά που οδηγούν με μαθηματική ακρίβεια στη διάγνωση της κατάθλιψης. Στις 10 Οκτωβρίου παγκόσμια ημέρα Ψυχικής Υγείας τα ερωτηματικά για τη ζωή του σύγχρονου ανθρώπου γίνονται επιτακτικά και πολλά. Δυστυχώς η νόσος έχει σχεδόν κατά διπλάσιο ποσοστό προτίμηση στις γυναίκες. Χτυπάει όλες τις ηλικίες αλλά συχνά γίνεται ο Γολγοθάς της Τρίτης ηλικίας.

Οι μετρήσεις για την παρουσία κατάθλιψης ειδικά σε άτομα άνω των 65 χρόνων δίνουν σε διάφορες έρευνες ποσοστά που διαφοροποιούνται σημαντικά, ανάλογα με τη διαμονή στο σπίτι ή σε ίδρυμα, ανάλογα με την παρουσία σωματικής νόσου ή μη και ανάλογα με το φύλο.
Τα ποσοστά παρουσίας κατάθλιψης για τις υγιείς σωματικά γυναίκες που διαμένουν στο σπίτι τους είναι περί το 15% και για τους άνδρες περί το 8%.
Είναι υψηλότερα στις επιβαρημένες σωματικά, όπου αναφέρονται ποσοστά μέχρι και 46% σοβαρής και μέτριας κατάθλιψης και κοινωνικά ομάδες ηλικιωμένων.
Η σημασία της κατάθλιψης δεν έγκειται μόνο στο μεγάλο αριθμό των ανθρώπων που υποφέρουν. Πρέπει να συνεκτιμηθεί ο μεγάλος κίνδυνος αυτοκαταστροφής, οι επιπτώσεις στην οικογένεια, στην εργασία και στο ευρύτερο περιβάλλον καθώς και οι οικονομικές επιπτώσεις.

ΑΙΤΙΑ
Οι παράγοντες που συμμετέχουν στην κατάθλιψη είναι οι παρακάτω:
– Γενετικοί παράγοντες
– Νευροχημικοί παράγοντες
– Νευροενδοκρινικοί παράγοντες
– Προσωπικότητα – Σωματότυπος
– Οικογενειακοί παράγοντες
– Ψυχοπιεστικά γεγονότα
– Προδιαθεσικές καταστάσεις
– Σωματικά νοσήματα
– Ψυχολογικοί παράγοντες

ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ
Συναίσθημα καταθλιπτικό (μέχρι έντονη δυσφορία με ανησυχία)
• Απώλεια ενδιαφερόντων
• Απώλεια ευχαρίστησης
• Μειωμένη ενεργητικότητα (μέχρι του σημείου η ψυχοκινητική επιβράδυνση να αποτελεί το προεξάρχον σύμπτωμα), περιορισμένη δραστηριότητα (μέχρις αδυναμίας συνέχισης συνήθων δραστηριοτήτων)
• Εύκολη κόπωση
• Μειωμένη αυτοεκτίμηση
• Μειωμένη εμπιστοσύνη στον εαυτό
• Απαισιοδοξία για το μέλλον
• Μείωση της προσοχής και συγκέντρωσης
• Μείωση της όρεξης
• Διαταραχή του ύπνου
• Ιδέες ενοχής
• Ιδέες αναξιότητας
• Σκέψεις ή και πράξεις αυτοκτονίας

Σε ορισμένα συμπτώματα εκδήλωσης της κατάθλιψης τα ηλικιωμένα άτομα διαφοροποιούνται σε σχέση με νεώτερες ηλικίες, όπως η ιδιαίτερη ενασχόληση με σωματικά προβλήματα.
Η κατάθλιψη, όπως και να εκδηλώνεται, επηρεάζει την όποια συνήθη απασχόληση, τη ζωή στην οικογένεια και τη συνήθη κοινωνική δραστηριότητα. Επηρεάζει, δηλαδή, τη συνολική λειτουργικότητα του ατόμου, συχνά σε βαθμό να μη βγαίνει έξω από το σπίτι, να μη κάνει τα στοιχειωδώς απαραίτητα (προσωπική υγιεινή, μαγείρεμα…).
Η αξιολόγηση για το κατά πόσον συμπτώματα όπως το κλείσιμο στο σπίτι, η μειωμένη δραστηριότητα ή η ανεπαρκής συμμετοχή στην ενημέρωση και σε κοινωνικές δραστηριότητες, είναι προϊόν ηλικίας και συνθηκών ή ψυχοπαθολογίας καθορίζουν επίσης τη διάγνωση.
Να σημειωθεί ότι οι ψυχολογικές μεταβολές που αναφέρθηκαν και συνοδεύουν το πέρασμα των χρόνων (επιβράδυνση της σκέψης, επιδείνωση της μνήμης, μείωση του ενθουσιασμού και της αναζήτησης, αλλαγή στα σχήματα του ύπνου) αποτελούν κοινά στοιχεία τόσο φυσιολογικής γήρανσης, όσο και διαταραχών ανωτέρων λειτουργιών και κατάθλιψης με λογική συνέπεια το διαγνωστικό προβληματισμό.
ΔΙΑΓΝΩΣΗ
Η διάγνωση της κατάθλιψης στα άτομα με άνοια μπορεί να διαφοροποιείται σε σχέση με τη διάγνωση της κατάθλιψης και σε νεώτερα άτομα, αλλά και σε ηλικιωμένους που δεν παρουσιάζουν άνοια, επειδή συχνά η συμπτωματολογία εκδηλώνεται άτυπα.
Στους ηλικιωμένους, και κατά μείζονα λόγω στα άτομα με άνοια, η αξιολόγηση πρέπει να γίνεται με τα πλέον αντικειμενικά ελεγχόμενα σημεία:
• επιβράδυνση
• διαταραχές ύπνου
• διαταραχές όρεξης
• απώλεια βάρους.

Στα ίδια πλαίσια, ορισμένα συμπτώματα της κατάθλιψης είναι ταυτόχρονα και ψυχολογικές μεταβολές που συνοδεύουν το πέρασμα των χρόνων σε όλα τα άτομα της Τρίτης Ηλικίας:
• η επιβράδυνση της σκέψης
• η επιδείνωση της μνήμης
• η μείωση του ενθουσιασμού και της αναζήτησης
• η αλλαγή στα σχήματα του ύπνου
• η αυξημένη ενασχόληση με το σώμα και τη διατροφή
• τα άτομα γίνονται πιο επιφυλακτικά και προσεκτικά

Κατάθλιψη και άνοια έχουν, κυρίως στα αρχικά στάδια της άνοιας, ορισμένα κοινά συμπτώματα. Όταν δεν υπάρχει διαγνωσμένη άνοια, επομένως, η οριστική διάγνωση μπορεί να είναι δύσκολη.

Η διάγνωση της άνοιας γίνεται ακόμα σήμερα κατά κανόνα σε ήδη σχετικά προχωρημένο στάδιο (4ο κατά Reisberg, μέτρια άνοια στο Mini Mental State Examination). Στις περιπτώσεις αυτές τα συμπτώματα της άνοιας είναι αρκετά σαφή και είναι σπάνιο καταθλιπτικά συμπτώματα να τα υπερκαλύπτουν και, η κλινική εικόνα σε συνδυασμό με το ιστορικό, να δυσκολεύει τη διάγνωση.
Όταν, όμως, η εξέταση αφορά άτομο με ήπιες διαταραχές των ανωτέρων λειτουργιών, τότε η επικάλυψη των συμπτωμάτων της άνοιας από συμπτώματα κατάθλιψης είναι πιο πιθανή και υπάρχουν πολύ περισσότερες πιθανότητες να δημιουργούνται διαγνωστικά προβλήματα.

Στο παρελθόν ονομάσθηκε «ψευδοάνοια» ή «ανοϊκό σύνδρομο της κατάθλιψης» η ανοϊκή συμπτωματολογία που καλύπτει μια καταθλιπτική διαταραχή. Είναι σπάνια.

Γίνεται πιο συχνά εσφαλμένα η διάγνωση προοδευτικά εξελισσόμενης άνοιας λόγω αποτυχίας να αναγνωρισθεί μια ψυχιατρική διαταραχή, με μακράν πιο συχνή την κατάθλιψη.

Η ιδιαίτερη σημασία σωστής διάγνωσης φαίνεται από τα αναφερόμενα ποσοστά (5-15%) ασθενών με διάγνωση άνοιας που εμφανίζονται σε επανέλεγχο να πάσχουν από κατάθλιψη.
Ερ. Ποιες οι διαφορές ανάμεσα στην άνοια και τη ψευδοάνοια;
Απ. Τα χαρακτηριστικά που βοηθάνε στη διάκριση της άνοιας από την «ψευδοάνοια» είναι:

ΑΝΟΙΑ ΨΕΥΔΟΑΝΟΙΑ
1. «Ύπουλη» έναρξη
2. Μακρά διάρκεια συμπτωμάτων
3. Ευμετάβλητο συναίσθημα και συμπεριφορά
4. Γίνεται προσπάθεια να απαντήσουν ένα ερώτημα
5. Ο ασθενής προσπαθεί να κρύψει τις μειονεξίες του
6. Το επίπεδο των νοητικών λειτουργιών είναι σταθερό 1. Γρήγορη έναρξη
2. Μικρή συνήθως διάρκεια συμπτωμάτων
3. Συναίσθημα σταθερά καταθλιπτικό
4. Στις ερωτήσεις απαντούν «δεν ξέρω»
5. Ο ασθενής δεν προσπαθεί να κρύψει τις μειονεξίες του
6. Ευμετάβλητες διαταραχές ανωτέρων λειτουργιών

Υπέρ της διάγνωσης της κατάθλιψης είναι η παρουσία καταθλιπτικού επεισοδίου στο ιστορικό του ασθενούς ή της οικογένειάς του.

Πάντως στις περιπτώσεις όπου όντως έχει ο γιατρός διαγνωστική αμφιβολία η αντικαταθλιπτική φαρμακευτική θεραπεία, μπορεί να αποτελεί και διαγνωστική βοηθητική επιλογή.
Η κλινική εικόνα τύπου ανοϊκού συνδρόμου, στην περίπτωση που καλύπτει μια καταθλιπτική διαταραχή βελτιώνεται με ικανοποιητική ύφεση της συμπτωματολογίας σε ποσοστά που πλησιάζουν το 90%.
Αντίθετα, σε περίπτωση που η κλινική εικόνα κρύβει μια άνοια ή δεν θα υπάρξει ανταπόκριση στη θεραπεία, ή μπορεί να υπάρξει επίταση των συγχυτικών συμπτωμάτων, λόγω της χορήγησης της φαρμακευτικής αγωγής.
Η τυχόν μη βελτίωση δεν πρέπει απαραίτητα να οδηγεί σε παραίτηση από την προσπάθεια θεραπείας. Αν παραμένουν και οι παραμικρές διαφοροδιαγνωστικές αμφιβολίες, πρέπει να υπάρχει επιμονή στην προσπάθεια αντιμετώπισης της κατάθλιψης με εξάντληση των μέσων που έχουμε στη διάθεσή μας. Οι ανθεκτικές μορφές κατάθλιψης αποτελούν αιτίες λανθασμένων διαγνώσεων στις περιπτώσεις στις οποίες συνυπάρχουν συμπτώματα τύπου σύγχυσης.
Είναι πιθανόν μόνον ο χρόνος να δώσει τη διαγνωστική λύση με την εξέλιξη της άνοιας και την υπερκάλυψη των συμπτωμάτων της κατάθλιψης από αυτά της άνοιας ή τη διαφοροποίηση της κλινικής εικόνας της κατάθλιψης.
Σε ό,τι αφορά την παρουσία κατάθλιψης στις διαγνωσμένες άνοιες:
Σε ιδιαίτερα υψηλά ποσοστά των περιπτώσεων των διαγνωσμένων περιπτώσεων άνοιας συνυπάρχει κατάθλιψη, (σε περίπου 20% σοβαρή σε άλλο τόσο μετρία ή και τύπου δυσθυμίας).
Αυτό ισχύει για την όποιας αιτιολογίας άνοια.
Στη νόσο Alzheimer σε 30-40% των περιπτώσεων αναπτύσσεται μείζον καταθλιπτικό επεισόδιο.
Στην αγγειακού τύπου άνοια, τις διαταραχές των ανωτέρων λειτουργιών που ακολουθούν αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια, κατά κανόνα μικροαγγειακά, τα ποσοστά σοβαρής (10-27%) ή μέτριας (15-40%) κατάθλιψης ανέρχονται σε 25 με 67%.
Στη νόσο του Parkinson, αναπτύσσονται υποφλοιώδεις ανοϊκές διαταραχές σε περίπου 38% των ασθενών, το 50% των οποίων αναπτύσσει μείζον καταθλιπτικό επεισόδιο.
Η κατάθλιψη του ατόμου με άνοια, όπως και γενικά η κατάθλιψη σε άτομα Τρίτης Ηλικίας, παραμένει συχνά αδιάγνωστη και συχνά δεν αντιμετωπίζεται.
Τόσο ο διαγνωστικός προβληματισμός μεταξύ άνοιας και κατάθλιψης, όσο και η υποαναγνώριση της κατάθλιψης είναι φαινόμενο που συναντάται και σε περιπτώσεις νέων σε ηλικία ασθενών με διάγνωση νόσου Alzheimer, όπως και σε μεγαλύτερης ηλικίας ασθενείς. Αλλά, δεδομένης της μειωμένης επίπτωσης της νόσου Alzheimer σε νεώτερες ηλικίες, και επειδή η εγρήγορση και κινητοποίηση συγγενών και γιατρών είναι εξασφαλισμένη στις νεώτερες ηλικίες, είναι κάτι που δεν εκδηλώνεται ως πρόβλημα ιδιαίτερα συχνά.
Ερ. Η μόνη βοήθεια είναι από ψυχίατρο;
Απ. Αρκετοί είναι οι λόγοι για τους οποίους ο ίδιος ο ασθενής και οι συγγενείς του δεν καταφεύγουν στον ψυχίατρο, αλλά και οι λόγοι για τους οποίους οι ίδιοι οι γιατροί δεν αντιμετωπίζουν την κατάθλιψη σε άτομα με άνοια.

1. Πολιτισμικά χαρακτηριστικά που διαφέρουν από περιοχή σε περιοχή. Στη χώρα μας το «στίγμα» που συνοδεύει τη ψυχιατρική είναι ένας σημαντικός λόγος για τον οποίο οι ασθενείς και οι συγγενείς τους απευθύνονται συχνά σε γιατρούς άλλων ειδικοτήτων και όχι σε ψυχιάτρους.
2. Στη χώρα μας με την άνοια ασχολούνται οι κυρίως νευρολόγοι. Παλαιότερα η ειδικότητα νευρολογίας-ψυχιατρικής ήταν κοινή, αλλά ο κανόνας ήταν και η άσκηση να περιλαμβάνει και τα δύο σκέλη της ειδικότητας. Σήμερα η εκπαίδευση και εν συνεχεία άσκηση των νευρολόγων τους έχει ιδιαίτερα απομακρύνει από την ψυχιατρική, επομένως και από την εξοικείωση με το κεφάλαιο «κατάθλιψη» και την αντιμετώπισή της.
3. Η αποτελεσματικότητα της αντικαταθλιπτικής θεραπείας στην άνοια με ήπιες διαταραχές των ανωτέρων λειτουργιών ήταν πάντα δεδομένη. Δεν ήταν σε πιο προχωρημένα στάδια άνοιας και μόνον πρόσφατα οι ενδείξεις είναι πιο ενθαρρυντικές.
4. Ορισμένα πρακτικά προβλήματα δυσχεραίνουν τη μετακίνηση και την προσφυγή σε γιατρό των ατόμων με άνοια.
5. Υπάρχει ένας βαθμός απογοήτευσης σε γιατρούς και συγγενείς, λόγω της δεδομένης σήμερα εξέλιξης της άνοιας, απογοήτευση που δεν επιτρέπει κινητοποίηση για επίλυση ιατρικών προβλημάτων που επιπίπτουν στη βασική νόσο. Όπως είναι και η κατάθλιψη.
6. Η πεποίθηση ότι άγχος και θλίψη είναι φυσιολογικές εκδηλώσεις στην Τρίτη Ηλικία. Γενικά, συγγενείς και γιατροί, συνειδητά ή μη, ανησυχούν και κινητοποιούνται δύσκολα σε ιατρικά προβλήματα των ηλικιωμένων, πολύ πιο δύσκολα από ότι αν τα ίδια προβλήματα αφορούσαν πιο νέα άτομα. Με αποτέλεσμα αντιμετωπίσιμα ιατρικά προβλήματα, όπως η κατάθλιψη, να προκαλούν αναπηρία ή να συμβάλλουν, σε συνδυασμό με άλλα συνυπάρχοντα ιατρικά προβλήματα, σε αναπηρία.
7. Η απόδοση ψυχιατρικών συμπτωμάτων σε άλλα συνυπάρχοντα ιατρικά προβλήματα.
8. Ορισμένα συμπτώματα της κατάθλιψης εμποδίζουν τους ασθενείς να ζητήσουν βοήθεια: οι άρρωστοι πιστεύουν, στα πλαίσια της καταθλιπτικής τους συμπτωματολογίας, ότι δεν θα γίνουν ποτέ καλά, ότι, έτσι κι αλλιώς, είναι καλύτερα να μη γίνουν καλά και, ίσως, να πεθάνουν….. Έτσι, δεν αναζητάνε τη θεραπεία.
9. Ορισμένες από τις αναμενόμενες ή συχνά παρατηρούμενες συμπεριφορές στους ηλικιωμένους είναι από αυτές που βλέπουμε στα καταθλιπτικά άτομα άλλων ηλικιών και τα εκτιμούμε σαν αποτέλεσμα της καταθλιπτικής τους συμπτωματολογίας:
• δεν εργάζονται και έχουν γενικά μειωμένες δυνατότητες προσφοράς
• μειώνονται οι οικονομικές δυνατότητες με αποτέλεσμα, μεταξύ άλλων προφανών, και μείωση κοινωνικών σχέσεων.
• μειώνονται οι δραστηριότητες με αποτέλεσμα να υπάρχουν λιγότεροι λόγοι να βγει κάποιος από το σπίτι
• λόγω λιγότερης άμεσης βίωσης της πραγματικότητας, επειδή βγαίνουν σπανιότερα από το σπίτι, δημιουργούν την εντύπωση ότι δεν συμμετέχουν στα όσα γίνονται γύρω τους. Μερικές φορές και ο χρόνος δεν έχει τη σημασία που έχει στους νεώτερους, με πιθανό αποτέλεσμα να μην παρακολουθούν τις ημερομηνίες.

Σημειώνεται, τέλος, η πιθανότητα μια κατάθλιψη, ιδίως όταν χρονίσει, να οδηγήσει σε διαταραχές τύπου σύγχυσης με άλλους μηχανισμούς:
Να περιορίσει την όρεξη για φαγητό, για παράδειγμα, και να δημιουργηθούν διατροφικές ή μεταβολικές διαταραχές που αποτελούν αίτια δευτερογενούς άνοιας.
Όταν στον ήδη αδυνατισμένο οργανισμό προστεθεί μια τέτοια ανωμαλία το έδαφος είναι πρόσφορο για κάποια λοίμωξη, που με τη σειρά της θα επιδεινώσει την εικόνα σύγχυσης του ηλικιωμένου ατόμου και που επίσης αποτελεί αίτιο δευτερογενούς άνοιας.
Σε κάθε περίπτωση, επομένως, η αντιμετώπιση τόσο της όποιας διαταραχής (μεταβολικής, ανεπάρκειας σε κάποια βιταμίνη ή λοίμωξης) όσο και η αντιμετώπιση της κατάθλιψης είναι επιβεβλημένα.
Ερ. Ποια στοιχεία πρέπει να προσεχθούν;
Απ. Είναι όντως ορισμένα στοιχεία που πρέπει να προσεχθούν ιδιαίτερα:
1. Αν χρησιμοποιηθούν κλινικά κριτήρια, όπως τα περιγραφόμενα στα ανανεωμένων εκδόσεων διαγνωστικά εγχειρίδια της Αμερικάνικης Ψυχιατρικής Εταιρείας και του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, περίπου 25% των ατόμων με άνοια (είτε νόσο Alzheimer, είτε αγγειακής αιτιολογίας) συμπληρώνουν τα κριτήρια για κάποια από τις περιγραφόμενες καταθλιπτικές διαταραχές, χωρίς υποχρεωτικά να πάσχουν από κατάθλιψη που να απαιτεί κάποια ειδική παρέμβαση είτε σαν κυρίαρχη ψυχιατρική διαταραχή.
Ταυτόχρονα ένα ποσοστό διαφεύγει επειδή οι βασικές ενδείξεις κατάθλιψης μπορεί να μην είναι εμφανείς και άλλα συμπτώματα και σημεία να είναι σε πρώτο πλάνο. Τέτοια σημεία και συμπτώματα μπορεί να είναι: –
• το άγχος
• η διέγερση
• οι μεταβολές στις ώρες ύπνου και έγερσης
• η διαρκής κινητικότητα
• η ανησυχία
• διάφοροι απροσδιόριστοι φόβοι
• διαταραχές συμπεριφοράς
• σωματικές αιτιάσεις
• οι συχνές συναισθηματικές μεταβολές.

Κατάθλιψη, η Τρίτη Ηλικία και η Άνοια έχουν ίδια συμπτωματολογία

• η επιβράδυνση της σκέψης
• η επιδείνωση της μνήμης
• η επιδείνωση των δυνατοτήτων προσοχής και συγκέντρωσης
• η μείωση του ενθουσιασμού και της αναζήτησης
• η αλλαγή στα σχήματα του ύπνου
• η αυξημένη ενασχόληση με το σώμα και τη διατροφή
• η μεταβολή ορισμένων πάγιων χαρακτηριστικών: μείωση κινητικότητας, μείωση δραστηριοτήτων, μείωση κοινωνικότητας, τα άτομα γίνονται πιο επιφυλακτικά και προσεκτικά, πιο «ανήσυχα» για αρκετά θέματα, μειώνουν τα έξοδά τους
• η μείωση εξόδου από το σπίτι
• αδυναμία να κάνει κάτι παρά το ότι διατηρείται η κινητικότητα
• προσπάθεια να «γεμίζουν» τις ώρες με «άχρηστες» και επαναλαμβανόμενες δραστηριότητες
• συχνός «απολογισμός ζωής» με επιστροφή στο παρελθόν, συζητήσεις που εμμένουν στο παρελθόν και πιο ειδικά στην πιο πετυχημένη περίοδο της ζωής.

Να σημειωθεί ότι η βαρύτητα δεν προσδιορίζει υποχρεωτικά την ανάγκη η μη φαρμακευτικής αντιμετώπισης, δεδομένου ότι η σύγχρονη τάση είναι η αντιμετώπιση κάθε μορφής κατάθλιψης (και της δυσθυμίας, αλλά και των μορφών κατάθλιψης στις οποίες υπάρχουν ορισμένα από τα συμπτώματα χωρίς να συμπληρώνονται τα απαραίτητα διαγνωστικά κριτήρια – substhreshold depressions, subsyndromal symptomatic depressions – πρακτικά με τον ίδιο τρόπο. Με τη χρήση, δηλαδή, αντικαταθλιπτικών, σε συνδυασμό, ανάλογα με την κατάσταση των νοητικών δυνατοτήτων του ατόμου, με ψυχοκοινωνική ψυχοθεραπευτική προσέγγιση.
Η δυσθυμία, χρόνια, πέραν των δύο ετών διάρκειας, ήπια κατάθλιψη, είναι συχνή στον ηλικιωμένο. Πιο συχνή από τα μείζονα καταθλιπτικά επεισόδια.
Γίνεται σαφές ότι η διάγνωση πρέπει ιδιαίτερα να προσεχθεί, κυρίως για να μη διαφύγει διαγνωστικά η πάθηση που συγκεντρώνει τις περισσότερες πιθανότητες από τις δύο να αντιμετωπισθεί θεραπευτικά αποτελεσματικά ήτοι η κατάθλιψη.
Ερ. Πώς αντιμετωπίζεται η κατάθλιψη στην τρίτη ηλικία;
Απ. Κάθε μορφής κατάθλιψη ή έστω παρουσία συμπτωμάτων κατάθλιψης, ακόμα και χωρίς να καλύπτονται όλα τα διαγνωστικά κριτήρια κάποιας καταθλιπτικής διαταραχής, πρέπει να αντιμετωπίζεται στα άτομα με ήπιες διαταραχές ανωτέρων λειτουργιών κάθε αιτιολογίας.
Η πιθανότητα να βοηθηθεί το άτομο είναι μεγάλη. Και στην Νόσο Alzheimer, και στις αγγειακές άνοιες και στη Νόσο Parkinson.
Η έρευνα δίνει ακόμα αντικρουόμενα αποτελέσματα στην αποτελεσματικότητα της παρέμβασης στις περιπτώσεις μετρίας προς σοβαρή άνοια.
Στις περιπτώσεις αυτές η διάγνωση είναι δυσχερής λόγω της δυσκολίας στην επικοινωνία και πρέπει να βασίζεται σε αντικειμενικά ελεγχόμενα σημεία και την παρατήρηση του συγγενούς που φροντίζει το άτομο με άνοια.

1. Ψυχοθεραπευτικού τύπου αντιμετώπιση

Οι ειδικοί, για να αυξήσουν την αποτελεσματικότητα της φαρμακευτικής θεραπείας, αφιερώνουν χρόνο για να ακούσουν και να προσεγγίσουν το άτομο με άνοια φροντίζοντας να μην εκδηλώνουν ανυπομονησία για το τέλος της συνέντευξης και δίνουν στον ασθενή τον χρόνο να εκφρασθεί και την προσοχή και τη σημασία που συχνά του στερεί το περιβάλλον του.
Προτρέπουν τους συγγενείς, με απλές και εφικτές οδηγίες, να αφιερώσουν και αυτοί χρήσιμα τον όποιο χρόνο μπορούν να διαθέσουν στον ηλικιωμένο συγγενή τους, έτσι ώστε να αυξήσουν την πιθανότητα βελτίωσης της κατάθλιψης και να μειώσουν την πιθανότητα να υποτροπιάσει η αρρώστια.
Προτρέπουν σε μεθόδους σωματικής άσκησης, βόλτας, εξόδων από το σπίτι, οικογενειακών συναντήσεων, γευμάτων με την οικογένεια.
Ταυτόχρονα δίνουν γενικότερες οδηγίες συμπεριφοράς σε όσους ζουν με τους ασθενείς και σε όσους τους φροντίζουν, επειδή η διαβίωση με άτομα που έχουν δυσκολία στην επικοινωνία έχει ποικιλία ιδιαιτεροτήτων.
Τέλος, φροντίζουν να καλύπτουν την ανασφάλεια των συγγενών, προσδιορίζοντας λύσεις για τα πολλά προβλήματα που θα συναντούν κάθε τόσο.

2. Φαρμακευτική αντιμετώπιση

Τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα ορθώς σωστά χρησιμοποιούμενα είναι σχεδόν όλα εξ ίσου αποτελεσματικά σε ποσοστά περίπου 85-90%.
Τα καινούργια αντικαταθλιπτικά, αυτά που κυκλοφόρησαν την τελευταία δεκαετία, έχουν ορισμένα πλεονεκτήματα που αφορούν κυρίως μειωμένες σε σχέση με τα παλαιότερα αντικαταθλιπτικά παρενέργειες, αλλά και την ευκολία χορήγησής τους (π.χ. μερικές φορές μη δοσοεξαρτούμενο αποτέλεσμα, επομένως με ανάγκη λιγότερο αυστηρού έλέγχου σε δυσκόλως μετακινούμενα άτομα).
Το αποτέλεσμα συνήθως είναι ιδιαίτερα ικανοποιητικό σε αρχικά στάδια της νόσου, ενώ σχετικά πρόσφατες έρευνες είναι πιο ενθαρρυντικές στον πιθανό ρόλο των αντικαταθλιπτικών φαρμάκων και σε χορήγηση σε πιο προχωρημένα στάδια της νόσου.
Υπάρχουν κοινά σημεία στο φυσιολογικό γήρας, στις ήπιες διαταραχές των ανωτέρων λειτουργιών και στη συμπτωματολογία της κατάθλιψης.
Η διάγνωση, επομένως, της κατάθλιψης από την άνοια μπορεί να είναι δυσχερής στην αρχή μιας ανοϊκής συνδρομής. Είναι φρόνιμη η επιμονή σε αντικαταθλιπτική θεραπεία πριν οριστικοποιηθεί η διάγνωση της άνοιας.
Το οδηγό μας σημείο όταν έχουμε παρουσία συμπτωμάτων κατάθλιψης τουλάχιστον εξ ίσου προεξαρχόντων όσο τα συμπτώματα της άνοιας, είναι να θεωρούμε ότι αυτά τα τελευταία είναι συμπτώματα της κατάθλιψης, μέχρις ότου αποδειχθεί το αντίθετο. Συγχρόνως η διάγνωσή μας είναι «μείζον καταθλιπτικό επεισόδιο» (ή και κάποια άλλη καταθλιπτικού τύπου διαταραχή) και μόνον όταν υποχωρήσουν τα συμπτώματα της κατάθλιψης προσθέτουμε και τη διάγνωση της άνοιας με το στάδιο στο οποίο ευρίσκεται.
Η διάγνωση της κατάθλιψης σε άτομο με διαγνωσμένη άνοια εξαρτάται από το κοινωνικό πλαίσιο, τη συχνά αναξιόπιστη αναφορά των συμπτωμάτων, την ευμεταβλητότητα των συμπτωμάτων κατάθλιψης, την υπερίσχυση των συμπτωμάτων άνοιας έναντι αυτών της κατάθλιψης.
Αντικειμενικά ελεγχόμενα σημεία (ανορεξία, απώλεια βάρους, διαταραχές ύπνου, επιβράδυνση) μπορεί να χρειασθεί να προσδιορίσουν τη διάγνωση σε πιο προχωρημένα στάδια της νόσου.
Η φαρμακευτική θεραπεία έχει όλες τις πιθανότητες να είναι αποτελεσματική σε αρχικά στάδια της νόσου, ενώ έχει ενδιαφέρον να επιχειρείται και σε σχετικά προχωρημένα στάδια της νόσου, όπου τα νεώτερα δεδομένα δεν αποκλείουν την αποτελεσματικότητα της φαρμακευτικής παρέμβασης σε κάθε μορφής άνοια (νόσο Alzheimer, αγγειακή, νόσο Parkinson).
Η απόφαση για φαρμακευτική παρέμβαση δεν πρέπει να επηρεασθεί από τη διαγνωστική κατηγορία και τη μορφή κατάθλιψης. Ήπιες και σοβαρές μορφές κατάθλιψης, δυσθυμική διαταραχή, αλλά και καταθλίψεις που δεν καλύπτουν όλα τα διαγνωστικά κριτήρια είναι πιθανόν να απαντήσουν στην αντικαταθλιπτική αγωγή.

Πηγή : isotimos.com