Προσέγγιση γιαβάς-γιαβάς από Τουρκία

02/02/2021 17:20

Μετά από σχεδόν πέντε χρόνια και έπειτα από μία μακρά περίοδο κρίσης και ψυχροπολεμικού κλίματος ξεκίνησαν στις 25 Ιανουαρίου του 2021 στο γραφείο του προέδρου Ερντογάν, στα ανάκτορα του Ντολμά Μπαχτσέ οι διερευνητικές επαφές Ελλάδας και Τουρκίας.

Του ΝΙΚΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΑ∆Η

Το στοίχημα της επόμενης μέρας μετά τις διερευνητικές για τις σχέσεις Αθήνας-Άγκυρας και η Δαμόκλειος Σπάθη των κυρώσεων

Η επιλογή του χώρου ήταν μια συμβολική κίνηση που αποφάσισε ο ίδιος ο Ερντογάν στην ευρεία σύσκεψη εξωτερικής πολιτικής που πραγματοποιήθηκε το βράδυ της επιστροφής του υπουργού Εξωτερικών της Τουρκίας Τσαβούσογλου από τις Βρυξέλλες. Μια συνειδητή επιλογή για να προσδώσει έναν πιο επίσημο χαρακτήρα στη συνάντηση των διπλωματών, στέλνοντας το κατάλληλο μήνυμα στην Ευρώπη.

Η «επικοινωνιακή έκπληξη» της συνάντησης αυτής των Τούρκων με τους Έλληνες διπλωμάτες ήταν δίχως άλλο η συμμετοχή του Ιμπραχίμ Καλίν, του έμπιστου εκπροσώπου του Ερντογάν. Η συμμετοχή του σχολιάστηκε από την Ευρώπη ως ένδειξη καλής θέλησης του Τούρκου προέδρου που αποδεικνύει την καλή του πρόθεση, ώστε να πετύχει να απομακρυνθεί και η παραμικρή πιθανότητα αναφοράς σε κυρώσεις τον Μάρτιο στις Βρυξέλλες. Μια δίχως άλλο επιτακτική ανάγκη για την Τουρκία η οποία νιώθει ιδιαίτερα βαριά την πίεση που ασκούν στην οικονομία της οι κυρώσεις των Ηνωμένων Πολιτειών και πολύ περισσότερο η αβεβαιότητα που επικρατεί στην Άγκυρα μετά την εκλογή Μπάιντεν και τη διαμόρφωση του επιτελείου του, που αναλαμβάνει τη Μέση Ανατολή και την ασφάλεια.

Μηνύματα

Ψάχνοντας να βρούμε μία άκρη στα όσα κεκλεισμένων των θυρών ειπώθηκαν στην πρώτη αυτή συνάντηση των αντιπροσωπειών, θα πρέπει να ρίξουμε το βλέμμα σε δύο γεγονότα.
Το πρώτο σχετίζεται με το μήνυμα του κ. Καλίν που ανήρτησε στο twitter, όπου επισημαίνει ότι «η Άγκυρα έχει την πλήρη βούληση για επίλυση όλων των προβλημάτων». Η ανάγνωση του μηνύματος είναι ότι η Τουρκία θέλει να βάλει στο τραπέζι όλα τα θέματα και τις διεκδικήσεις της, πράγμα που γινόταν πάντα στις διερευνητικές επαφές, αφού αυτές δεν είναι δεσμευτικές και στοχεύουν στο να βρεθούν τα σημεία εκείνα της σύγκλισης πάνω στα οποία μπορεί να οικοδομηθεί ένας διάλογος μεταξύ των δύο χωρών.

Αν η βούληση, λοιπόν, που εκφράζεται δια του μηνύματος Καλίν βρει ανταπόκριση τότε δεν αποκλείεται να οδηγηθούμε σε έναν διάλογο που να δείχνει στον ορίζοντα τη Χάγη, μια λύση που πρώτος ο Έλληνας πρωθυπουργός είχε την τόλμη να δείξει και ας ξέρει πολύ καλά ότι θα υπάρξει πολιτικό κόστος για την όποια κυβέρνηση που θα το επιχειρήσει, οποιαδήποτε χρονική στιγμή. Τώρα φαίνεται πως και η Τουρκία δεν απορρίπτει την πιθανότητα αυτή, αν και για να φτάσει στο ∆ιεθνές ∆ικαστήριο πρέπει να υπερκεράσει πολλά εμπόδια, εμμονές, διεκδικήσεις και παγιωμένες αντιλήψεις.

Κυρίως, όμως, η στόχευση της Τουρκίας είναι πως με πρόσχημα ότι βρίσκεται σε διαδικασία διαλόγου με την Ελλάδα, να πείσει τους Ευρωπαίους να μην επιβάλουν κυρώσεις. Ο συνδυασμός αυτών των προσχηματικών δηλώσεων παράλληλα με τις πιέσεις της Γερμανίας προς τους «δορυφόρους» της να μην υποστηρίξουν ένα καταστροφικό ενδεχόμενο κυρώσεων για την Τουρκία, εξασφαλίζει στο καθεστώς Ερντογάν την ασυλία για μια ακόμη φορά.

Το δεύτερο και ίσως πιο αντιπροσωπευτικό γεγονός που μπορεί να δείχνει τις τουρκικές διαθέσεις είναι η σχεδόν ταυτόχρονη με τις διερευνητικές επαφές δημοσίευση από το επίσημο τουρκικό πρακτορείο Anadolou, μιας ανάλυσης του πανεπιστημιακού Haci Mehmet Boyraz, στην οποία καταγράφονται όλες οι τουρκικές απαιτήσεις που η Άγκυρα θέλει να βάλει στο τραπέζι των διερευνητικών επαφών.

Το κείμενο που υπογράφει ο πανεπιστημιακός ερευνητής Haci Mehmet Boyraz, υποστηρίζει ότι η επανέναρξη των διερευνητικών επαφών δείχνει την κατάλληλη στιγμή για την Ελλάδα να αναζητήσει βιώσιμες λύσεις στα προβλήματά της με την Τουρκία και εκτιμά ότι όσο συχνά κι αν έχουν επαφές οι δύο πλευρές, δεν πρόκειται να υπάρξουν «ρεαλιστικές λύσεις», αν η Ελλάδα δεν αλλάξει την «άδικη συμπεριφορά της», που βασίζεται – όπως αναφέρει – αποκλειστικά «στα δικά της συμφέροντα».

Ο Boyraz δεν παραλείπει να αναφερθεί στην πρόθεση της Ελλάδας να επεκτείνει μονομερώς τα χωρικά της ύδατα στα 12 μίλια – επαναφέροντας το casus belli, σημειώνοντας χαρακτηριστικά, ότι η Ελλάδα θέλει 12 μίλια «ακόμα και για τις βραχονησίδες της» και καταγράφει μεθοδικά και συνολικά όλες τις τουρκικές απαιτήσεις, όπως είναι η «παραβίαση συνθηκών» από την ελληνική πλευρά με την τοποθέτηση στρατιωτικής δύναμης στη Μεγίστη και την πραγματοποίηση στρατιωτικών ασκήσεων στη Χίο και στη Λήμνο, επιχειρώντας μάλιστα έτσι να δικαιολογηθεί και η παρουσία της «τουρκικής Στρατιάς του Αιγαίου» σαν απάντηση στις «ελληνικές παραβιάσεις». Ο Boyraz εκτιμά πως η Ελλάδα θα θελήσει παράνομα να επεκτείνει και τον εθνικό της εναέριο χώρο, στα 10 μίλια, προσθέτοντας έτσι μία επιπλέον απαίτηση στο τραπέζι των διερευνητικών επαφών. Ειδική αναφορά γίνεται και στο Κυπριακό, όπου για άλλη μία φορά μιλάει ξεκάθαρα για «λύση» δύο κρατών!

Απαιτήσεις

Η ανάλυση αυτή που δημοσιεύθηκε στη συγκεκριμένη χρονική στιγμή έχει τον σκοπό της. Οι Τούρκοι, όντας φύσει αφερέγγυοι, σκοπεύουν στην επόμενη κιόλας συνάντηση με την ελληνική αντιπροσωπεία στην Αθήνα – τον Μάρτιο πιθανότατα – να θέσουν στο τραπέζι και πάλι όλες τις απαιτήσεις τους. Η δημοσίευση της ανάλυσης Boyraz αυτόν ακριβώς τον σκοπό εξυπηρετεί. Το ρόλο του «λαγού» από την πλευρά της Άγκυρας.

Η Ελλάδα, λοιπόν, πρέπει να ζυγίσει καλά τα δεδομένα. Πορευόμαστε, σε έναν γύρο διερευνητικών επαφών -μη μπορώντας βέβαια να τον αρνηθούμε, γιατί έτσι η Τουρκία θα αποκτήσει διαπιστευτήρια διαλλακτικής δύναμης– με ένα μάλλον προεξοφλημένο αποτέλεσμα, αφού είναι σχεδόν σίγουρο πως η Τουρκία θα βάλει και πάλι με ακόμη πιο επιτακτικό τρόπο στο τραπέζι τις γκρίζες ζώνες στο Αιγαίο, την αποστρατικοποίηση νησιών και την αναθεώρηση της Συνθήκης της Λωζάνης και δυστυχώς σε ένα περιβάλλον μάλλον αρνητικό, αφού πίσω μας υπάρχει μια Ευρώπη με προεξάρχουσα τη Γερμανία που αξιολογεί ως σημαντικότερη την Τουρκία από την αλληλεγγύη σε ένα κράτος-μέλος της ΕΕ.

Ποια θα είναι η τελική στάση της ελληνικής κυβέρνησης έναντι όλων των παραπάνω, δεν είναι ευκρινές. Το σίγουρο είναι πως οι διερευνητικές δεν θα λύσουν ζητήματα, ούτε θα αλλάξουν τις εκατέρωθεν θέσεις των δύο μερών.

Όπως δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «ΜΠΑΜ» που κυκλοφορεί