PLUS
Βλέπεις τη λέξη «Μετά» αποτυπωμένη σε ένα βιβλίο. Αναρωτιέσαι αυτόματα και εύλογα: Μετά από τι; Μετά από ποιον; Μετά από πού; Αρχίζεις και διαβάζεις. Κάθε σελίδα που γυρίζεις διαπιστώνεις ότι η απάντηση είναι απλή. Ξεκάθαρη. Μετά από τα πάντα. Μετά από παντού. Μετά απ’ όλους.
Του ΣΤΑΥΡΟΥ ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΥ
Ο κορυφαίος μουσικός επιμελητής Στέλιος Χατζημιχαήλ μας μιλάει για το πρώτο συγγραφικό αποτύπωμά του.
Μέσα από την Ελένη, την πρωταγωνίστριά του, ο Στέλιος Χατζημιχαήλ δίνει τη σωστή διάσταση για όσα ακολουθούν μετά από κάθε απόφασή της. Μετά από κάθε πράξη της. Μετά από κάθε φράση της.
Με πολύχρονη εμπειρία στο ραδιόφωνο, άλλωστε, ο Στέλιος έχει αντιληφθεί την επίδραση που έχει στον μικρόκοσμό μας ό,τι λέμε και ό,τι πράττουμε. Έτσι επηρεάζει και το δικό της περιβάλλον η Ελένη. Άλλοτε με την απόφασή της να γίνει ηθοποιός, ενίοτε με τις σχέσεις της, με την έκτρωση που κάνει για να μη δεσμεύσει τον Τάκη.
Πάνω απ’ όλα, όμως, το «Μετά» αναδεικνύει και την εσωτερική παρόρμηση του συγγραφέα να δείξει ότι η ζωή συνεχίζεται. Ότι δεν σταματάει σε ένα γεγονός. Ούτε καν στην απώλεια ενός έρωτα. Ούτε καν στη συνταξιοδότηση. Μας το αποδεικνύει, άλλωστε, η ιστορία. Από την ωραία Ελένη του Μενέλαου έως την Ελένη του Στέλιου, η Ελλάδα είναι γεμάτη από κάθε Ελένη που αφήνει τη θέση της στην επόμενη και μετά ακολουθεί η άλλη σε αυτόν τον αέναο κύκλο της ζωής.
Αν θέλαμε να περιγράψουμε με στίχους το πρώτο συγγραφικό αποτύπωμα του Στέλιου Χατζημιχαήλ, θα δανειζόμασταν είτε του Νίκου Γκάτσου, επειδή αποτυπώνει άψογα την ιστορία της Ελένης, είτε του Νίκου Βουρλιώτη. Ο πρώτος έγραψε ότι κάτω στον Πειραιά, στα Καμίνια, υπάρχει φτώχεια, καλή καρδιά, μα και γκρίνια. Η φτώχεια από την οποία ξέφυγε η Ελένη μέσα από την υποκριτική. Η καλή καρδιά επιβεβαιώνεται στη διάρκεια του βίου που διάγει η Ελένη, η γκρίνια εμφανίζεται άμεσα, από την ημέρα που αποφασίσει να γίνει καλλιτέχνις. Όσο για τον NiVO, μας μπόλιασε με τη νοσταλγία που νιώθουμε όλοι μας για να γυρίσουμε στην παλιά μας γειτονιά, στη Νίκαια, στην Κοκκινιά. Όμως ας αφήσουμε τον Στέλιο να μας ξετυλίξει το δικό του κουβάρι των σκέψεων για την Ελένη, αλλά και των αποκαλύψεων για τα αληθινά περιστατικά που καταγράφει στο βιβλίο του. Η ιστορία του, άλλωστε, κινείται στη συνοριογραμμή της πραγματικότητας και της μυθοπλασίας.
– Είναι δύσκολο να πάρεις συνέντευξη από έναν φίλο σου. Οπότε θα αρχίσω από την πιο απλή ερώτηση. Τι είναι το «Μετά»;
– Επειδή και για μένα είναι δύσκολο να έχω απέναντί μου έναν φίλο και να συζητάμε για τη δουλειά μου, γι’ αυτό θα το αντιμετωπίσω αλλιώς. Πίνουμε καφέ και λέμε τα σχέδιά μας. Το «Μετά» όμως δεν είναι πια σχέδιο, ούτε απλώς ένα όνειρο. Είναι μια πραγματικότητα. Βγήκε το βιβλίο και είναι όλα αυτά που μάθαινα, που ζούσα όλα αυτά τα χρόνια στον καλλιτεχνικό χώρο. Στην αρχή ήθελα να μεταφέρω κάποιες συμβουλές, σοφές κουβέντες, που μου έλεγαν οι διάσημοι που γνώρισα. Στην πορεία όμως βγήκαν και τα άσχημα, που είχα μάθει.
– Αναδεικνύει ο τίτλος και κάποια εσωτερική ανάγκη να μείνεις ενεργός μετά την ολοκλήρωση της συνεργασίας σου με το ραδιόφωνο;
– Στην αρχή δεν το είδα έτσι. Ύστερα όμως κατάλαβα πως η συγγραφή ενός βιβλίου ήταν και το δικό μου «μετά». Σκέψου ότι οι ραδιοφωνικές εκπομπές μου με κρατούσαν απασχολημένο κάθε μέρα και όλη μέρα. Και όταν ήρθε η ώρα της σύνταξης έμεινα να κοιτάζω το ταβάνι και να θυμάμαι. Δεν το άντεχα, δεν μπορούσα να πιστέψω πως δεν θα είχα να κάνω τίποτα. Μετά από παρακίνηση ενός πολύ δικού μου ανθρώπου, «δεν σε φοβάμαι εσένα, ξέρω ότι σου αρέσει να γράφεις, κάτι θα γράψεις σίγουρα», έτσι ξεκίνησα να γράφω.
– Άραγε πώς περνάει το 24ωρο ενός ανθρώπου που είχε μάθει να δουλεύει τόσες ώρες σε καθημερινή βάση και παράλληλα να συναναστρέφεται με πολύ κόσμο;
– Τώρα βέβαια δεν συναναστρέφομαι με πολύ κόσμο, αλλά το 24ωρο είναι τόσο γεμάτο που με κάνει να απορώ πολλές φορές. Ειδικά όταν έγραφα το βιβλίο, δεν μου έφτανε το 24ωρο. Έπεφτα να κοιμηθώ στις 3 το πρωί και όλο κάτι σκεφτόμουν, άνοιγα και πάλι τον υπολογιστή και πήγαινε πια 5 το πρωί για να κοιμηθώ. Στις 11 πάλι ξύπνιος, να γράφω, να διορθώνω, να προσθέτω. Γύρω μου να γκρεμίζεται ο κόσμος κι εγώ να ασχολούμαι με την Ελένη, την Ντόρα, τον Τάκη, τον Έρικ και όλους τους ήρωές μου. Κι ενώ πίστευα πως η δουλειά μου στο ραδιόφωνο με κρατούσε απασχολημένο ολόκληρη τη μέρα, διαπίστωσα πως η νέα μου ενασχόληση με κρατούσε απασχολημένο και τη νύχτα.
– Να επανέλθουμε, όμως, στο βιβλίο. Επειδή έχω διαβάσει 109 σελίδες, καταλήγω στο συμπέρασμα ότι η πρωταγωνίστριά σου, Ελένη, είναι υπαρκτό πρόσωπο. Κάνω λάθος;
– Δεν είσαι ο μόνος. Όλοι αυτό με ρωτάνε. Όχι, δεν είναι υπαρκτό πρόσωπο, είναι ένα φανταστικό πρόσωπο που μέσα από αυτό μπόρεσα να μεταφέρω όλα τα γεγονότα που έμαθα, όλες αυτές τις καταστάσεις που έζησα.
– Πόσες από τις ιστορίες που βιώνει η Ελένη έχουν υπόβαθρο στην πραγματικότητα;
– Η βασική ερωτική ιστορία είναι τελείως φανταστική. Όμως όλα όσα ζει στον χώρο όπου κινείται, τραγούδι και θέατρο, είναι όλα αληθινά. Και τα καλά αλλά και τα άσχημα. Όπου δυστυχώς τα φωτεινά είναι πολύ λιγότερα από τα σκοτεινά. Αλλά είναι αλήθειες.
– Τι θα συνέβαινε αν έβαζες τα πραγματικά ονόματα στο βιβλίο;
– Ούτε που θέλω να το σκέφτομαι. Θα έπρεπε να αλλάξω όνομα, πρόσωπο και χώρα. Ένας ακόμη λόγος που τα αναφέρω είναι γιατί βαρέθηκα να ακούω πόσο κακοί είναι οι σημερινοί νέοι και πόσο καλοί είμαστε εμείς οι παλαιότεροι. Ξεχνάμε βέβαια πως η δική μας γενιά ευθύνεται για τη νεότερη γενιά. Όχι, το καλό και το κακό θα υπάρχουν πάντα. Απλώς τότε δεν έβγαιναν στην επιφάνεια. Ίσως κάποιοι να έβγαζαν στη φόρα, σε κάποια έντυπα, κάποια γεγονότα, αλλά κι εκείνοι το έκαναν χωρίς να αναφέρουν ονόματα.
– Το έχουν διαβάσει άνθρωποι του χώρου, τον οποίο περιγράφεις; Εννοώ ηθοποιοί, τραγουδιστές, ποδοσφαιριστές;
– Μια ηθοποιός που το διάβασε με πήρε τηλέφωνο και μου είπε «και λίγα λες», η οποία αναγνώρισε, πίσω από τα ψευδώνυμα, τους πάντες. Και ένας ποδοσφαιριστής, βετεράνος, μου είπε γελώντας «γιατί μου άλλαξες το όνομα;». Αναγνώρισε κι εκείνος τον εαυτό του μέσα σε αυτά που γράφω. Ο κόσμος που το έχει διαβάσει με ρωτάει αν έχουν καταλάβει σωστά για το ποιος είναι ο ένας κι ο άλλος. Εγώ πάντως επιβεβαιώνω μόνο τους καλούς.
– Τι σκέφτεται ο Στέλιος Χατζημιχαήλ για την επόμενη μέρα; Θα ετοιμάσεις… αδελφάκι;
– Έχω ήδη στο μυαλό μου δύο ιδέες, αλλά δεν μπορώ να φύγω από την ιστορία της Ελένης. Τους αγαπάω αυτούς τους ανθρώπους που δημιούργησα. Έγιναν δικοί μου, φίλοι συγγενείς μου… Έτσι λοιπόν αντί για αδελφάκι, θα ετοιμάσω… παιδάκι. Θα μου άρεσε όλη αυτή την ιστορία να τη δω σε σίριαλ και αυτό προσπαθώ τώρα. Για να καταλάβεις πόσο πολύ ζεστά το έχω πάρει, γράφω σκηνές, τις ντύνω με μουσικές και τραγούδια. Σκέφτομαι ηθοποιούς που θα μπορούσαν να υποδυθούν τους ρόλους. Και το καλό είναι πως υπήρξε κάποιο ενδιαφέρον από αρμοδίους. Το αν θα γίνει ή όχι, θα το δείξει ο χρόνος.
– Θα είχαν ενδιαφέρον οι συνεντεύξεις που έχεις κάνει κατά καιρούς στο ραδιόφωνο. Κάτι σαν το Facebook των καλεσμένων και φίλων σου. Καλύτερος είναι ο Ζούκερμπεργκ που βάπτισε την πλατφόρμα του Meta; Να το κάνεις εσύ ανάποδα…
– Τελικά με ξέρεις πολύ καλά, γιατί όντως στην αρχή το είχα σκεφθεί, πριν αρχίσω να γράφω το «Μετά». Αλλά αυτό το έκαναν πολλοί. Προτίμησα λοιπόν το παρασκήνιο, παρά τη σκηνή. Προτίμησα να κρατήσω το «πριν ανοίξει το μικρόφωνο». Τη γνωριμία και τις κουβέντες που κάναμε. Και πίστεψέ με, για μένα είχαν μεγαλύτερο ενδιαφέρον, και δεν εννοώ από την κουτσομπολίστικη πλευρά. Οι σοφές συμβουλές τους, που το μετάνιωσα όταν δεν ακολούθησα κάποιες από αυτές. Σοφοί άνθρωποι. Και όπως λέει η ηρωίδα μου σε κάποιο σημείο, «ναι, υπάρχουν και τιποτένιοι άνθρωποι στον χώρο της τέχνης, αλλά υπάρχουν και σπουδαίοι, κι εγώ αυτούς ακολουθούσα».
– Θα κλείσω με μια προσωπική απορία. Πώς μπορεί ένας άνθρωπος να παραμείνει για τόσα χρόνια αγαπητός σε όλους, όταν ο χώρος από μόνος του προκαλεί προστριβές και ίντριγκες;
– Σε ευχαριστώ που με θεωρείς αγαπητό. Όπως ευχαριστώ κι εκείνους που με βλέπουν έτσι. Και το διαπίστωσα όταν είδα με πόση αγάπη αγκάλιασαν το βιβλίο μου άνθρωποι που δουλέψαμε χρόνια μαζί. Πάντα βέβαια υπάρχουν κάποιοι που θα έχουν έναν κακό λόγο για σένα. Μα το πρόβλημά τους δεν είσαι εσύ, αλλά ο ίδιος τους ο εαυτός. Γιατί πολύ απλά έχουν έναν κακό λόγο για όλους. Εμένα με ενδιαφέρει η γνώμη των ανθρώπων που εκτιμώ. Ο χώρος αυτός όντως έχει ανταγωνισμό. Έχει ίντριγκες, κακίες… Προσπάθησα τόσα χρόνια να μη βλάψω κανέναν. Ποτέ δεν έδωσα σημασία σε ό,τι κι αν γινόταν πίσω από την πλάτη μου. Ίσως εκείνη τη στιγμή να στενοχωριόμουν, κάποιες φορές να θύμωνα. Και πάλι θα χρησιμοποιήσω λόγια της ηρωίδας μου: «Όσο κακό και να μου κάνεις, εσύ θα παραμείνεις δυστυχισμένη», λέει σε κάποιαν που όντως της έκανε κακό. Και έτσι πιστεύω πως είναι. Το θέμα λοιπόν είναι πολύ απλό. Και γι’ αυτόν που τα δημιουργεί αλλά και για όποιον τα υφίσταται. Να μπορέσεις να χαμηλώσεις το εγώ σου. Δεν έγινε και τίποτα, βρε αδελφέ. Μια δουλειά κάνουμε. Και κλείνοντας θα ήθελα να σου πω τη συμβουλή που μου έδωσε η Τζένη Καρέζη στο ξεκίνημά μου. «Πρώτα να φροντίσεις να έχεις ισορροπημένη προσωπική ζωή, γιατί μόνο τότε θα μπορέσεις να αντιμετωπίσεις και τα καλά αλλά και τα άσχημα του επαγγέλματος με σύνεση».
