Στην υγειά των αχάριστων

12/08/2020 19:44

Όταν ο Αλέκος Ζαζόπουλος τραγουδούσε «στην υγειά της αχάριστης» προφανώς και δεν φανταζόταν ότι θα ερχόταν η μέρα που θα μάθαινε ότι ο Άρειος Πάγος θα αποφάσιζε την επιβολή κυρώσεων στην… αχαριστία.

Ρεπορτάζ ΣΤΑΎΡΟΣ ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΎΛΟΣ

Τρεις αποφάσεις-λαβράκια όπου ο Άρειος Πάγος ακυρώνει κατάφωρες αδικίες από αντικοινωνικές συμπεριφορές

Το άσμα κυκλοφόρησε το 2006 και οι μαζικές αποφάσεις για τους απανταχού αγνώμονες άρχισαν να εκδίδονται το 2020. Ούτε απόγονος του… Νοστράδαμου να ήταν ο γνωστός αοιδός. Η ουσία, όμως, δεν αλλάζει. Το ρεφρέν του τραγουδιού «κουμπώνει» τέλεια στην ετυμηγορία του Αρείου Πάγου. «Στην υγειά της αχάριστης που δεν άξιζε τόσο και μπορούσα για χάρη της τη ζωή μου να δώσω», αναφέρει ο στίχος. Και από τις εφετινές αποφάσεις προκύπτει ότι όσοι προσέφυγαν στη Δικαιοσύνη… είχαν δώσει πολλά. Κυρίως ακίνητα. Τα οποία, βέβαια, πήραν πίσω. «Στην υγειά της επόμενης που θα έχει αισθήματα. Στην υγειά της επόμενης που δεν ψάχνει για θύματα», προσθέτει επίσης το ρεφρέν και φαίνεται πως έτσι σκεφτήκαν πολλοί από αυτούς που ζήτησαν τη συνδρομή των δικαστών για να αποκατασταθούν οικονομικά, αλλά κυρίως ηθικά.

Ο παιδίατρος και η νοσηλεύτρια

Η πρώτη υπόθεση που προκάλεσε θόρυβο αποτέλεσε την κορυφή του παγόβουνου για ένα παντρεμένο ζευγάρι από τη Λέσβο. Ο άντρας, παιδίατρος στο επάγγελμα, έδωσε, με δωρεά, 60.000 ευρώ στη νοσοκόμα σύζυγό του για να αγοράσουν εξ αδιαιρέτου το σπίτι που θα στέγαζαν τον έρωτά τους. Τα πράγματα βέβαια δεν πήγαν όπως τα σχεδίασαν και κάποια στιγμή, οι δυο τους έφτασαν στο διαζύγιο. Και τότε, αντί να επιστρέψει η νοσηλεύτρια τα χρήματα της δωρεάς, απαίτησε και 100.000 ευρώ για να συναινέσει στον χωρισμό τους. Η υπόθεση έφτασε στα δικαστήρια το 2011 και τελεσεδίκησε στις 11 Νοεμβρίου 2019 με τη συνεδρίαση του Αρείου Πάγου. Η απόφαση, ωστόσο, εκδόθηκε το 2020. Ενδιάμεσα του δικαστικού αγώνα το Εφετείο αναγνώρισε ως νόμιμη την ανάκληση της δωρεάς των 60.000 ευρώ, ποσό με το οποίο η σύζυγος αγόρασε στο όνομά της το 1/2 εξ αδιαιρέτου του ακινήτου, «λόγω αχαριστίας στο πρόσωπο του δωρητή», και τη διέταξε να αποδώσει το εν λόγω ακίνητο στον πρώην σύζυγό της. Σύμφωνα με τους εφέτες, αποδείχθηκε ότι οι εξακολουθητικές ενέργειες της πρώην συζύγου «αποτελούν, κατά την κοινή αντίληψη, βαριά αντικοινωνική και σε κάθε περίπτωση αντισυζυγική συμπεριφορά, που αποδεικνύει έλλειψη συναισθήματος ευγνωμοσύνης προς τον δωρητή γιατί (οι ενέργειές της) αντιβαίνουν στις κρατούσες στην κοινωνία αντιλήψεις περί ηθικής και ευπρέπειας, καθώς και της κοινωνικά και ηθικά αποδεκτής συμπεριφοράς μεταξύ συζύγων και στοιχειοθετούν την, κατά την έννοια του άρθρου 505 Α.Κ., αχαριστία που δικαιολογεί την ανάκληση της δωρεάς». Με τη σειρά τους οι αρεοπαγίτες επιβεβαίωσαν και επικύρωσαν το δια ταύτα της εφετειακής απόφασης.

Ο συνταξιούχος και η χήρα από την Αλβανία

Άλλο ένα περιστατικό μεταξύ πρώην συζύγων διαδραματίστηκε στην άλλη πλευρά της Ελλάδας, το Ιόνιο. Με τη συνταξιοδότησή του στη Γερμανία, όπου εργαζόταν ως μηχανικός, ένας Έλληνας επέστρεψε στη γενέτειρά του, τη Λευκάδα και η ανάγκη του για οικιακή βοηθό μετέτρεψε σε ερωτική την επαγγελματική σχέση του με 41χρονη Αλβανίδα. Στα 69 του, ο συνταξιούχος παντρεύτηκε και από τότε άρχισαν τα προβλήματα. Με συμβολαιογραφική πράξη δώρισε το 2003 στην τότε σύζυγό του σπίτι 231 τ.μ. επί οικοπέδου 462 τ.μ., με μελλοντική δυνατότητα δόμησης ακόμη 184 τ.μ., ενώ ο ίδιος κράτησε εφ’ όρου ζωής την επικαρπία. Στη συνέχεια εισήγαγε χρήματα από τη Γερμανία και επέκτεινε το ακίνητο για να μείνουν σε αυτό τα παιδιά που είχε η 41χρονη από τον πρώτο γάμο της. Όταν τέλειωσαν τα χρήματα και αφού ο συνταξιούχος είχε ξεπεράσει τα 80 χρόνια, η Αλβανίδα προχώρησε σε ερωτική σχέση με Eλληνογερμανό. Τότε ο άνδρας προχώρησε σε ανάκληση των δωρηθέντων, με την επικύρωση του Αρείου Πάγου.

Ο θείος στο καφενείο, η ανιψιά στο σπίτι

Άλλη μία υπόθεση που ταρακούνησε φέτος όσα νομίζαμε ως δεδομένα αφορά τη σχέση ενός ηλικιωμένου άνδρα και της ανιψιάς του. Ο πρώτος έγραψε στη δεύτερη το σπίτι του με την ελπίδα ότι θα είχε κάποια φροντίδα λόγω ηλικίας. Τελικά, όμως, η ανιψιά θεώρησε πιο σωστό τον εγκλεισμό του ηλικιωμένου συγγενή της σε γηροκομείο. Ο άνθρωπος, όμως, δεν άντεξε. Σηκώθηκε κι έφυγε. Αλλά όταν επιχείρησε να μπει στο σπίτι του, η κλειδαριά είχε αλλάξει. Έτσι, αναγκάστηκε να ζητήσει να τον φιλοξενήσουν σε καφενείο του χωριού, πέριξ της Ορεστιάδας. Με τη διαπίστωση ότι συντελέστηκε βαρύ παράπτωμα αχαριστίας, το Α2 Πολιτικό Τμήμα του Αρείου Πάγου υποχρέωσε τελεσίδικα την ανιψιά να επιστρέψει στον θείο της το σπίτι που είχε αποκτήσει με δωρεά.

Η βαρύτητα του παραπτώματος από αντικειμενική άποψη

Στην αναζήτηση των αποφάσεων που έχει εκδώσει ο Άρειος Πάγος θα βρει ο καθένας λαβράκια. Όπως θα διαπιστώσει ότι και τα προηγούμενα χρόνια εκδόθηκαν αποφάσεις που ακύρωσαν δωρεές εξαιτίας παραπτωμάτων αχαριστίας. Απλά, φέτος ξεπέρασαν κάθε προηγούμενο και σε συνδυασμό με την καραντίνα, οι κυρώσεις στους αχάριστους σήκωσαν …σκόνη. Κατά το άρθρο 505 του ΑΚ, «ο δωρητής έχει δικαίωμα να ανακαλέσει τη δωρεά, αν ο δωρεοδόχος φάνηκε με βαρύ του παράπτωμα αχάριστος απέναντι στο δωρητή, στον σύζυγο ή σε στενό συγγενή του και ιδίως αν αθέτησε την υποχρέωσή του να διατρέφει τον δωρητή». Ως αχαριστία, κατά την έννοια της διάταξης αυτής, η οποία δικαιολογεί την ανάκληση της δωρεάς, θεωρείται η βαριά αντικοινωνική συμπεριφορά ή διαγωγή του δωρεοδόχου, που αποτελεί παράβαση των κανόνων του δικαίου ή των αντιλήψεων περί ηθικής και ευπρέπειας, που επικρατούν στην κοινωνία και οφείλεται σε υπαιτιότητά του, προσβάλλει, δε, άμεσα αγαθά του δωρητή. Έτσι, αχαριστία μπορεί, κατά τις περιστάσεις, να αποτελεί και η χωρίς σοβαρό λόγο αδιαφορία του δωρεοδόχου γενικώς για την τύχη του δωρητή, όταν ο τελευταίος έχει ανάγκη περίθαλψης και οικονομικής ενίσχυσης, έστω και αν η δωρεά δεν συμφωνήθηκε υπό τον όρο της διατροφής του, όπως και η καταφρόνησή του με λόγο και έργο.

Τα κριτήρια

Κριτήρια της βαρύτητας του παραπτώματος από αντικειμενική άποψη είναι ο δεσμός δωρητή και δωρεοδόχου, τα ελατήρια της δωρεάς και η αξία του αντικειμένου της, όπως και ο τρόπος ενέργειας και ο χαρακτήρας του δωρεοδόχου και το τυχόν συντρέχον πταίσμα του δωρητή, της συζύγου του ή στενού συγγενούς του, ενώ από υποκειμενική άποψη πρέπει να αποτελεί εκδήλωση αξιόμεμπτης συμπεριφοράς, ενδεικτική της έλλειψης ευγνωμοσύνης στην αφιλοκερδή χειρονομία του δωρητή. Το ζήτημα αν η καταδεικνύουσα την αχαριστία συμπεριφορά ή διαγωγή του δωρεοδόχου συνιστά ή όχι βαρύ παράπτωμα αυτού, κρίνεται από τον δικαστή, ο οποίος για τη διαμόρφωση της κρίσης του εκτιμά την συμπεριφορά αυτήν με βάση αντικειμενικά κριτήρια, λαμβάνοντας υπόψη και τον βαθμό της υπαιτιότητας του δωρεοδόχου και τυχόν συντρέχον πταίσμα του δωρητού ή του συζύγου ή στενού συγγενούς του και αποφαίνεται αν η υπ` αυτού γενόμενη δεκτή, ως εμπίπτουσα κατ’ αντικειμενική κρίση στις νομικές έννοιες του βαρέος παραπτώματος και της αχαριστίας, συμπεριφορά του δωρεοδόχου συνιστά στη συγκεκριμένη περίπτωση βαρύ παράπτωμα και αχαριστία. Η κρίση αυτή του δικαστηρίου της ουσίας ελέγχεται αναιρετικώς, όχι ως προς το εάν έλαβαν χώρα τα συνιστώντα το βαρύ παράπτωμα και την αχαριστία πραγματικά περιστατικά, αλλά ως προς την περαιτέρω αξιολόγηση αν τα περιστατικά, όπως τα δέχθηκε ο δικαστής της ουσίας ότι απεδείχθησαν, πληρούν ή όχι το πραγματικό των νομικών εννοιών του βαρέως παραπτώματος και της αχαριστίας και κατά συνέπεια δικαιολογούν ή αποκλείουν την εφαρμογή του άρθρου 505 Α.Κ. (πρβλ. Α.Π. 109/2010, Α.Π. 1719/2009, Α.Π. 982/2004).

Ανάκλιση δωρεάς

Εξάλλου, κατά το άρθρο 509 παρ.1 ΑΚ η ανάκληση της δωρεάς γίνεται με άτυπη σχετική δήλωση του δωρητή προς το δωρεοδόχο, συνεπώς και με αγωγή, τα δε αποτελέσματα της ανάκλησης επέρχονται ευθύς ως περιέλθει η δήλωση σ` αυτόν περί ανακλήσεως ή τον νόμιμο αντιπρόσωπο του και εφόσον ο λόγος της ανάκλησης είναι αληθινός και δύναται να δικαιολογήσει την ανάκληση. Για την ευδοκίμηση της αγωγής περί ανακλήσεως της δωρεάς πρέπει, αφενός, ο λόγος αχαριστίας να υπάρχει κατά το χρόνο της ανάκλησης, αφετέρου να αποδείξει ο ενάγων την αλήθεια του αναφερόμενου στη δήλωση ανάκλησης λόγου και αν αυτός αφορά στην επιδειχθείσα από το δωρεοδόχο αχαριστία να αποδείξει το έναντι του βαρύ παράπτωμα από το οποίο προήλθε αυτή», αναφέρει το σκεπτικό των Αρειοπαγειτών.