Σύρια ώρα μηδέν – Γιατί ο Ερντογάν επιτίθεται στη Σύρια;

Από την Αλεξάνδρα Χριστίνα Ιωάννου

Η Τουρκία εδώ και πέντε ημέρες σφυροκοπά τη Συρία. Η Αμερική με τη στάση της δημιουργεί παγκόσμια ανησυχία. Οι Κούρδοι βασικός στόχος των Τούρκων μάχονται με κάθε δυνατό τρόπο προκειμένου να προασπίσουν τα εδαφικά και όχι μόνο δικαιώματά τους.

Η Ρωσία παρακολουθεί και το πάρτι εντυπώσεων καλά κρατεί την ώρα που για μία ακόμη φορά χάνονται αθρόα ανθρώπινες ζωές. Ο ISIS παραμονεύει και όλα αυτά διαδραματίζονται στη Συρία. Σε μία χώρα που το καθεστώς της είναι τυραννικό, ο Άσαντ έχει διεθνώς καταδικαστεί για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας και τα θύματα ενός ακόμη πολέμου θα πρέπει να επιλέξουν το λιγότερο κακό. Γιατί καλό δεν υπάρχει όσο η Διεθνής Κοινότητα δεν λαμβάνει δραστικές αποφάσεις και όσο η σφαγή συνεχίζεται στο βωμό γεωπολιτικών, εξοπλιστικών, εθνικιστικών και θρησκοληπτικών τερτιπιών…

Η απόφαση δε του Ντόναλντ Τραμπ να αποσύρει τα αμερικανικά στρατεύματα από τη ΒΑ Συρία όπου και πραγματοποιούνται οι επιθέσεις και να δώσει έτσι το πράσινο φως για τουρκική εισβολή σε μία κατεξοχήν κουρδική περιοχή, ανάβει μία ακόμη φωτιά σε μία χώρα που διανύει τον 9ο της χρόνο σε εμπόλεμη κατάσταση…

Και όλα αυτά έχοντας υπόψη ότι οι πολυετείς προσπάθειες για την πάταξη του Ισλαμικού Κράτους ενδέχεται να τεθούν σε σοβαρό κίνδυνο και πιθανότατα να αλλάξουν τις συμμαχίες στην περιοχή. Διότι ο απελπισμένος πληθυσμός, σε μία προσπάθεια να σωθεί και να «τιμωρήσει» όλους όσοι χρόνια τον καταδικάζουν, δεν είναι βέβαιο πού και πώς θα αποταθεί…

Και κάπως έτσι φουντώνει το φαινόμενο της θρησκευτικής τρομοκρατίας, δεν είναι η πρώτη φορά που το έχουμε δει και μάλλον – δυστυχώς – , δεν θα είναι και η τελευταία. Τέτοιες συνθήκες νοούνται ως ιδανικές για την καλλιέργεια φανατικών ισλαμιστών. Μην ξεχνούμε επίσης πως επίσημα υπάρχει μεγάλο χάσμα ανάμεσα στους ισλαμιστές και τους μωαμεθανούς.

Στο μυαλό του Τραμπ

Τα όσα επακολούθησαν της απόφασης του Ντόναλντ Τραμπ, σε μία απέλπιδα προσπάθειά του να κάμψει τις αρνητικές αντιδράσεις μετά την υποχώρηση των στρατευμάτων, μόνο γέλωτα και μεγαλύτερη αστάθεια μπορούν να προκαλέσουν. Χαρακτηριστικό είναι επίσης, πως η υποχώρηση των αμερικανικών στρατευμάτων, χαρακτηρίστηκε ως «πισώπλατο μαχαίρωμα», από τους Κούρδους, ενώ η διεθνής κοινότητα αδυνατεί να κατανοήσει τι έχει στο μυαλό του ο Τραμπ.

Μέσα σε ένα φρενήρη ρυθμό και με μπαράζ διαδικτυακών αναρτήσεων στο Twitter, ο Αμερικανός Πρόεδρος, σχεδόν ανακάλεσε την πρώτη του άποψη για τα όσα συμβαίνουν και αποκάλεσε «κακή» την ιδέα μιας τουρκικής εισβολής στη Συρία και πως σε περίπτωση που η Τουρκία τον… δυσαρεστήσει με κάποια λανθασμένη απόφαση ή κίνηση… θα την πληρώσει η οικονομία της. Κοινώς ο Τραμπ, δήλωσε πως θα την καταστρέψει. Μέσα σε ένα 24ωρο, έκανε δώρο στον Ερντογάν, μετά φάνηκε να του «τρίζει» τα δόντια και την ίδια στιγμή έκλεινε ραντεβού μαζί του στις ΗΠΑ για τις 13 Νοεμβρίου, επισημαίνοντας τη σπουδαιότητα της Τουρκίας ως εμπορικού εταίρου.

Και όλα αυτά ενώ η Άγκυρα ανακοίνωνε τους πρώτους βομβαρδισμούς κουρδικών θέσεων στο Βόρειο Ιράκ προκειμένου να αποκόψει τους Κούρδους της Συρίας. Μέσα σε όλα αυτά, βέβαια, ο Τραμπ δήλωνε πως: «Οι ΗΠΑ δεν έχουν εγκαταλείψει τους Κούρδους»…
Η τουρκική λίρα άρχισε να κατρακυλά, οι δημοκρατικοί (και όχι μόνο) στις ΗΠΑ άρχισαν να παραμιλούν με την παράνοια που χαρακτηρίζει τον πρόεδρο τους και που είναι το λιγότερο, κατώτερος των περιστάσεων για μία ακόμη φορά και η διεθνής κοινότητα παρακολουθεί, ω τι πρωτότυπο, μουδιασμένη, την επέλαση των Τούρκων, με τανκς να προκαλούν «σεισμό» στα social media, όπως το «You better visit Turkey first, before they visit you»… Πώς φτάσαμε όμως εδώ;

Το χρονικό

Επισήμως, στόχος της Τουρκίας είναι να δημιουργήσει μια «ασφαλή ζώνη» σε βάθος 32χλμ εντός των εδαφών της βορειοανατολικής Συρίας. Και αυτό γιατί στην περιοχή αυτή ο Ερντογάν υποστηρίζει πως θα επιστρέψουν περίπου 2.000.000 Σύροι πρόσφυγες – από τα συνολικά 3.500.000 που υπολογίζονται να φιλοξενούνται σήμερα στην Τουρκία. Άλλωστε, μην ξεχνούμε πως το προσφυγικό είναι μεγάλο αγκάθι για μία χώρα η οικονομία της οποίας βρίσκεται σε παρατεταμένη οικονομική ύφεση. Είναι, όμως, ο στόχος αυτός τόσο… αθώος; Μάλλον όχι.

Αυτό που ουσιαστικά έχει ως στόχο η Τουρκία είναι να «καθαρίσει» τη συγκεκριμένη περιοχή από τους Κούρδους μαχητές του YPG, που αποτελεί τη βασική συνιστώσα των Συριακών Δημοκρατικών Δυνάμεων αλλά και τους συμμάχους των ΗΠΑ στη μάχη κατά του Ισλαμικού Κράτους. Παράλληλα, ο επαναπατρισμός των Σύρων προσφύγων θα σημάνει και την αλλοίωση των πληθυσμιακών χαρακτηριστικών στην περιοχή όπου μέχρι σήμερα κυριαρχεί το κουρδικό στοιχείο, κάτι που απεχθάνεται και μάχεται η Τουρκία.
Για τον Ερντογάν το YPG και το σύνολο των Κούρδων μαχητών που παρεμπιπτόντως ήταν οι πρώτοι που ρίχτηκαν στη μάχη κατά των τζιχαντιστών, δεν είναι παρά ένα παρακλάδι του Kουρδικού Εργατικού Κόμματος (ΡΚΚ) που απειλεί την εδαφική ακεραιότητα της Τουρκίας και είναι χαρακτηρισμένο ως «τρομοκρατική οργάνωση», τόσο από την Τουρκία όσο και από τις ΗΠΑ. Και κάπου εκεί τα πράγματα περιπλέκονται περισσότερο… Εξου και η μόνιμη επωδός περί «μάχης κατά των τρομοκρατών» και οι συνεχείς δηλώσεις περί ζωτικής σημασίας στρατιωτική επιχείρηση για την ασφάλεια της Τουρκίας.

«Απειλή» οι Κούρδοι

Το θέμα, όμως, που γεννάται εδώ εύλογα, είναι γιατί η Τουρκία να αισθάνεται τόσο μεγάλη απειλή από τους Κούρδους;
Οι Κούρδοι συνιστούν τέσσερις συμπαγείς εθνικές μειονότητες που αριθμούν περί τα 30.000.000 ανθρώπους και ζουν σε ισάριθμα κράτη στη Μέση Ανατολή με μία ιδιαίτερα ρευστή πολιτική κατάσταση για ποικίλους λόγους. Στόχος τους ήταν ανέκαθεν η δημιουργία του Κουρδιστάν, ως ανεξάρτητου κράτους, ενώ στο Ιράκ έχει παραχωρηθεί καθεστώς ημι-αυτονομίας στην περιοχή όπου ζουν και η ΒΑ Συρία – που δέχεται την τουρκική εισβολή – έχει αυτοανακηρυχθεί σε αυτόνομο κουρδικό κράτος εντός της Συρίας.

Η Τουρκία όμως έχει στο έδαφός της τον μεγαλύτερο κουρδικό πληθυσμό και η δημιουργία ενός ανεξάρτητου Κουρδιστάν περνά μέσα από την απόσχιση εδαφών από την Τουρκία και δημιουργεί τρομερή ανασφάλεια λαμβάνοντας κανείς υπόψη πως οι Κούρδοι αποτελούν το 18% του πληθυσμού της χώρας, ζουν κυρίως στις ΝΑ περιοχές και πιέζουν εδώ και δεκαετίες για την εκχώρηση καθεστώτος αυτονομίας. Το PKK έχει εμπλακεί σε ένοπλες συγκρούσεις με τους τουρκικές στρατιωτικές δυνάμεις πολλάκις ενώ τελευταία μέσω της δημιουργίας του αριστερού, φιλοκουρδικού κόμματος HDP οι πιέσεις προς την Άγκυρα έχουν αυξηθεί. Το αποτέλεσμα επί Ερντογάν ήταν βουλευτές και πλήθος δημάρχων που εκλέχθηκαν με το κόμμα όπως και στελέχη του να βρεθούν στη φυλακή.

Οι Κούρδοι τώρα της Συρίας ανέρχονται στο 8% περίπου του πληθυσμού της χώρας και ζουν κυρίως στα ΒΑ της χώρας. Εν μέσω του πολυετούς πολέμου, πάνοπλοι και μακριά από το κέντρο εξουσίας του Άσαντ τη Δαμασκό, οι Κούρδοι ανακήρυξαν ως αυτόνομο-ομόσπονδο κράτος την περιοχή της Rojava που στη γλώσσα τους σημαίνει «δυτικό Κουρδιστάν» και αποτελεί περίπου το 1/4 της χώρας. Αυτό φυσικά αποτελεί τρομερό αγκάθι στη γεωπολιτική ατζέντα της Τουρκίας, ακόμα και αν η παρουσία τους έχει βοηθήσει στη σταθερότητα στην περιοχή, αναφορικά με τα εγκλήματα του Άσαντ και τον πόλεμο ενάντια στον ISIS.

Φυσικά ούτε η αναδίπλωση Τραμπ, ούτε η έκτακτη σύγκληση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, δεν άλλαξαν την προαποφασισμένη επίθεση της Τουρκίας στη ΒΑ Συρία.

Από το απόγευμα της Τετάρτης άρχισαν οι αεροπορικές επιδρομές και χτυπήματα από το πυροβολικό, ενώ λίγο αργότερα ξεκίνησε και η χερσαία επίθεση. Χρειάστηκαν μόνο μερικές ώρες για να θυμίζει πλέον η περιοχή ένα βομβαρδισμένο τοπίο, με σπίτια να έχουν καταστραφεί ολοσχερώς τυλιγμένα στις φλόγες και τις φωνές και τον πόνο των αμάχων να είναι τα μόνα που να μπορούν να τα υποσκιάσουν… Οι φωτογραφίες με τα θύματα (πολλά από αυτά μικρά παιδία, μωρά και άμαχοι), κάνουν το γύρο του διαδικτύου.

Πέρα από τους Κούρδους, απώλειες είχαν και στην Τουρκία μετά από επιθέσεις αντιποίνων δυνάμεων του PKK/YPG σε παραμεθόριες πόλεις. Τουλάχιστον 6 άνθρωποι, μεταξύ αυτών ένα μωρό 9 μηνών κι ένα κοριτσάκι σκοτώθηκαν και δεκάδες τραυματίστηκαν από τις ρίψεις ρουκετών και οβίδων από τη Συρία. Ο κόσμος για μία ακόμη φορά παρακολουθεί έντρομος και αηδιασμένος μία τεράστια ανθρωπιστική καταστροφή, που είναι πολύ νωρίς ακόμα να καταλάβουμε το μέγεθος της ζημίας, και για την Ελλάδα ιδιαίτερα.

Θεόδωρος Τσίκας (Πολιτικός Επιστήμων, Διεθνολόγος):

«Αχαρτογράφητα ύδατα»

Κανείς δεν γνωρίζει με ακρίβεια τι μπορεί να σημαίνει  η μονομερής τουρκική στρατιωτική επιχείρηση στη βορειοανατολική Συρία. Ούτε είναι βέβαιο αν η Τουρκία θα συνεχίσει σε χρόνο και σε βάθος τις επιχειρήσεις ή θα τις τερματίσει σύντομα. Θα εξαρτηθούν πολλά από τη συνάντηση του προέδρου της Τουρκίας με τον πρόεδρο των ΗΠΑ στις αρχές Νοεμβρίου. Στην ουσία μιλάμε για αχαρτογράφητα ύδατα.

Κάθε κλιμάκωση των εχθροπραξιών θα έχει οδυνηρές συνέπειες για τα ανθρώπινα δικαιώματα, καθώς λόγω της αύξησης της βίας είναι πολύ πιθανή  η μετακίνηση εκατοντάδων χιλιάδων πολιτών που διαμένουν στην περιοχή. Θα απειληθεί η δυνατότητα παροχής ανθρωπιστικής βοήθειας, είτε σε όσους παραμένουν  στα σπίτια τους αλλά την έχουν ανάγκη είτε σε όσους διαμένουν σε προσφυγικούς καταυλισμούς.

Η απερίσκεπτη αυτή στρατιωτική επέμβαση μπορεί να έχει ως συνέπεια την περαιτέρω αποσταθεροποίηση της περιοχής  και την πιθανή ανάκαμψη της τρομοκρατικής οργάνωσης «Ισλαμικό Κράτος»/ISIS, λόγω του κενού από πρόωρη απόσυρση των συμμαχικών δυνάμεων – μεταξύ αυτών και των αμερικανικών – αλλά και της ενασχόλησης των κουρδικών δυνάμεων με τις τουρκικές.

Μια άλλη πιθανή αρνητική εξέλιξη θα ήταν οι Κούρδοι της Συρίας, μην έχοντας άλλες συμμαχίες, να στραφούν προς το αποτρόπαιο συριακό καθεστώς του προέδρου Άσαντ.  Το καθεστώς αυτό έχει καταπιέσει και ασκήσει απίστευτη βία σε βάρος του  ίδιου του λαού του, περιλαμβανομένου και του κουρδικού πληθυσμού. Είναι η αρχική και βασική αιτία που οδήγησε στον εμφύλιο πόλεμο της Συρίας. Θα ήταν τραγωδία, αντί αυτό να απομονωθεί, να εμφανιστεί τώρα ως «σωτήρας».  Διότι μαζί του θα συνεχίσουν τον ρόλο τους στη Συρία και στην ευρύτερη περιοχή οι σύμμαχοί του: το φανατικά θρησκόληπτο Ιράν, η τρομοκρατική σιιτική οργάνωση Χεζμπολάχ του Λιβάνου, και κυρίως η «αυταρχική δημοκρατία» της Ρωσίας του Πούτιν.

Η Ελλάδα πρέπει να κινηθεί πολιτικά, συντεταγμένη με τους εταίρους της στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Και φυσικά με τις αποφάσεις του ΟΗΕ. Ποτέ μόνη της, χωρίς συμμαχίες. Και πάντα να θυμάται ότι ανεξαρτήτως των εξελίξεων, είναι υποχρεωτικό να έχει ανοιχτούς διαύλους και διάλογο με την Τουρκία, τόσο για τη διευθέτηση των εκκρεμών ελληνοτουρκικών διαφορών όσο και για την επίλυση του Κυπριακού.

Είναι αναγκαίο να οργανώσει από τώρα την υποδοχή τυχόν νέων προσφύγων από την περιοχή. Είναι σαφές ότι οι διαχωρισμοί ανάμεσα σε πρόσφυγες και μετανάστες, δεν θα έχουν άμεσο πρακτικό αποτέλεσμα, ειδικά αν οι εμπόλεμες ζώνες επεκταθούν. Εκτός από ανθρωπιστικό καθήκον, είναι και νομική υποχρέωση της χώρας μας με βάση το Διεθνές Δίκαιο.