PLUS
Ανησυχητική αύξηση στη βία μεταξύ ανηλίκων και νέων καταγράφεται στη χώρα μας, που σχετίζεται με την κοινωνική και οικονομική κρίση των τελευταίων ετών και τις αρνητικές επιπτώσεις της στην οικογενειακή λειτουργικότητα.
Της ΑΛΕΞΙΑΣ ΣΒΩΛΟΥ
Πώς οι γονείς ή οι καθηγητές μπορούν να υποψιαστούν ότι ένα παιδί υφίσταται ακραίες συμπεριφορές.
Επίσης, άλλες αιτίες της αύξησης της βίας στη νεολαία περιλαμβάνουν την υπερέκθεση των παιδιών και των εφήβων σε ερεθίσματα ρητορικής μίσους στο Διαδίκτυο, αλλά και το σχετικό έλλειμμα εκπαίδευσης στο σχολείο, όπως εξηγεί η Άρτεμις Τσίτσικα, αναπληρώτρια καθηγήτρια Παιδιατρικής – Εφηβικής Ιατρικής ΕΚΠΑ και πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Εφηβικής Ιατρικής, η οποία συντάσσει τη λίστα με τα ίχνη που υποδηλώνουν πως ένα παιδί μπορεί να δέχεται, άρα και να ασκήσει βία.
Τα παιδιά και οι έφηβοι δέχονται ποικιλία ερεθισμάτων μέσω της ειδησεογραφίας, των ηλεκτρονικών παιχνιδιών, των κοινωνικών δικτύων και του influencing, τα οποία είναι ακατάλληλα για την ηλικία τους και λόγω επαναληψιμότητας απενοχοποιούνται. Βίαιες συμπεριφορές, λεκτικές επιθέσεις, σεξουαλικές παρεκτροπές και σοκαριστικά γεγονότα αρχικά προκαλούν έκπληξη και τραύμα. Ωστόσο, σταδιακά μπορεί να προκύψει εξοικείωση με τη βία και οι εικόνες αυτές δεν προκαλούν πια εντύπωση. Ως αποτέλεσμα στα παιδιά που εκτίθενται σε βία καλλιεργείται μια «κουλτούρα» βίαιων αντιδράσεων χωρίς επιπτώσεις και αρνητικό πρόσημο, ιδιαίτερα εάν υπάρχει γονεϊκό έλλειμμα. Οι φορητές συσκευές που χρησιμοποιούν τα παιδιά προσφέρουν νέες ελευθερίες αλλά και κανάλια επικινδυνότητας σχετικά με την έκθεση σε βία. Επιπλέον, όπως εξηγεί η αναπληρώτρια καθηγήτρια, οι νέοι μπορεί να εκφράζονται ακραία, να ρισκάρουν ή να δρουν χωρίς να σκέφτονται. Επίσης, λόγω της ανάγκης τους να αυτονομηθούν και να είναι αποδεκτοί από την ομάδα των συνομηλίκων τους, θέλουν να εντυπωσιάσουν ή να μιμηθούν συμπεριφορές χωρίς να σκέφτονται τις συνέπειες. Τα αγόρια συνήθως εμπλέκονται σε πιο άμεσες μορφές βίας, όπως η σωματική και η λεκτική βία, ενώ τα κορίτσια χρησιμοποιούν τον αποκλεισμό από την παρέα, τον στιγματισμό και τη συκοφαντία.
Στα περιστατικά βίας πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι οι ρόλοι του δράστη και του αποδέκτη της βίας συχνά εναλλάσσονται, αποτελώντας τις δύο όψεις του ίδιου νομίσματος. Σημαντικό είναι επίσης να δοθεί έμφαση στον ρόλο του παρατηρητή. Η επιθετική συμπεριφορά αποτελεί την «κορυφή ενός παγόβουνου» ως πολυπαραγοντικό αποτέλεσμα. Εξαρτάται από την κληρονομική προδιάθεση σε ευαλωτότητα, τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας και το περιβάλλον (οικογενειακό, ευρύτερο κοινωνικό και πολιτισμικό), καθώς και από δεδομένα σχετικά με οικονομικές ή άλλες κρίσεις που προκαλούν περιβαλλοντική αστάθεια. Οποιαδήποτε διαφορετικότητα (π.χ. σε εμφάνιση, εθνικότητα, σεξουαλικό προσανατολισμό) μπορεί να προκαλέσει συμπεριφορές επίθεσης ή περιθωριοποίησης.
Πώς όμως οι γονείς ή οι καθηγητές μπορούν να υποψιαστούν ότι ένα παιδί υφίσταται βία; Η ειδικός εξηγεί ότι υπάρχουν 10 ίχνη τα οποία περιλαμβάνουν:
1. Ανεξήγητες μελανιές ή σημάδια στο σώμα του παιδιού, τα οποία προσπαθεί να καλύψει ή αποφεύγει να μιλήσει γι’ αυτά. Μπορεί να επιστρέφει με κατεστραμμένα αντικείμενα (ρούχα, τσάντα κ.ά.) ή χωρίς χρήματα.
2. Μεταβολές στη συμπεριφορά του (π.χ. εκδήλωση επιθετικότητας στο σπίτι – άσχημα λόγια, ανυπακοή, εκνευρισμός) ή εκφοβισμός μελών της οικογένειας.
3. Σταδιακή απόσυρση από τον κοινωνικό περίγυρο. Πολλές ώρες μοναχικότητας και καμία αναζήτηση φίλων ή ρομαντικών σχέσεων, όπως συνέβαινε στο άμεσο παρελθόν.
4. Μειωμένη προθυμία να μιλήσει για την ημέρα του και αμυντική στάση όταν ερωτάται γι’ αυτό.
5. Έλλειψη ενέργειας, προβλήματα στον ύπνο (αϋπνίες, εφιάλτες), αλλαγές στις διατροφικές συνήθειες, αλλά και η μη ενασχόληση με την προσωπική υγιεινή (π.χ. αναβάλλει το μπάνιο, δεν προσέχει την εμφάνισή του).
6. Αποφεύγει το σχολείο. Τα πρωινά βρίσκει δικαιολογίες για να μην πάει στο μάθημα, ενώ συχνά παρατηρείται και αιφνίδια πτώση των επιδόσεών του.
7. Σωματικά συμπτώματα (π.χ. πονοκέφαλος), επιδείνωση της σωματικής υγείας ή δυσχέρειες στην έκφραση του λόγου, π.χ. τραύλισμα.
8. Σε περίπτωση διαδικτυακού εκφοβισμού, εκτός από τις παραπάνω εκδηλώσεις μπορεί να παρατηρηθεί η διακοπή χρήσης ηλεκτρονικού υπολογιστή, μαζί με νευρικότητα ή αναστάτωση όταν εμφανίζεται στην οθόνη μήνυμα από Instant Messaging, ηλεκτρονικό ταχυδρομείο (email) ή γραπτό μήνυμα (SMS) στο κινητό, άρνηση ή δυσκολία στη σχολική φοίτηση ή την έξοδο εκτός σπιτιού, θυμός ή θλίψη μετά από σύνδεση στο Διαδίκτυο, αποφυγή συζητήσεων γύρω από το τι κάνει ενώ περιηγείται στο Διαδίκτυο.
9. Πιθανή εμπλοκή σε βανδαλισμούς στο σχολείο και ανάπτυξη συμπεριφορών υψηλού κινδύνου (π.χ. κάπνισμα, χρήση αλκοόλ).
10. Εκδήλωση άγχους και μελαγχολίας ακόμα και στους παρατηρητές.
ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ
Αντιστοίχως υπάρχουν έξι συμβουλές προς γονείς και καθηγητές για τη «διαχείριση» της κατάστασης. Η αναπληρώτρια καθηγήτρια συνιστά:
1. Ακούστε το παιδί προσεκτικά και μη επικριτικά, χωρίς βιασύνη και προσπαθώντας να μην αντιδράσετε βιαστικά.
2. Προσφέρετε υποστήριξη στο παιδί χωρίς όρους και δημιουργήστε περιβάλλον ασφάλειας.
3. Μη διακόπτετε την πρόσβασή του στο Διαδίκτυο (Internet) ή/και στο κινητό.
4. Επικοινωνήστε με καθηγητές και τον σύλλογο γονέων και κηδεμόνων ώστε να μάθετε εάν και άλλα παιδιά υπήρξαν θύματα, οπότε να αυξήσετε την ευαισθητοποίηση. Εάν το παιδί σας υπήρξε αποδέκτης προσωπικών απειλητικών, υποτιμητικών ή προσβλητικών σχολίων ή έχει γίνει στόχος πίεσης με σκοπό την εκμετάλλευση από τρίτους, επικοινωνήστε και κάντε αναφορά στη Δίωξη Ηλεκτρονικού Εγκλήματος.
5. Εμπλέξτε το παιδί στην αναφορά και την όλη διαδικασία επίλυσης του προβλήματος, στον βαθμό που αρμόζει στην ηλικία του.
6. Εάν αντιληφθείτε την ύπαρξη ιστοσελίδων με προσβλητικό για εσάς ή τα παιδιά σας περιεχόμενο (π.χ. κοινωνικά ρατσιστικό, εικόνες παιδικής κακοποίησης ή εκμετάλλευσης) ή ανάρμοστο περιεχόμενο για το οποίο δεν υπάρχει προειδοποίηση, κάντε την ανάλογη αναφορά/καταγγελία. βίας
